روز خاکستری تلویزیون

‌هفته سوم رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران با برتری یک بر صفر استقلال مقابل مس کرمان در ورزشگاه آزادی شروع شد. این دیدار فارغ از سه امتیاز شایان‌توجهی که به حساب شاگردان سا پینتو پرتغالی واریز کرد، یک اتفاق ویژه هم در دل داشت که مربوط به حضور تماشاگران زن در این دیدار می‌شد. قریب به ۵۰۰ نفر از تماشاگران زن از طریق تهیه بلیت و گزینش، خودشان را به ورزشگاه آزادی رسانده بودند تا بعد از حدود ۴۰ سال، بالاخره یکی از دیدار‌های لیگ ایران هم با بلیت‌فروشی به زنان برگزار شده باشد.

این‌ها بخشی از اتفاقات خوب این دیدار تاریخی بود، ولی این بازی روی تاریک یا شاید روی خاکستری هم داشت؛ رویی که البته نه مسائل فنی بلکه اتفاق‌هایی فرافوتبالی آن را رقم زد. ماجرا مربوط به تصمیم بحث‌برانگیز تلویزیون برای شیوه پوشش این دیدار بود. بدون در‌نظر‌گرفتن کم‌لطفی مسئولان صداوسیما به حضور تماشاگران زن در این بازی که خیلی مختصر به قاب تصویر درآمدند، شیوه فیلم‌برداری این مسابقه هم دوباره جنجالی شد. بازی با مس کرمان که دومین دیدار خانگی استقلال در این فصل محسوب می‌شد، دومین دیدار این تیم پرهوادار بود که با انتخاب زاویه عجیب دوربین توسط کارگردان تلویزیون به نمایش گذاشته شد.

ماجرای لج‌و‌لجبازی صداوسیما با استقلال به پیش از شروع بازی‌های هفته نخست برمی‌گردد؛ جایی‌که این باشگاه قبل از شروع بازی‌های هفته اول، با ارسال نامه‌ای به رئیس صداوسیما خواستار آن شد تا دوربین‌های تلویزیون فقط برای پخش زنده به ورزشگاه بیایند و از ورود دیگر دوربین‌های تولید محتوای صداوسیما در حوزه فوتبال جلوگیری شود. از طرفی استقلال خواسته بود دیگر برنامه‌های اینترنتی به‌ویژه تلوبیون هم بازی‌های استقلال را پخش نکنند. دلیل اصلی چنین تصمیم‌گیری‌ای به مسئله حق پخش برمی‌گشت. مسئولان باشگاه استقلال به‌درستی اعتقاد دارند توافقی که برای حق پخش در نظر گرفته شده، عادلانه نیست و حتی تلویزیون حاضر به اعلام رقم دقیق همان توافق نصفه‌و‌نیمه هم نیست.

صداوسیما و وزارت ورزش به توافق رسیده‌اند تا با افتتاح حسابی مشترک، درآمد حاصل از آگهی‌های قبل و حین بازی‌های فوتبال و همچنین درآمد حاصل از تبلیغات محیطی و تبلیغات روی پیراهن داور و بازیکنان (!) را به حساب واریز کرده و موجودی حساب به طریق ۷۰ به ۳۰ درصد به سود صداوسیما تقسیم شود. مسئولان فدراسیون فوتبال ایران می‌گویند صداوسیما رقم واقعی تبلیغاتش را اعلام نکرده و مبلغی که به حساب مشترک واریز کرده بیش از آنکه واقعی باشد، خنده‌دار است.

تلویزیون، ولی مثل همیشه راه مقابله را خوب یاد گرفته است؛ آن‌ها ابتدا با برنامه‌ای سراسر تبلیغاتی از طریق مجری برنامه فوتبال و گزارشگر بازی به این ماجرا پرداختند که تلویزیون به وظیفه قانونی‌اش عمل کرده است، ولی بعد‌ها که عدد و رقم رو شد، مشخص شد این پول با چیزی که باید به‌عنوان حق پخش واقعی پرداخت شود، فاصله نجومی دارد. تلویزیون، اما به همین‌جا بسنده نکرد و خیلی سریع برای باشگاه استقلال خط‌و‌نشان کشید. چطور؟ با تغییر زاویه دوربین فیلم‌برداری! در همان بازی هفته اول برابر سپاهان، بازی به‌گونه‌ای عجیب و اعصاب‌خردکن برای مخاطب پخش شد؛ به این شیوه که جوری فیلم‌برداری شد که تابلوی‌های تبلیغاتی روبه‌روی جایگاه به محدودترین شکل ممکن در قاب جا شود. این نوع فیلم‌برداری باعث از‌دست‌رفتن بخشی از صحنه‌های واضح سمت کنار زمین شده بود.

بعد از بازی عنوان شد که باید ماجرای حق پخش به‌گونه‌ای دیگر مورد بازبینی قرار بگیرد تا تلویزیون پول واقعی را بپردازد. اگرچه خبر رسید که کارگروهی در این زمینه تشکیل شده، ولی فعلا نتیجه‌ای از آن بیرون نیامده است. با چنین پیش‌فرضی، کار به هفته سوم رسید که استقلال روز پنجشنبه در ورزشگاه آزادی به مصاف مس کرمان رفت. در عین ناباوری، تلویزیون دوباره زاویه دوربین‌هایش را به‌گونه‌ای انتخاب کرد تا تبلیغات محیطی به تصویر کشیده نشود. این بار کار به حدی جدی شد که باشگاه استقلال اعلام کرد اگر صداوسیما بخواهد چنین رویه‌ای را ادامه دهد، حاضر به حضور در نیمه دوم مسابقه نیست.

اگرچه تهدید استقلال عملی نشد و تیم آن‌ها در نیمه دوم وارد زمین شده و در‌نهایت با کسب برد به کارشان پایان دادند، ولی جدال بین مسئولان باشگاه استقلال و خبرنگاران و تصویربرداران صداوسیما ادامه داشت. سا پینتو، سرمربی استقلال، به دلیل حضور دوربین‌های تلویزیون در کنفرانس خبری از حضور در این کنفرانس انصراف داد. همچنین به غیر از یکی، دو نفر، بازیکنان استقلال هم از صحبت‌کردن بعد از این بازی طفره رفته و به‌طور رسمی اعلام کردند تا زمانی که دوربین‌های تلویزیون حضور داشته باشند، حاضر به انجام مصاحبه نیستند.

چرا تلویزیون غیرحرفه‌ای عمل می‌کند؟

دلیل اینکه تلویزیون برای پخش بازی استقلال چنین شیوه‌ای در پیش گرفته است، ریشه در همان اختلاف‌نظر همیشگی دارد؛ بااین‌حال، موضوع به یک جریان دیگر هم گره خورده است. استقلال از اواسط فصل گذشته ابتکار عمل را در تبلیغات محیطی به دست گرفته و کار را از مسئولان سازمان لیگ در این زمینه گرفته است. به این معنا که پول حاصل از تبلیغات محیطی مستقیما به حساب این باشگاه واریز می‌شود و آن‌ها باید سهم مسئولان سازمان لیگ را هم بپردازند.

حالا تلویزیون با تغییر زاویه دوربین‌ها به‌طور رسمی فشار را بر اسپانسر‌های باشگاه استقلال افزایش داده است. به عبارتی، آن‌هایی که برای بازی استقلال تبلیغات محیطی می‌دهند، توقع دارند هنگام پخش زنده، محصولاتشان در تلویزیون به نمایش درآید، ولی تلویزیون تعمدا به‌گونه‌ای از بازی فیلم‌برداری می‌کند تا این اتفاق نیفتد. در چنین شرایطی ابتدا اسپانسر به باشگاه استقلال فشار خواهد آورد و سپس به زعم مسئولان تلویزیون، باشگاه استقلال هم مجبور می‌شود از خواسته‌اش مبنی بر راه‌ندادن دوربین‌های تولید محتوا به ورزشگاه عدول کند. به‌این‌ترتیب تلویزیون از همین حالا خودش را برنده این جدال می‌داند.

ولی با وجود چنین پروسه‌ای نمی‌شود از مسئولان باشگاه استقلال و شجاعتی که آن‌ها در این مسیر به خرج داده‌اند، تعریف نکرد. استقلالی‌ها اولین حرکت بزرگ را فصل پیش و در داستان تبلیغات محیطی انجام دادند. آن‌ها در مذاکره با مسئولان سازمان لیگ، تبلیغات دور زمین در بازی‌های خانگی‌شان را گرفتند و بعد‌ها رویه را عوض کردند. به‌جای اینکه پول به سازمان لیگ برسد و بعد آن‌ها آیا سهم استقلال را بپردازند یا نه، پول را به حساب خود واریز کرده و از آنجا قرار شده سهم سازمان لیگ را بپردازند.

مورد شایان‌تقدیر دیگر همین ایستادگی برابر تلویزیون و شاید زیاده‌خواهی مسئولان صداوسیما در ماجرای حق پخش است؛ نهادی که حاضر به دادن حق پخش بازی‌های فوتبال نیست و در عوض از کنار همین فوتبال، برنامه‌های تولیدی زیادی می‌سازد که از کنار تک‌تک آن‌ها درآمدزایی نجومی دارد. آن‌طور‌که مسئولان فدراسیون فوتبال خبر داده‌اند، تعرفه تبلیغات تلویزیونی هنگام یک بازی فوتبال تا ۹۰۰ برابر افزایش پیدا می‌کند. خود همین مورد به‌خوبی بیانگر آن است که تلویزیون چه پولی از کنار پخش بازی‌های فوتبال به جیب می‌زند.

البته صداوسیمایی‌ها به‌واسطه دلگرمی زیادی که دارند، چندان نگران تهدید‌های این‌چنینی نیستند و بیشتر اوقات خیالشان راحت است که به هر نحوی شده می‌توانند حرف خودشان را به کرسی بنشانند؛ نمونه بارز آن همین تغییر زاویه دوربین برای خارج‌کردن تبلیغات محیطی است. بااین‌حال، در چنین فضایی همین که باشگاهی مثل استقلال سر خم نکرده و وعده داده که برای گرفتن حق پخش واقعی می‌جنگد، جای امیدواری دارد. شاید امروز استقلال در این مسیر تنها باشد، ولی بدون تردید اگر اجازه ایستادگی به این باشگاه در این زمینه داده شود و اسپانسر‌ها هم کمی معرفت بیشتری به خرج دهند، این موضوع می‌تواند درنهایت به سود فوتبال تمام شود. تا محقق‌شدن چنین موضوعی فعلا فقط می‌توان به ایستادگی باشگاه استقلال مقابل تلویزیون تبریک گفت.