درس‌هایی که جهان می‌تواند از ژاپن بگیرد

فرارو- اغلب دو روایت درباره ژاپن بیان می‌شود. نخستین روایت با این مضمون که ژاپن کشوری در حال افول است با جمعیتی رو به پیر شدن و کاسته شدن از حیات شهروندان آن کشور. دومین روایت مربوط به یک جامعه جذاب، بیش از حد کاربردی و تا حد زیادی عجیب و غریب است مکانی خوب برای خوردن سوشی یا کشف خرده فرهنگ‌های عجیب با این وجود، جایی که ارتباط کمی با دنیای بیرون از خود دارد. هر دو روایت باعث می‌شوند که مردم ژاپن را نادیده گیرند. این یک اشتباه است.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، ژاپن یک امر دور از ذهن نیست بلکه یک کشور منادی است. بسیاری از چالش‌هایی که آن کشور با آن روبرو است کشورهای دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و یا به زودی در کشورهای دیگر نیز دیده خواهند شد از جمله پیر شدن سریع جمعیت، خطر بلایای طبیعی و خطر گرفتار شدن میان رقابت چین و امریکا. این واقعیت که ژاپن زودهنگام در معرض برخی از تهدیدات و مشکلات قرار گرفته باعث می‌شوند آن کشور به آزمایشگاه مفیدی برای مشاهده تاثیرات این چالش‌ها برای سایرین تبدیل شود و می‌توان با درس گرفتن از آن نحوه پاسخگویی به این چالش‌ها را مورد بررسی قرار داد.

یکی از درس‌هایی که می‌توان از ژاپن آموخت آن است که جوامع یاد بگیرند با خطر زندگی کنند. با افزایش تغییرات آب و هوایی و افزایش مخاطرات طبیعی کشورها باید بتوانند از شوک‌های ناشی از آن عبور کنند. تجربه دردناک ناشی از بلایای طبیعی ژاپن را به سوی انعطاف‌پذیری در سرمایه‌گذاری سوق داده است. پل‌ها و ساختمان به منظور مقاوم‌سازی در برابر زمین لرزه در مسیر سیستم یکپارچه‌سازی قرار گرفته اند.

پس از زمین لرزه بزرگی که در سال ۱۹۹۵ میلادی کوبه ششمین شهر بزرگ ژاپن را لرزاند و بسیاری از مردم را بدون دسترسی به آب رها کرد آن شهر یک سیستم زیرزمینی برای ذخیره ۱۲ روز آب مورد نیاز برای ساکنان را ایجاد کرده است.

بسیاری از مردم ژاپن می‌دانند که مواجهه با بلایای طبیعی مشکل همگان است و نه تنها یک استان یا یک ناحیه خاص. این موضوع در طول شیوع کرونا کمک کننده بوده است: لزوم استفاده از ماسک تقریبا موضوعی مشترک در سطح جهانی بوده است. در میان کشورهای عضو جی -۷، ژاپن کم‌ترین میزان مرگ و میر ناشی از کرونا و بالاترین نرخ واکسیناسیون مضاعف را داشته است.

درس دیگری که می‌توان از ژاپن آموخت آن است که جمعیت‌شناسی مهم است. اکثر جوامع در نهایت مانند ژاپن پیر و کوچک خواهند شد. تا سال ۲۰۵۰ میلادی، از هر ۶ نفر در جهان یک نفر بالای ۶۵ سال سن خواهد داشت. در حالی که در سال ۲۰۱۹ میلادی از هر ۱۱ نفر یک نفر در این سن بوده است. پیش بینی می‌شود که جمعیت ۵۵ کشور از جمله چین از هم اکنون تا سال ۲۰۵۰ میلادی کاهش یابد. داده‌های اخیر نشان می‌دهند که جمعیت در هند زودتر از زمانی که پیش‌تر انتظار می‌رفت کاهش خواهد یافت.

در نتیجه، در چنین وضعیتی مانند مسئله تغییرات اقلیمی که مقابله با آن مستلزم دگرگونی نهادها و رفتار فردی است در مورد کاهش جمعیت و یا پیر شدن آن نیز نیاز به فعال ماندن افراد برای مدت طولانی ضروری است. دولت ژاپن از شرکت‌ها خواسته تا کارکنان خود را تا ۷۰ سالگی حفظ کنند. بسیاری از افراد ۷۰ تا ۷۴ سال در حال حاضر در ژاپن صاحب شغل هستند این رقم در یک دهه قبل ۲۳ درصد بود.

تغییرات جمعیتی چالش‌های اقتصادی بزرگی را به همراه دارند. رشد اقتصادی کم ژاپن تا حد زیادی به دلیل کاهش جمعیت آن کشور بوده است. با این وجود، اگر به رفاه ژاپنی‌ها نگاه کنیم تصویر به مراتب بهتر است. در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ میلادی، ژاپن پس از آلمان و امریکا در جایگاه سوم از نظر بالاترین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی سرانه در میان کشورهای عضو گروه جی -۷ قرار داشته است. یکی از راه‌های کنار آمدن با کاهش جمعیت آن است که بیش‌ترین بهره مندی از جمعیت را در دستور کار قرار دهید.

علاوه بر آن، ژاپن سومین اقتصاد بزرگ جهان از نظر نرخ مبادلات ارزی است. ژاپن بزرگترین سرمایه گذار فناوری روز سیاره زمین است و مجموعه‌ای از برندهای جهانی و شرکت‌های پیشگام از جمله در زمینه اینترنت نسل پنجم را در خود جای داده است هم چنین طیف متنوع‌تری از جمله از برند پوشاک Uniqlo گرفته تا نینتندو سازنده بازی‌های ویدئویی. تخصص در زمینه ربات‌ها و حسگرها به شرکت‌های ژاپنی کمک می‌کند تا از طیف گسترده‌ای از فناوری‌های تازه صنعتی درآمد کسب کنند. از نظر ژئوپولیتیک ژاپن نقشی محوری بین چین بزرگترین شریک تجاری خود و امریکا شریک کلیدی امنیتی خود ایفا می‌کند.

اشتباهات ژاپن مجموعه دیگری از درس‌ها را به ما می‌آموزند. زندگی با مخاطرات زیاد تعیین اولویت‌ها را دشوارتر می‌سازد. در مواجهه با بسیاری از خطرات احتمالی، ژاپن توجه زیادی به تغییرات آب و هوایی که بزرگترین فاجعه جاری قلمداد می‌شود نداشته است. در سال ۲۰۲۰ میلادی ژاپن سرانجام متعهد شد تا سال ۲۰۵۰ میلادی انتشار کربن را به صفر برساند، اما در جزئیات این موضوع ناقص عمل کرده است.

سیاستمداران ژاپنی به راه اندازی دوباره نیروگاه هسته‌ای که پس از رویداد فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ میلادی تعطیل شده بود امید بسته اند. با این وجود، تحقق این امید تا زمانی که افکار عمومی خطرات ناشی از انرژی هسته‌ای را بیش از حد ارزیابی می‌کنند بعید به نظر می‌رسد. در همین حال، بسیاری از بوروکرات‌های ژاپنی کماکان در مورد انرژی‌های تجدیدپذیر دچار تردید هستند. بنابراین، ژاپن کماکان زغال سنگ، کثیف‌ترین سوخت را خواهد سوزاند.

هم چنین، واقعیت آن است که در ژاپن بسیاری از شهروندان دارای تحصیلات عالی از فرصت زندگی کردن با استفاده از توانایی‌های خود محروم هستند. نظام ارتقا مبتنی بر ارشدیت در شرکت‌های سنتی همراه با احترام بیش از اندازه به افراد با سن بالاتر و اصطلاحا مو خاکستری‌ها صدای جوانان را خاموش می‌کند و باعث خفه شدن نوآوری می‌شود. به همین خاطر است که بسیاری از باهوش‌ترین تازه فارغ التحصیل شدگان ترجیح می‌دهند در استارت آپ‌ها کار کنند.

ژاپن در سالیان اخیر قدم‌های مثبتی را برای جذب زنان بیش‌تر در نیروی کار برداشته، اما آنان هنوز فرصت کمی برای رشد دارند. یک نظام کار دوگانه جوانان و زنان را در مشاغل پاره وقت و نامطمئن قرار می‌دهد و آنان را کم‌تر مایل به بچه دار شدن می‌سازد.

سیاستمداران ژاپنی این مسائل را تا حدودی تحمل کرده‌اند چرا که با فشار کمی مواجه بوده اند. حزب لیبرال دموکرات از سال ۱۹۵۵ میلادی تقریبا بدون وقفه در قدرت باقی مانده است آن هم به دلیل وجود یک اپوزیسیون ضعیف. شخصیت‌های ارشد معمولا پیرمردهای محافظه کارتر از مردمی هستند که در ظاهر آنان را نمایندگی می‌کنند.

منبع: اکونومیست