«حمله هسته‌ای» اولویت دکترین نظامی روسیه

حمله نظامیان اشغالگر روسیه به نیروگاه زاپروژیا در اوکراین که بزرگ‌ترین نیروگاه اتمی اروپاست، نگرانی‌ها نسبت به بروز فاجعه هسته‌ای در اروپا را افزایش داده است. روز گذشته این نیروگاه پس از بمباران ساختمان هم‌جوار آن از سوی روسیه دچار آتش‌سوزی شد و ساعاتی بعد اوکراین تأیید کرد ارتش روسیه پس از این حمله عملا این نیروگاه را به اشغال خود در‌آورده است.

به گزارش شرق، نیروگاه زاپروژیا واقع در حاشیه رود دنیپر و در فاصله حدود ۵۵۰‌کیلومتری جنوب شرقی کی‌یف قرار دارد. ظرفیت تولید برق این نیروگاه نزدیک به شش هزار مگاوات است که برای تأمین برق حدود چهار میلیون خانه کافی است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، اعلام کرد بروز انفجار در این نیروگاه می‌تواند تمام اروپا را با تهدیدی چند برابر بیشتر از انفجار در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل مواجه کند.

«ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو نیز بمباران نیروگاه زاپروژیا در جنوب اوکراین به دست نیرو‌های روسی را محکوم کرد و با «غیرمسئولانه» خواندن این حمله، خواستار پایان جنگ شد.

استولتنبرگ در سخنان کوتاهی که در کنار آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، قبل از نشست اضطراری وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل ایراد کرد، گفت: «حمله به یک نیروگاه هسته‌ای، ماهیت غیرمسئولانه این جنگ و لزوم پایان‌دادن به آن را نشان می‌دهد».

این حمله در کنار اعلام آماده‌باش به نیرو‌های هسته‌ای روسیه از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری این کشور، نگرانی‌های جهانی نسبت به بروز جنگ هسته‌ای میان روسیه و غرب را شدت بخشیده است. در پی این تحولات، بنیاد هریتیج گفت‌وگویی با «پتی جین گلر»، تحلیلگر سیاست بازدارندگی هسته‌ای و دفاع موشکی در مرکز دفاع ملی درباره تنش هسته‌ای میان روسیه و غرب انجام داده است.

در روز‌های ابتدایی حمله روسیه به اوکراین، پوتین نیرو‌های هسته‌ای روسیه را در حالت آماده‌باش قرار داده است. احتمال اینکه او از سلاح‌های هسته‌ای استفاده کند، چقدر است؟

ساده‌ترین پاسخ به این پرسش این است که در حالی که احتمال چنین اقدامی زیاد نیست، اما نمی‌توان آن را به‌کلی منتفی دانست. تهدید پوتین را باید جدی گرفت. خلاف ایالات متحده که آمریکایی‌ها معتقدند سلاح‌های هسته‌ای هرگز نباید مورد استفاده قرار گیرد، روسیه استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را در دکترین نظامی خود گنجانده است.

این کشور بیش از دو هزار سلاح هسته‌ای کم‌بازده و غیراستراتژیک دارد که حکومت پوتین ممکن است در درگیری‌های متعارف در اروپا از آن‌ها استفاده کند تا طرف مقابل را وادار به عقب‌نشینی کند. پوتین در جریان تهاجم به اوکراین از کارت هسته‌ای خود استفاده کرده و بار‌ها طرف مقابل را تهدید به جنگ هسته‌ای کرده است.

اگر روسیه در تلاش‌های نظامی متعارف خود برای تسلط بر شهر‌های اوکراین و سرنگونی دولت آن همچنان ناکام باشد، پوتین ممکن است استفاده از سلاح هسته‌ای در خاک اوکراین یا در دریا را بهترین راه برای وادارکردن اوکراینی‌ها به تسلیم یا جلوگیری از مداخله غرب بداند.

اما پوتین باید بداند استفاده از سلاح‌های هسته‌ای یک تابوی ۷۵‌ساله است و می‌تواند جهان را علیه خود متحدتر کند. انجام این کار مطمئنا باعث آسیب بیشتر به پوتین و روسیه می‌شود تا آسیب به غرب.

حمله هسته‌ای به اوکراین، فراتر از آسیب به مردم اوکراین، واکنش بین‌المللی را به‌شدت تقویت و تلاش‌های روسیه برای سلطه بر همسایه‌اش را تضعیف می‌کند. پوتین به‌خوبی می‌داند اگر یک کشور عضو ناتو را مورد حمله هسته‌ای قرار دهد، با واکنش هسته‌ای سریعی در خاک خود مواجه خواهد شد. اما پیام مهم در اینجا این است که در جنگ -به‌ویژه در برابر یک مستبد متجاوز- ایالات متحده و متحدانش باید برای هر چیزی آماده باشند.

اگر روسیه با سلاح هسته‌ای به اوکراین حمله کند، واکنش آمریکا و ناتو چه باید باشد؟

حمله هسته‌ای به اوکراین غیرضروری، غیرقابل توجیه و کاملا جنایتکارانه خواهد بود. پوتین این جنگ را در غیاب تهدید واقعی از سوی اوکراین برای امنیت روسیه و با اطلاعات نادرست آغاز کرد. شکست در میدان نبرد یک درگیری غیرقانونی و غیر‌اخلاقی، به‌سختی دلیلی برای توسل به خطرناک‌ترین سلاح‌های جهان خواهد بود. اوکراین عضو ناتو نیست؛ بنابراین ایالات متحده چتر هسته‌ای خود را بر سر اوکراین گسترش نمی‌دهد.

در‌حال‌حاضر، ایالات متحده و ناتو نیز از نظر نظامی وارد درگیری نشده‌اند؛ بنابراین آن‌ها هیچ تعهدی در قبال واکنش به روسیه با استفاده از نیروی نظامی ندارند. این بحث مطرح است که ایالات متحده و متحدانش در ناتو، باید با هماهنگی هم یک واکنش قوی را به روسیه نشان دهند تا مانع از حمله اتمی احتمالی پوتین به اوکراین شوند و از خشونت بیشتر روسیه در اوکراین جلوگیری کنند.

آیا ایالات متحده یک سیستم دفاع موشکی کافی برای بدترین سناریو و برای دفاع از خود یا متحدان در برابر حمله اتمی روسیه دارد؟ آیا متحدان اروپای شرقی سیستم‌های دفاع موشکی کافی برای مقابله با تهدید روسیه دارند؟

روسیه حداقل هزارو ۵۰۰ کلاهک جنگی را روی صد‌ها موشک مستقر از سکو‌های هوایی، زمینی و دریایی مستقر کرده که می‌توانند کل ایالات متحده را هدف قرار دهند.

روسیه همچنین در حال توسعه قابلیت‌های جدیدی است که می‌تواند به ایالات متحده حمله کند؛ مانند موشک‌های مافوق صوت و موشک‌های کروز با موتور هسته‌ای و اژدر. خوشبختانه، ایالات متحده نیز توان سه‌گانه هسته‌ای زمینی، هوایی و دریایی دارد که می‌تواند به تمام خاک روسیه حمله کرده و یک بازدارنده قوی برای حمله روسیه ایجاد کند.

شاید به باور بسیاری از آمریکایی‌ها سخت باشد، اما واقعیت این است که ایالات متحده هیچ راهی برای دفاع در برابر حمله بزرگ هسته‌ای روسیه ندارد. سیستم دفاع موشکی ایالات متحده برای دفاع در برابر حملات محدود هسته‌ای کشور‌های سرکش مانند کره‌شمالی طراحی شده است. ما ۴۴ سیستم رهگیر داخلی داریم که قادر به دفاع در برابر صد‌ها موشک هسته‌ای روسیه نیستند.

در عوض، این سیاست ایالات متحده بوده است که بر بازدارندگی هسته‌ای برای مقابله با تهدید هسته‌ای روسیه تکیه کند. این سیاست دهه‌ها موضوع بحث بوده است و منتقدان استدلال می‌کنند که تقویت سیستم دفاع موشکی ما، روسیه را مجبور به ساخت سلاح‌های تهاجمی بیشتری می‌کند.

در اروپا، ایالات متحده یک سیستم دفاع موشکی Aegis Ashore را در رومانی مستقر می‌کند و همچنین در حال استقرار همین سیستم در لهستان است، ولی هدف آن‌ها مقابله با تهدید ایران است؛ درحالی‌که زرادخانه موشکی روسیه می‌تواند بر این سیستم‌ها غلبه کند. مسکو همچنین ادعا می‌کند ایالات متحده می‌تواند موشک‌های تهاجمی را از این سیستم‌های دفاعی به سمت روسیه پرتاب کند، اما این نیز درست نیست؛ این سامانه‌ها کاملا دفاعی هستند.