آیا جنگجویان خارجی در اوکراین تبدیل به بمب‌های ساعتی خواهند شد؟

فرارو- پایگاه خبری "پولیتیکو" در گزارشی، به روند رو به رشد اعزام و سفرِ جنگجویان داوطلب خارجی به اوکراین پرداخته و سعی کرده به طور خاص ماهیت و ابعاد مختلف این مساله و همچنین ریسک و تهدیدات احتمالی که این موضوع می‌تواند در آینده با خود به همراه داشته باشد را بررسی کند. پولیتیکو ضمن متفاوت دانستنِ نمونه اعزام جنگجویان خارجی به اوکراین، با مثال‌هایی نظیر آنچه در جریان جنگ‌های داخلی عراق و سوریه شاهد آن‌ها بودیم، بر این مساله تاکید دارد که اگر این روند به دقت از سوی دولت‌های مختلف جهان مطالعه و بررسی نشود و برای آن چهارچوب‌های مشخصی تعریف نگردد، امکان اینکه خود در آینده نزدیک باعث ایجاد بحران‌های قوی‌تر و گسترده تری شود، کاملا وجود دارد.

پایگاه خبری پولیتیکو در این رابطه می‌نویسد: «شبیه به هیجانات حاکم بر جهان در زمان جنگ داخلی اسپانیا و نبرد با فاشیسم، هم اکنون نیز دولت اوکراین در چهارچوب جنگ این کشور با روسیه، فراخوان استقبال از جنگجویان خارجی که حاضرند از نظام سیاسیِ دموکراتیک و دولت اوکراین حمایت کنند را صادر کرده است.

چند روز قبل، "ولادیمیر زیلِنسکی" رئیس جمهور اوکراین از استقرار یک یگانِ جنگجویان داوطلب خارجی در این کشور که آماده نبرد با روسیه هستند، خبر داد. وی در این رابطه، اقدام این جنگجویان خارجی را "دفاع از اوکراین" و "کلیه ارزش‌های دموکراتیک" خطاب کرده بود.

به گزارش فرارو، همزمان با اوج گیری حملات روسیه به اوکراین، گزارش‌های مختلفی به این نکته اشاره دارند که فراخوان دولت اوکراین جهت جذب جنگجویان خارجی، با استقبال قابل توجهی رو به رو شده است و مبارزان زیادی از شرق و غرب دنیا عازم اوکراین شده اند. به گفته زیلِنسکی، بیش از ۱۶ هزار جنگجوی داوطلب خارجی در هفته نخست جنگ اوگراین برای جنگ با روسیه به نفع اوکراین، اعلام آمادگی کرده اند. تنها چند روز بعد، وزیر خارجه اوکراین "دیمیتری کولبا" شمار این این داوطلبان را نزدیک به ۲۰ هزار نفر عنوان کرد. بر اساس برخی گزارش ها، تاکنون جنگجویانی از ۵۲ کشور، عازم اوکراین شده اند. از جمله این کشور‌ها می‌توان به آمریکا، کانادا، فنلاند، گرجستان، سوئد، جمهوری چک، فرانسه، بلژیک و بلاروس اشاره کرد.

در این میان، شماری از رهبران سیاسی جهان به صراحت از آن دسته از اتباع خود که آمادگی جنگ علیه روسیه به نفع اوکراین را دارند، حمایت نیز کرده اند. در این راستا، "لیز تراس" وزیر خارجه بریتانیا از بریتانیایی‌هایی که مایل به جنگ در اوکراین هستند حمایت کرده و دلیل اصلی این حمایت را نیز این دانسته که این جنگ، نبرد بر سر آزادی و دموکراسی و نَه فقط اوکراین است. وی این جنگ را جنگ کلِ اروپا ارزیابی کرده است. نخست وزیر دانمارک "مته فریدرکسن" نیز گفته است که: "این یک انتخاب شخصی است که هر کسی می‌تواند آن را برگزیند. حضور در جنگ اوکراین جدای از اینکه می‌تواند انتخاب شخصی اوکراینی‌های مقیم دانمارک باشد، در عین حال می‌تواند گزینه‌ای باشد که افراد داوطلب ساکن در دانمارک نیز می‌توانند قویا به آن فکر کنند. "

باید توجه داشت که در مساله حضور جنگجویان خارجی در نبرد‌هایی نظیر جنگ اوکراین، تاریخ درس‌هایی خاصی را به ما ارائه می‌کند. در این راستا، در برخی موارد شاهد بوده ایم که حضور این جنگجویان در جنگ‌های خارجی می‌تواند به تبعات و پیامد‌های ناخواسته‌ای ختم شود که در نهایت می‌تواند تصویر کلی هرکار خوبی که شاید آن‌ها انجام دهند را پیچیده کند.

پدیده جنگیدن در جنگ‌های خارجی به هیچ عنوان جدید نیست. در عصر مدرن، جهان مثال‌های مختلفی از جنگ‌هایی را شاهد بوده که با جذبِ داوطلبان جنگجوی خارجی همراه بوده است. در این رابطه می‌توان به جنگ افغانستان (دو مرتبه)، بوسنی، چچن و عراق اشاره کرد که در هر کدام از آن‌ها شاهد حضور جنگجویان خارجی در اندازه و سازماندهی‌های مختلف بوده ایم. بخشی از تجربه‌های ما در این رابطه به جنگ داخلی سوریه و اوج‌گیری گروه داعش باز می‌گردد. اگرچه شیوه و ماهیت عضوگیری داعش تا حد زیادی با آنچه اکنون در مورد جنگ اوکراین شاهد هستیم متفاوت است با این حال باید توجه داشت که در فاصله میان سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، قریب به ۴۰ هزار جنگجوی خارجی از بیش از ۱۱۰ کشور جهان جهت حضور در جنگ سوریه به این کشور اعزام شدند (بر اساس آمار‌های بین المللی).

حوادث تروریستی و کشتار غیرنظامیان به نحو قابل ملاحظه‌ای در محیط‌هایی که با منازعه و درگیری همراه هستند، افزایش پیدا می‌کنند. دراین میان باید توجه داشت که وقتی جنگجویان خارجی پس از پایان جنگ ها، به کشورهایشان باز گردند، عملا می‌توانند حامل پیامد‌هایی خطرناک برای آن‌ها (کشور‌های مبدا جنگجویان خارجی) باشند. در مورد اوکراین به طور خاص اظهار حمایت‌های رهبران خارجی (بویژه از کشور‌های غربی) از شهروندانشان جهت سفر به اوکراین می‌تواند به مثابه سندی از سوی روسیه استفاده شود و مسکو به این نکته اشاره کند که اساسا ناتو و متحدان آن به نحوی فعال در اوکراین و جنگ با روسیه فعال هستند.

بر اساس برخی گزارش ها، شور و هیجان مقابله با روسیه و کارزار نظامی آن علیه اکراین موجب شده تا سرعت اعلام آمادگی مبارزان خارجی جهت حضور در جبهه جنگ اوکراین، به مراتب بیشتر از آنچه باشد که در جریان جنگ‌های عراق و سوریه مشاهده کرده ایم. در این راستا، در ادامه به برخی از ریسک‌ها و خطراتی که جنگجویان خارجی و کشور‌های آن‌ها در قالب جنگ اوکراین را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اشاره می‌شود:

اولا، در ابتدا باید گفت که نوعِ ویژگی‌های جنگجویان و داوطلبان خارجی که عازم اوکراین می‌شوند تا حد زیادی متفاوت خواهد بود که این مساله عملا آن‌ها را مستعد انواع انحرافات (از روندِ اصلی و درست) می‌کند. برخی از جنگجویان خارجی که عازم اوکراین می‌شوند احتمالا افرادی باتجربه و قدیمی در امر جنگاوری هستند. با این حال، بسیاری از غیرنظامیانی که به اوکراین سفر می‌کنند، آموزش نظامی و آگاهی کمی از قوانین جنگ جهت اتخاذ رفتار‌ها و تصمیمات درست در میادین نبرد دارند و همین مساله آن‌ها را در معرض خطراتِ به مراتب بیشتری قرار می‌دهد. در عین حال، به محض اینکه شبکه‌های عضو گیری جنگجویان خارجی و حمایت‌های تسلیحاتی و لُجستیکی از آن‌ها مستقر شود، کاملا محتمل است که این امکانات از سوی افراد افراطی به نحوی نادرست مورد استفاده قرار گیرند.

دوم، جنگجویان خارجی به طور کلی می‌توانند دوره زمانی و میزان مرگبار بودنِ منازعات و جنگ‌ها را افزایش دهند. در اوکراین، هنوز زود است که بخواهیم در مورد اثرگذاری مبارزان خارجی بر میادین نبرد صحبت کنیم. با این حال، هرچه بازیگران خارجیِ بیشتری در یک منازعه و جنگ درگیر شوند، امکان اینکه یک منازعه، خونین‌تر و فرسایشی‌تر شود، کاملا وجود دارد. در برخی موارد، جنگجویان خارجی می‌توانند پس از گذشت اندک زمانی، از هدف اصلیِ اعزام خود به یک کشور دیگر منحرف شوند و رویه‌های منفی و نادرستی را در پیش گیرند و حتی خود به یک چالش و معضل اساسی تبدیل شوند.

سوم، جنگ و منازعه در هر شکل و قالبی، افراد جنگ زده فراوانی را ایجاد می‌کند (چه آن‌هایی که به طور مستقیم از جنگ (از منظر خسارات مادی) متاثر می‌شوند و چه آن‌هایی که آسیب‌های روحی و روانی عمیقی را متحمل می‌شوند). تردیدی نیست که جنگجویان خارجی باید بواسطه طرح‌های توانبخشی و برنامه‌های مختلف جهت ادغام مجدد آن‌ها در جوامعشان حمایت شوند در غیر اینصورت با اختلالات روحی و روانی زیادی در دوران پس از خاتمه یافتن جنگ‌ها رو به رو می‌شوند. در این راستا امکان دارد که برخی از جنگجویان خارجی از دولت‌های خود شکایت کنند که به اندازه کافی از آن‌ها و دولت اوکراین در برابر حمله روسیه، اقدامات و حمایت‌های کافی را انجام نداده اند. در این زمینه "دنیل بایمن" کارشناس مسائل امنیتی می‌گوید: "مناطق جنگی می‌توانند جنگجویان خارجی را از حالت آرمانگرایانه به سمت ایدئولوژی‌های افراطی رهنمون سازند. آن‌ها (جنگجویان خارجی) عملا برای مبارزه با یک دشمن عازم میدان‌های جنگ می‌شوند با این حال در میدان جنگ، با دیگر افرادِ افراط گرا آشنا می‌شوند و بیش از هر زمانی ماهیتی ایدئولوژیک (از حیث فکری) و در عین حال سازمان یافته را به خود می‌گیرند. "

تردیدی نیست که اگر احتیاط‌های کافی در قالب جنگ اوکراین انجام نشوند، بار دیگر شاهد ایجاد بحران‌هایی قابل توجه از سوی لشگر جنگجویان و مبارزان خارجیِ فعال در خاک اوکراین خواهیم بود. مساله‌ای که به طور آشکار در جریان جنگ‌های داخلی عراق و سوریه نیز شاهد آن‌ها بوده ایم و عملا بسیاری از این جنگجویان خارجی در بازگشت به کشورهایشان، خود به چالش‌هایی اساسی تبدیل می‌شوند که در آینده می‌توانند امنیت کشورهایشان را به خطر بیندازند و موجد بحران‌هایی جدید شوند. در این راستا، با توجه به اینکه پیش بینی‌های زیادی دال بر فرسایشی شدن جنگ اوکراین مطرح می‌شوند و در عین حال با اوج گیری قابل توجه و سفر راحت جنگجویان خارجی به اوکراین نیز رو به رو هستیم، کشور‌های غربی باید به خوبی و به صورت دقیق، ابعاد مختلف این مساله را مدنظر قرار داده و بررسی کنند و به صورت کور، وارد معادله اعزام اتباع خود جهت جنگ در خاک اوکراین نشوند. مساله‌ای که در نهایت می‌تواند هزینه‌های سنگینی را برای آن‌ها در ادامه راه و آینده ایجاد کند.»