تزریق واکسن کرونای تاریخ مصرف گذشته آسترازنکا حقیقت دارد؟

طی سه روز گذشته، برخی شهروندان در شهر‌های مختلف از تزریق واکسن‌های آسترازنکای تاریخ مصرف گذشته در بعضی پایگاه‌های واکسیناسیون کرونا خبر داده‌اند.

به گزارش اعتماد، به گفته این شهروندان ساکن شهر‌های مشهد و تهران، ویال‌های واکسنی که برای دوزسوم یا چهارم استفاده می‌شده، دارای دو تاریخ انقضا بوده؛ تاریخ انقضای اصلی که توسط کارخانه سازنده روی ویال واکسن حک شده بوده و نشان می‌داده که تاریخ مصرف این ویال واکسن، تا پایان ماه ژوئن بوده، اما این برچسب، با برچسب دیگری با تاریخ انقضای جدید، پوشانده شده که به استناد این برچسب دوم، تاریخ انقضای ویال‌های آسترازنکا، تا روز ۱۷ آگوست تمدید شده است.

امروز ۱۴ جولای است و با احتساب زمان تقویمی اطلاع‌رسانی شهروندان، می‌شود گفت که واکسن‌های استفاده‌شده در پایگاه‌های واکسیناسیون تهران و مشهد، تا ۱۱ روز بعد از پایان تاریخ مصرف‌شان هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند. این شهروندان که به خبرنگاران حوزه سلامت گزارش داده‌اند، گفته‌اند بعد ازآنکه از مسوول پایگاه واکسیناسیون بابت علت استفاده از واکسن تاریخ مصرف گذشته سوال کرده‌اند، مسوول مرکز با ریاست خانه بهداشت یا مرکز جامع خدمات سلامت تماس گرفته و به نقل از این مسوولان به شهروندان گفته که برچسب‌های جدید، با دستور وزارت بهداشت روی واکسن‌ها چسبانده شده است.

تا امروز مسوولان وزارت بهداشت هیچ واکنش رسمی در قبال این اخبار که به استناد تصاویر ارسالی شهروندان برای خبرنگاران، دروغ و سیاه‌نمایی و شایعه هم نیست، نداشته‌اند جز اینکه خبرنگار ایسنا در گفت‌وگویی که با سید محسن زهرایی؛ رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت داشته، از او شنیده که «این واکسن‌ها، قانونا باید جمع‌آوری می‌شد.»

زهرایی البته در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفته «واکسن آسترازنکا مدتی است که محدود تزریق می‌شود و بیشتر افرادی که قرار است سفر خارجی داشته باشند این واکسن را تزریق کرده‌اند. واکسن آسترازنکا عملا در حال جمع شدن از مراکز است، به‌زودی تاریخ انقضای آخرین محموله هم می‌رسد و عملا تنها واکسن خارجی که از یک هفته آینده در کشور خواهیم داشت، واکسن سینوفارم است.»

طی یک سال گذشته و بعد از انکه تولید انبوه واکسن کرونا در جهان، با وجود افت و خیز‌های سوش‌های مختلف ویروس، ادامه داشت، اخباری مبنی بر پایان تاریخ مصرف میلیون‌ها دوز واکسن کرونا از برند‌های معتبری که مجوز مصرف اضطراری داشتند منتشر شد؛ فایزر، مدرنا، جانسن و آسترازنکا، بیشترین تعداد واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته را داشتند و بین این‌ها هم تعداد واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته آسترازنکا از بقیه بیشتر بود که به نظر می‌رسد یکی از دلایل، عوارض مرگ‌آور این واکسن و امتناع بسیاری از مردم تمام کشور‌ها از دریافت این نوع واکسن بوده که به نوعی یک تحریم مردمی علیه این برند را رقم زد اگرچه که مقررات بسیاری کشور‌های اروپایی برای ورود مسافر غیربومی، تزریق یک دوز آسترازنکا بود.

آوریل سال گذشته و به دنبال انتشاراخباری ازبرخی کشور‌های فقیرآفریقایی درباره اقدام برای معدوم‌سازی هزاران ویال واکسن تاریخ مصرف گذشته، مقامات سازمان جهانی بهداشت به این کشور‌ها توصیه کردند از نابود کردن واکسن‌ها خودداری کنند تا توصیه‌های جدید از راه برسد و شاید مصرف همین واکسن‌ها هم بی‌خطر باشد.

در اثنای انتشار این اخبار، شنیده می‌شد که بسیاری از واکسن‌ها را می‌توان تا ۳۶ ماه پس از ساخت استفاده کرد، اما سوال مهم این است که آیا اثربخشی آن‌ها در دوره‌های طولانی‌تر و پس از پایان تاریخ مصرف هم حفظ خواهد شد؟

برخی بررسی‌های جهانی نشان داده که استفاده از واکسن تاریخ مصرف گذشته، خطر جانی در پی نداشته و صرفا میزان تاثیر و مصون‌سازی واکسن کاهش می‌یابد. برخی دیگر از تحقیقات، فرمول ساخت واکسن را با میزان مخاطره استفاده از واکسن تاریخ مصرف گذشته مرتبط دانسته و در برخی دیگر از گزارش‌ها، توصیه اکید شده که واکسن حتی یک روز بعد از پایان تاریخ مصرف، به هیچ‌وجه نباید مصرف شود و حتی دفن زمینی واکسن‌ها که پسماند پزشکی محسوب می‌شوند، می‌تواند به آلودگی بلندمدت آب و خاک و خطرات زیست‌محیطی برای نسل‌های آینده منجر شود.

در عین حال گزارش‌های دیگری هم منتشر شده که حکایت از رویکرد متفاوت دولت‌ها در قبال واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته دارد از جمله اینکه سال گذشته، سازمان غذا و داروی ایالات متحده FDA مدت زمان ماندگاری تعداد زیادی از واکسن مدرنا را که تاریخ مصرف‌شان به پایان رسیده بود، دو ماه افزایش داد و سازمان بهداشت کانادا هم تاریخ انقضای واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته آسترازنکا را به مدت یک ماه تمدید کرد.

اخبار دیگری حکایت از آن داشت که طی سال گذشته میلادی، بسیاری از کشور‌هایی که تحت لیسانس کارخانه چندملیتی بریتانیایی سوئدی آسترانزنکا به تولید این واکسن پرداختند، بعد از آنکه حجم بالایی از این واکسن روی دست‌شان ماند، پیشنهاد‌های اغواکننده‌ای برای اهدای این برند واکسن به کشور‌های ناتوان از خرید واکسن ارایه دادند.

ایران از هفته‌های پایانی سال ۱۳۹۹ و تا ابتدای زمستان سال گذشته، بیش از ۱۵۰ میلیون دوز واکسن وارد کرد که حدود ۱۲۰ میلیون دوز، از نوع سینوفارم چینی بود که از کشور چین خریداری شد، اما غیر از مقادیر اندکی از برند‌های اسپوتنیک v و بهارات، باقی واکسن‌های خارجی که به ایران رسید از برند آسترازنکا بود که در قالب محموله‌های اهدایی وارد کشور شد.