نگاهی به فیلم سینمایی «موقعیت مهدی»

فراروـ «موقعیت مهدی» به کارگردانی هادی حجازی فر، نسخه سینمایی مینی سریال عاشورا با محوریت زندگی شهید باکری است که ساخت آن از سال گذشته شروع شده است. هادی حجازی فر علاوه‌بر کارگردانی و نگارش فیلمنامه در نقش مهدی باکری در این فیلم ایفای نقش می‌کند. در این فیلم که حبیب الله والی نژاد تهیه کننده آن است، ژیلا شاهی، وحید حجازی فر و وحید آقاپور همراه با برخی از بازیگران آذری زبان به ایفای نقش پرداخته‌اند.

داستان این فیلم به زندگی شهید مهدی باکری و دوران نوجوانی و بزرگ‌سالی او می‌پردازد و بخش عمده داستان مربوط به دو عملیات بدر و خیبر است.

هادی حجازی فر کارگردان و بازیگر اصلی «موقعیت مهدی» درباره این فیلم می‌گوید:
«نزدیک به دو سال است که درگیر این کار هستم. دوازده بار کار متوقف شد؛ اما بچه‌ها پای کار ماندند. در ابتدا این فیلم به من در جایگاه بازیگر پیشنهاد شد. من پیشنهادی دادم که خودم کار را بسازم و از ما پذیرفتند و قرار شد که هم خودم فیلم را بسازم و هم در آن بازی کنم. از اول هم بنای ما ساخت نسخه سینمایی بود. خیلی از سکانس‌هایی که شاهد بودید، تنها برای نسخه سینمایی کار است و در سریال به شیوه‌ای دیگر فیلم‌برداری شده است.

 

باید بگویم که سریال هیچ ارتباطی به کار سینمایی ندارد. در کارگردانی برای خودم رویا‌هایی دارم که تلاش می‌کنم به آن‌ها دست پیدا کنم. میان ژانر آثار تفاوتی برایم وجود ندارد. این فیلم را با قلبم ساختم؛ اما باید بگویم که بسیاری از وقت‌ها زندگی برای ما تصمیم می‌گیرد و این ما نیستیم که انتخاب می‌کنیم.»

علی بحرینی
«محمد حسین مهدویان اولین آدمی بود که هادی حجازی فر را درست شناخت. بازیگر نقش کمال در فیلم «ماجرای نیمروز» حالا کارگردانی است که می‌توانیم برای حداقل دو دهه روی فیلم‌هایش حساب کنیم. موقعیت مهدی را دوست دارم؛ چون به جنون آلوده است و هادی حجازی فر آن را با قلدری ساخته؛ اما احساسش را فراموش نکرده است. موقعیت مهدی نمونه درخشانی است تا بفهمیم خلق و خوی برگرفته از ژن و زادگاه یک فیلم‌ساز تا چه اندازه می‌تواند روی فیلم‌های او تاثیر مثبت بگذارد. موقعیت مهدی را نه فقط فیلمی از یک کارگردان ترک که در واقع فیلم ترک می‌دانم.»

 

آریا قریشی
«موقیعت مهدی غافلگیر کننده است. یکی از بهترین فیلم‌های چهلمین دوره جشنواره فجر و یکی از بهترین فیلم‌های اول چند سال اخیر سینمای ایران است. حجازی فر با اولین ساخته‌اش اصول ساخت یک فیلم جنگی پرکشش، تأمل برانگیز و غیر شعاری را به خیلی از فیلمسازان پر ادعا نشان می‌دهد. حجازی فر در این فیلم شش پرده از زندگی شهید مهدی باکری و اطرافیانش را نشان می‌دهد، از ازدواج مهدی تا چگونگی اعزامشان به جبهه و ماجرا‌هایی که در رفت و برگشت میان جبه و خانه برای مهدی رخ می‌دهد. او این‌گونه توانسته است ابعاد مختلفی از شخصیت اصلی را به تماشاگر بشناساند. حجازی فر برای اولین ساخته سینمایی‌اش داستان زندگی یکی از چهره‌های مشهور دوران جنگ را دست‌مایه کار قرار داده است، تصمیمی جسورانه که نتیجه‌اش می‌تواند بروز سوء‌تفاهم برای برخی از مخاطبان باشد. اما او با موفقیت توانسته است از بزرگ‌ترین خطر‌های انتخاب چنین سوژه‌هایی فرار کند: شعاری شدن و حزبی شدن.

 

این اتفاق به واسطه نگاه انسانی حجازی فر و همکارانش به شخصیت مهدی باکری اتفاق افتاده است. کم‌تر فیلم‌سازی به سراغ زندگی چنین شخصیت مهمی می‌رود و به دام گرایش به سمت یک ایدوئولوژی، حزب یا گروه سیاسی نیفتاده است. موقعیت مهدی داستان مردانی است که به یک اندازه به همسرشان و کمک به مملکتشان علاقه‌مند هستند؛ اما این دو علاقه گاه هم‌خوانی چندانی با هم ندارند. پیچیدگی درام موقعیت مهدی از اینجا ناشی می‌شود. حجازی فر همچنین در امر تصویرسازی پخته نشان می‌دهد. فیلم پر از تصاویری است که هم می‌تواند درونیات شخصیت اصلی را بازتاب بدهد و هم احساسات مختلفی را در تماشاگر ایجاد کند. برخی از تصاویر حتی این قابلیت را دارند که در تاریخ سینمای جنگ تحمیلی ماندگار شوند. فیلم از نظر فضاسازی هم اثر قابل توجهی است و موفق می‌شود حس زندگی در آن دوران را با استفاده هوش‌مندانه از عناصر تصویر زنده کند. موقعیت مهدی نوید ظهور یک کارگردان قدرتمند را هم به سینمای ایران می‌دهد.»

 

رضا صائمی
«موقعیت مهدی گرچه فیلمی بیوگرافی درباره شخصیت مهدی باکری است؛ اما تاکیدش بر موقعیت اوست تا فردییتش. فضا و فضاسازی در موقعیت مهدی عنصر قدرتمندی است و فارغ از پرداختن به فضای جنگ و آدم‌های جنگ تصویر دقیق و جزئی نگرانه‌ای را از سبک و سیاق زندگی در دهه ۶۰ ارائه می‌دهد. به نظر می‌رسد که حجازی فر هم در مقام کارگردان هم به عنوان بازیگر نقش مهدی باکری نخواسته به تصویری اسطوره‌ای از او دست بزند و اتفاقا همین ویژگی بر محبوبیت نقش می‌افزاید و شمایل قهرمانی او را تقویت می‌کند. فیلم ساختاری اپیزودیک دارد و در موقعیت‌های مختلف میان صحنه جنگ و زندگی به بازنمایی شخصیت باکری می‌پردازد. فیلم از ازدواج او شروع می‌شود و با شهادت او به پایان می‌رسد.

 

اما همین ساختار اپیزودیک به تکمیل یک پازل منجر نمی‌شود و به نوعی پراکندگی و نداشتن انسجام در روایت دامن می‌زند. این مسأله موجب می‌شود که مخاطب حس کند با فقدان داستان مواجه است یا دست کم فیلم خط داستانی مستقیم و روشنی ندارد. با این‌که فیلم به زبان ترکی و با زیرنویس است؛ اما تمرکز مخاطب را از بین نمی‌برد و با قصه و شخصیت‌هایش همراه می‌شود. درواقع فیلم مصداقی از این شعر است که همدلی از هم‌زبانی بهتر است. موقعیت مهدی گرچه فیلمی بیوگرافی درباره شخصیت مهدی باکری است، تاکیدش بر موقعیت اوست تا فردییتش.»

 

کمال پورکاوه
«موقعیت مهدی یکی از تلف شده‌ترین آثار به نمایش درآمده در جشنواره چهلم فجر است. فیلمی که مثلا قرار است روایتی جامع از زندگی یکی از مشهورترین شهدای تاریخ ما باشد، با از این شاخه به آن شاخه پریدن‌های فیلم‌ساز و وارد کردن شخصیت‌های فرعی که هیچ نقشی در درام اصلی ما بازی نمی‌کنند، کش‌دار و کسالت‌بار از آب درآمده است. فیلم‌ساز ما ناتوان از به تصویر کشیدن عشق با اتکا به دیالوگ‌های نیم‌بند می‌خواهد به تماشاگر القا کند که کاراکتر اصلی‌اش یکی از خانواده دوست‌ترین و عاشق‌ترین رزمنده‌های دوران دفاع مقدس بوده است.

 

هادی حجازی فر با تلف کردن سوژه نابی که در دست داشته است، روایت خاص و تاثیرگذاری از رشادت‌ها و هوشمندی یکی از مهم‌ترین فرماندهان جنگ به ما نمی‌دهد و مدام ما را با شخصیت‌های فرعی و ناشناس رو به رو می‌کند که نه حضورشان ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و نه شهادتشان. ماجرای حمید باکری (برادر مهدی باکری) و توبه‌نامه امضا کردنش و نحوه شهادتش که خود دست‌مایه یک درام هیجان‌انگیز به شمار می‌رود، با نگاه گذرا و توریستی فیلم‌ساز هدر رفته به نظر می‌رسد. موقعیت مهدی نه می‌تواند تصویر دقیق و روشنی از شخصیت و کاراکتر یکی از قهرمان‌های مهم جنگ به ما بدهد و نه می‌تواند داستان پرکشش و جذابی از روز‌های سخت آن دوران را برای ما تعریف کند.»