شغل یک میلیونی؛ معقول یا نامعقول؟!

فرارو- حجت الله عبدالملکی، وزیر کار دولت سیزدهم بار دیگر ایجاد شغل با سرمایه یک میلیون تومان را مطرح کرده است. او نخستین بار این طرح را سه سال قبل ارائه کرد. اما حالا او با وجود گرانی مواد اولیه همچنان معتقد است که هنوز هم می‌توان با مهارت آموزی و سرمایه کم به میزان یک میلیون تومان شغل ایجاد کرد.

به گزارش فرارو، روزهای قبل هم وزیر کار در نمایشگاه فرصت‌های شغلی مهارت‌محور کم‌سرمایه در استان البرز حضور پیدا کرد. او در جریان این نمایشگاه هم بار دیگر بر ایده اش تاکید کرد و گفت که در این نمایشگاه نیز حدود ۱۲۰ شغل از میان ۴۳۰ شغل شناسایی شده به نمایش گذاشته شد که با سرمایه یک تا ۱۰ میلیون تومان قابل اجرا است.

ایده عبدالملکی در حالی است که اقتصاددانان معتقدند برای ایجاد اشتغال پایدار در حوزه خدمات، کشاورزی و صنعت و ایجاد کارگاه‌های کوچک زودبازده به سرمایه‌ای بسیار بالاتر از یک میلیون تومان نیاز وجود دارد.

برخی از فعالان و کارشناسان اقتصادی نیز بر این عقیده اند که ایجاد شغل در حوزه خدمات به سرمایه‌ای بیش از ۳۰ میلیون تومان و در حوزه صنعت به سرمایه‌ای بیش از یک میلیارد تومان نیاز وجود دارددارد.

از طرفی وزارت صمت نیز، پنج روز قبل لیستی از فرصت‌های سرمایه گذاری در ایران منتشر کرد که براساس آن ۴۹۲ فرصت معرفی شده، به سرمایه‌ای بالغ بر ۲۴۱۴ هزار میلیارد تومان نیاز داشت تا ۴۸۰ هزار و ۴۶۱ شغل ایجاد کند. با این اعداد و ارقام، وزارت صمت معتقد است که برای ایجاد یک شغل در حوزه صنعت به سرمایه گذاری بیش از ۵ میلیارد تومانی نیاز است.

با این حال برای رسیدن به پاسخ این سوال که آیا می‌توان با سرمایه یک میلیون تومانی شغل ایجاد کرد، ۷ اقتصاددان، فعال اقتصادی و فعال حوزه کار به فرارو پاسخ دادند.

با ۱۰۰ هزار تومان هم می‌شود شغل ایجاد کرد

علیرضا یونچی، فعال اقتصادی یکی از مدافعان طرح ایجاد شغل با سرمایه یک میلیون تومانی است. او می‌گوید که حتی به یک میلیون تومان سرمایه‌ای که آقای عبدالملکی گفته نیاز نیست و با ۱۰۰ هزار تومان هم می‌شود شغل ایجاد کرد.

او در این رابطه به فرارو گفت: من با ۱۰۰ هزار تومان شغل ایجاد می‌کنم. شما عرضه دارش را بیاورید تا به شما بگویم که، چگونه می‌شود با ۱۰۰ هزارتومان شغل ایجاد کرد، اما متاسفانه نیست. آقای عبدالملکی می‌گویند که با یک میلیون تومان می‌شود شغل ایجاد کرد، اما من می‌گویم که با یک دهم این مبلغ امکان پذیر است. خیلی‌ها نمی‌خواهند کار کنند، از طرفی کسی باید این سوال را مطرح کند که می‌شود با یک میلیون تومان شغل ایجاد کرد که خودش بخواهد کار کند؛ بنابراین اگر کسی می‌خواهد کار کند بیاید تا به او بگویم که چگونه چنین چیزی امکان پذیر است.

در حال حاضر ۲۰ هزار شغل وجود دارد. البته ما قبل کرونا ۵۰ هزار شغل داشتیم که ۳۰ هزار شغل آن از بین رفته و ۲۰ هزار شغل باقی مانده است. با این حال فردی که می‌خواهد کار کند می‌تواند برود اتاق عمل، ماسک بفروشد. می‌تواند برود سرنگ بفروشد. مگر این‌ها را با چقدر می‌فروشند؟ طبیعی است که با کمتر از ۱۰۰ هزار تومان هم این‌ها را می‌شود تهیه کرد.

من نظرم این است که شما اجازه بدهید ببینیم هر کسی که این سوال را می‌پرسد آیا می‌خواهد کار کند یا نه. من در فصل جدید برنامه میدون (برنامه‌ای که از شبکه ۳ پخش شد و در آن علیرضا یونچی، حجت الله عبدالملکی، مینا مهرنوش، حسین مصطفی زاده، امیرحسین اسدی و محمدامین حاج کاظمیان به عنوان داور حضور داشتند.» نشان خواهم داد که چگونه می‌شود با کمترین سرمایه در طول یک روز لبو و در طول روزی دیگر باقالی فروخت؛ بنابراین هر کسبی که حلال باشد می‌توان آن را اجرا کرد، اما باید همت اش را داشته باشند.

آقای عبدالملکی یک میلیون تومان را اضافه گفته اند. من می‌گویم با صد هزار تومان هم می‌شود. اما به اندازه ۱۰۰ هزار تومان باید همت داشته باشید یا نه؟ آن‌هایی که می‌گویند با یک میلیون تومان نمی‌شود شغل ایجاد کرد، شما توپ را در زمین آن‌ها بیندازید و بگوید شما چه شغلی بلد هستید؟ مغازه داری؟ کارمندی که اصلا پول نمی‌خواهد همان ۱۰۰ هزار تومان را در جیب تان بگذارید و آخر ماه حقوق تان را بگیرید. پس این سرمایه نمی‌خواهد. پول برای کسی است که همت کار داشته باشد. با این حال از جوان‌ها هر کدام تمایل دارند، بگویند من همت دارم و از ۲۰ هزار شغل یکی را انتخاب می‌کنم. بعد بیاید تا به او بگویم این شغل چقدر سرمایه می‌خواهد.

آن جوانی که می‌گوید در حوزه پوشاک می‌خواهد فعالیت کند، برود کالای امانی بگیرد و بفروشد. مگر امانی فروشی پول می‌خواهد؟ احتمالا آن جوان می‌گوید که کسی مرا نمی‌شناسد. خوب برود خودش را بشناساند. یک نفر را پیدا کند که دو پیراهن به شکل امانی به او بدهد و ببرد و بفروشد. اما شما‌ها می‌خواهید پول را ببرید حیف ومیل کنید و بعد بگویید که پول می‌خواهد. با این حال اول همت نیاز است پس از آن همت و در نهایت شروع کار است. هر کسی هم که می‌گوید که با این روش و سرمایه اندک نمی‌شود کار کرد من به دئول دعوت اش می‌کنم.

مینا مهرنوش: در حوزه کسب و کار‌های اینترنتی و خدمات محور می‌شود شغل ایجاد کرد

مینا مهرنوش، کارآفرین و فعال اقتصادی معتقد است که یک میلیون تومان می‌توان ایجاد شغل کرد. او در این باره به فرارو گفت: در حوزه کسب و کار‌ها مخصوصا، در حوزه فضای مجازی و کسب و کار‌ها اینترنتی و کسب و کار‌های خدمات محور با یک ابزار اولیه، مبتنی بر آموزش‌ها و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای می‌شود با یک میلیون تومان راه اندازی کرد. اما مهم‌ترین بحث در این کسب و کار‌ها این است که بتوانید مدل درامدی به درستی احصا کنید.

علاوه بر این باید کسب و کار و نهاد‌های پشتیبانی باید وجود داشته باشند که بتواند در گران قیمت‌ترین بخش، یعنی حوزه تبلیغات و بازاریابی خدمات ارزان قیمت به این کسب و کار‌ها ارائه کرد. با این وجود بخش تولید را می‌شود به راحتی با یک میلیون تومان راه اندازی کرد. اما در حوزه بازاریابی و تبلیغات نهاد‌های حاکمیتی و نهاد‌های پشتیبان مثل دولت یا بعضی از نهاد‌ها و تشکل‌های مردمی همچون خیرین، باید در معرفی این کسب و کار‌ها و یا محصولات و خدمات آن‌ها به عنوان یارانه غیر مستقیم حمایت کنند.

همچنین برای اینکه بفهمیم از این طریق چه تعداد شغل ایجاد می‌شود و چه میزان از بیکاری جبران خواهد شد. باید افرادی که در این حوزه دست اندرکار می‌شوند نیت‌ها و انگیزه‌های شان بررسی شود تا ببینیم که چه میزان شغل ایجاد خواهد شد. یعنی بستگی دارد که این افراد چقدر زحمت بکشند، چقدر انگیزه داشته باشند، چه اندازه بخواهند شوآف کنند و چقدر بخواهند کار کنند. اگر این‌ها را بتوانیم تخمین بزنیم، خواهیم توانست که درصد را مشخص کنیم.

اما می‌شود روی اشتغال زایی در حوزه فضای مجازی و کسب و کار‌ها اینترنتی و کسب و کار‌های خدمات محور حساب خوبی باز کرد. چراکه ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری در این بخش‌ها وجود دارد و می‌توانیم تعداد بسیار زیادی از افراد جامعه را می‌توانیم به سمت کسب و کار‌های کوچک سوق دهیم. از طرفی این حوزه دانش محور هستند و خیلی نیازی به تجهیزات و ابزارآلات خاص ندارند.

طایی: طرح مسئله ایجاد شغل یک میلیون تومان به کلی غلط است

حسن طایی، اقتصاددان و استاد دانشگاه نیز معتقد است که طرح این مسئله به کلی غلط است و نباید به آن ورود کرد. او می‌گوید که به شکل شخصی به موضوعات اشتباه و غلط ورود نمی‌کند.

مردوخی: شاید بشود با یک میلیون تومان شغل ایجاد کرد

بایزید مردوخی، اقتصاددان معتقد است که طرح ایجاد شغل با یک میلیون تومان ابهامات زیادی دارد و طراح باید توضیحات بیشتری درباره نحوه تامین سرمایه و آموزش بدهد.

او گفت: در این حوزه رفاه محوری و کار محوری وجود دارد. در رفاه محوری این گونه است که دولت برود معیشت و نیاز‌های فرد و خانواده را تامین کند. این ایده در دنیا از بین رفته است و تنها برای عهده محدودی صدق می‌کند. این افراد معمولا کسانی هستند که توانایی کار کردن ندارند و دولت‌ها معیشت آن‌ها را بهبود می‌بخشند.

اما در حوزه کار محوری از طریق سرمایه گذاری و پروژه‌های عمومی، شغل ایجاد می‌شود. مثلا می‌گویند که از نقطه A تا B حدود ۲۰۰ کیلومتر راه است، پس افراد را استخدام می‌کنند تا در این پروژه راه سازی مشارکت کنند. یا در مسکن سازی‌های عمومی هم بدین شکل است؛ بنابراین اگر در ایران قرار است کار محوری در دستور کار قرار بگیرد باید قضاوت کرد که آیا یک میلیون تومان کفاف می‌دهد که یک شغل ایجاد شود. البته شاید بتوان شغل ایجاد کرد چرا که ممکن است پروژه‌های پیش پا افتاده وجود داشته باشد که سرمایه گذاری سنگینی نخواهد.

در مورد کارآفرینی هم نمی‌دانم که فرد با یک میلیون تومان، باید از کجا آموزش ببیند و چگونه سرمایه گذاری انجام دهد. شما وقتی کاری برای خودتان ایجاد می‌کنید همچون یک پروژه صنعتی است. اول بازار را بررسی می‌کنید که آیا بازار وجود دارد برای محصول شما یا خیر. هزینه سرمایه گذاری را حساب می‌کنید. با این وجود با فرض اینکه آموزش هم دیده اید، آیا با یک میلیون تومان می‌شود ابزار ولوازم خرید و برای خودتان شغل ایجاد کنید. این‌ها همه مورد بحث است. من نمی‌خواهم بگویم که این رقم و این برنامه اشکال دارد، اما خوب است که توضیح بیشتری داده شود.

با این حال نمی‌توان براساس گفته‌های اخیر در باره ایجاد شغل با یک میلیون تومان قضاوت کرد و باید دید که سیاست گذار چگونه می‌خواهد موضوع سرمایه گذاری و آموزش را با این میزان سرمایه حل کند.

بغزیان: ایجاد شغل با یک میلیون تومان، اصلا عدد معقولی نیست

آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه اعتقاد دارد که برای ایجاد یک شغل در کشور به ارقام بسیار بالاتری سرمایه نیاز وجود دارد و عدد یک میلیون تومان اعلامی، معقولانه نیست.

او در این باره به فرارو گفت: تعجب می‌کنم که وزیر کار چنین حرفی را مطرح کرده است. چرا که از محاسباتی بسیار ساده است که ببینید ایجاد یک فرصت شغلی چقدر هزینه می‌برد. راحت‌ترین راه این است که شما میزان سرمایه گذاری که در یک سال انجام شده و ایجاد اشتغالی که این سرمایه گذاری انجام داده است را بر هم تقسیم می‌کنید، عدد نهایی می‌گوید که مثلا به ازای ۳۰ میلیون تومان می‌شود یک شغل ایجاد کرد. البته این عدد مربوط چندین سال قبل است، زمانی که قیمت دلار چهار هزار تومان بود و با ۳۰ میلیون تومان می‌شد بنگاه زودبازده و شغل ایجاد کرد؛ بنابراین فرد ۱۰۰ میلیون تومان وام می‌گرفت و می‌توانست یک شغل سه تا چهار نفره ایجاد کند. حالا که این رقم بسیار بالاتر از ۳۰ میلیون تومان رفته است.

شما چه شغلی می‌توانید ایجاد کنید که در مرحله اول ابزارش (سرمایه)، بعد زمین، ساختمان، مواد اولیه یک میلیون تومان نیاز داشته باشد، تا بعد وسیله‌ای تولید شود و به فروش برسد. این اصلا امکان پذیر نیست. احتمالا منظورشان به قیمت‌های سال ۷۰ است. این طرح‌ها یک پشتیبانی علمی و محاسباتی نیاز دارد و نمی‌شود با یک میلیون تومان شغل ایجاد کرد.

اما اگر فرض کنیم که وزیر کار گفته باشد با ۳۰ میلیون تومان؛ حالا چه کسی می‌خواهد این سرمایه گذاری را انجام دهد. آیا تامین مالی آن را بانک‌ها انجام می‌دهند؟ یا یک تعداد سرمایه گذار خارجی یا داخلی وارد می‌شوند و پول شان وسط میدان می‌آورند.

با این حال ما سرمایه‌های بسیار خوبی در داخل کشور داریم که بلاتکلیف هستند. این‌ها دوست دارند که سرمایه گذاری کنند، اما خوب راهنمایی نمی‌شوند که کجا بروند. آیا باید به وزارت اقتصاد و دارایی مراجعه کنند، وزارت کار و یا وزارت صمت برود. این مسئله هنوز متولی و آدرس ندارد. این در حالی است که بسیاری از کشور‌ها در حوزه سرمایه گذاری خارجی این را دارند. مثلا سفارتخانه‌ها و وزاتخانه‌های آن‌ها دفتری در این زمینه دارند؛ بنابراین فرد به آن دفتر مراجعه می‌کند و می‌گوید که من خارجی ام، پول من تمیز است و می‌خواهم در کشورتان سرمایه گذاری کنم، حالا چه حوزه را پیشنهاد می‌کنید، بازدهی آن چیست، طرح آماده‌ای وجود دارد که من تنها پول را بیاورم یا بیایم و کار‌های اداری انجام دهم.

به نظر من باید این محاسبه را پرسید. اما در هر صورت عدد، عدد معقولی نیست. اگر این گونه باشد که فرد با یک میلیون تومان شغل ایجاد کند که یک خانواده در خانه مثلا ده میلیون تومان پول دارد، آیا می‌تواند برای ده نفر شغل ایجاد کند. یا فرد دیگری یک سکه طلا دارد، آیا می‌تواند ۱۳ شغل ایجاد کند؟ واقعا نمی‌دانم که چرا ما باید عددی را بگوییم که بعد برای دفاع از آن باید از خیلی‌ها کمک بگیریم.