امریکا و چین در‌های بازگشت کودتاگران آفریقایی را باز کردند

فرارو- کودتای اخیر در سودان با انتصاب مجدد «عبدالله حمدوک» نخست وزیر مخلوع غیر نظامی توسط «عبدالفتاح البرهان» کودتاگر به سمت نخست وزیر تازه اصلاح شد و لغو کودتا صورت نگرفت.

به گزارش فرارو، این کودتا که باعث دامن زدن به شایعات زیادی در سودان شد امریکا را در سکوت فرو برده و منبع خشم شهروندان سودانی شده است. واشنگتن، اما هنوز موضع روشنی را در مورد این رویداد اتخاذ نکرده است. واکنش دیپلمات‌های امریکایی نشان دهنده پذیرش وضعیت تازه و تمایل به چشم بستن بر تداوم تسلط نظامیان بر دولت انتقالی است که به طور گسترده متفاوت از واکنش شهروندان سودانی است که کماکان هژمونی نظامیان را رد می‌کنند.

این موضوع نشان دهنده فروپاشی ائتلاف ضد کودتایی است که برای آفریقا تشکیل شده بود شکستی که منجر به ظهور دوباره مداخلات نظامی به عنوان روشی برای انتقال قدرت در آن قاره شده است.

پس از دوره استعمار زدایی، انتخابات رقابتی برای چندین دهه در آفریقا به عنوان رویدادی نادر باقی ماند و نظامیان در تغییر قدرت نقش داشتند. با این وجود، در سال‌های اخیر انتخابات چند حزبی در کشورهای آفریقایی به امری متداول تبدیل شد در حالی که کودتاها وقفه‌هایی کوتاه مدت در این مسیر قلمداد می‌شدند.

این تغییر شگرف که پس از جنگ سرد به وجود آمده بود با همکاری بازیگران داخلی و بین المللی حاصل شد و مردم محلی از حکومت‌های دیکتاتوری و نظامی به تنگ آمده بودند و به وعده‌های دموکراسی امیدوار بودند. آنان خودکامگان و رژیم‌های نظامی را مجبور به کناره گیری از قدرت کردند.

سازمان وحدت آفریقا از وضعیت باشگاه دیکتاتورهای بدنام خارج شد و به نهادی برای اجرای دموکراسی و قانون اساسی به عنوان الزامات عضویت پایدار در بدنه اصلی سیاسی قاره آفریقا تبدیل شد. در همین حال، با سقوط اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده و دیگر قدرت‌های غربی بار دیگر متعهد به حفظ دموکراسی شدند. قدرتمندان آفریقایی و حکومت‌های نظامی بدون حامیان بین المللی باقی ماندند که خود منجر به دموکراسی‌سازی گسترده هر چند نه به صورت کامل در سراسر قاره آفریقا شد.

برای مدت زمانی اجماع ضد کودتا برقرار بود. با تداوم فعالیت‌های مردمی دموکراسی خواهانه، نظامیان افریقایی عقب رانده شده و به پادگان‌ها بازگشتند و خودکامگان از دفاتر قدرت‌شان بیرون رانده شدند. تلاش‌ها برای کودتا به شدت کاهش یافت و رهبران نظامی‌ای که قدرت را به دست گرفتند مانند تجربه نیجر در سال ۲۰۱۰ میلادی یا مالی در سال ۲۰۱۲ میلادی در مواجهه با محکومیت متحد آفریقایی، غربی و بین المللی گسترده‌تر به سرعت از قدرت کناره گیری کردند.

میراث این انتقال سیاست رقابتی چند حزبی در کشورهای سابقا کودتا شده مانند غنا و نیجریه باقی مانده است. با این وجود، بازگشت کودتاها در سایر نقاط آفریقا در سال جاری به بالاترین سطح خود در چهار دهه گذشته رسیده است و نشان می‌دهد که شکاف رو به رشدی در ائتلاف ضد کودتا وجود دارد ائتلافی که به ظهور دموکراسی در قاره آفریقا کمک کرد.

مردم محلی نیز مانند بلوک‌های منطقه‌ای از جمله اتحادیه آفریقا که سازمان جایگزین سازمان وحدت آفریقا بود به عهد خود پایبند بوده اند. با این وجود، فضای بین المللی به شرایطی بازگشته که در بهترین حالت اجازه کسب قدرت توسط نظامیان را می‌دهد و در بدترین حالت فعالانه از آن به عنوان راهی مناسب برای حذف رهبران تهدید کننده یا نفرت‌انگیز استقبال می‌کند. عقب نشینی قدرت‌های غربی و ظهور چین مستبد دوست فضایی را ایجاد کرده که ژنرال‌ها و دسته‌های نظامی را برای به دست گرفتن قدرت جسورتر می‌سازد.

یک دهه پیش، بهار عربی موج دموکراسی‌سازی را به شمال آفریقا آورد و دیکتاتورهای تونس، لیبی و مصر را سرنگون کرد. با این وجود، این پیامد گذار مصر بود که شکست اجماع بین المللی ضد کودتا در آفریقا را کلید زد. هنگامی که دولت منتخب دموکراتیک «محمد مرسی» در سال ۲۰۱۳ میلادی سرنگون شد اتحادیه آفریقا به سرعت کودتا را محکوم کرد. با این وجود، علیرغم آن که امریکا و دیگر قدرت‌های غربی خواستار انتقال دموکراتیک قدرت بودند از رفتن مرسی خوشحال شدند.

دولت امریکا به طور علنی کودتای روی داده در مصر را محکوم نکرد و به زودی «عبدالفتاح السیسی» ژنرالی که به رئیس جمهور تبدیل شد خود را در آغوش لطف امریکا یافت و با قدرت‌های مستبدی مانند عربستان سعودی و چین همدل شد.

شکاف ایجاد شده در ائتلاف ضد کودتا که در سال ۲۰۱۳ میلادی برای مصر ایجاد شد چهار سال پس از آن زمانی که «رابرت موگابه» رئیس جمهوری زیمبابوه در بحبوحه جنگ قدرت درون حزب حاکم توسط ارتش از قدرت کنار رفت به شکاف تبدیل شد. در آن زمان، اتفاق نظر وجود داشت که سلطنت تقریبا ۴۰ساله موگابه باید پایان یابد.

او توسط متحدان سابق‌اش با شایعه حمایت چین از قدرت برکنار شد. «کنستانتین چیونگا» فرمانده ارتش زیمبابوه درست پیش از بازگشت به کشورش با هدف برکناری موگابه در چین با مقام‌های چینی دیدار داشت. برکناری موگابه رهبری که دولت‌های غربی سال‌ها بود از او خسته شده بودند با تایید مردم زیمبابوه همراه شد، زیرا اکثر آنان تمام عمر خود را تحت حکومت موگابه گذرانده بودند.

علیرغم آن که اتحادیه آفریقا اقدام نظامی برای برکناری موگابه را محکوم کرد و احزاب مخالف زیمبابوه و گروه‌های جامعه مدنی آن کشور هشدار دادند که جانشین منتخب نظامی او به اندازه سلف‌اش ظالم خواهد بود امریکا و دیگر کشورهای غربی، اما خوشحال بودند که وانمود کنند به ظاهر «استعفای» موگابه معتبر است و از طریق زور نظامی و لوله تفنگ صورت نگرفته است و غرب به سرعت انتخابات عجولانه‌ای که برای مشروعیت بخشیدن به منانگاگوا برگزار شد را برسمیت شناخت.

دولت منانگاگوا «سیاست نگاه به شرق» خود را حفظ کرده و با چین احساس راحتی می‌کند این در حالی است که مردم محلی زیمبابوه از استثمار اقتصادی‌شان توسط چین و بهره برداری آن کشور از منابع معدنی زیمبابوه خشمگین هستند. پیش بینی‌های بدبینانه محلی درباره حکومت منانگاگوا تحقق یافته‌اند او رژیمی سرکوبگر را تشکیل داده است، اما مشروعیتی را از جامعه بین المللی کسب کرده و از سوی کشورهای مختلف مورد حمایت قرار می‌گیرد.

امروز در سودان، ژنرال «برهان» احتمالا در هنگام برنامه ریزی برای کودتا نمونه‌هایی از مصر و زیمبابوه را در ذهن داشته و از آن الگوبرداری کرده و محاسبه کرده که می‌تواند قدرت را در دست گیرد و موافقت امریکا را کسب کند که مایل به جایگزینی «عمر البشیر» با یک سرکوبگر مشابه بوده است. چین نیز خوشحال از رویدادهای اخیر در سودان است و حاضر شده با هر دولتی که ثبات را برای آن کشور به عنوان شریک قدیمی اقتصادی به ارمغان آورد کار کند.

در همین حال، فعالان، سیاستمداران و شهروندان کماکان جان خود را برای مبارزه به منظور دستیابی به دموکراسی واقعی و تحت رهبری غیر نظامیان در سودان، مصر و زیمبابوه به خطر می‌اندازند. مبارزه برای دموکراسی و غلبه بر حکومت نظامی در آفریقا با شکست‌های قابل توجهی روبرو شده است.

تنها در سال جاری، کودتاها دولت‌های موجود را سرنگون کرده یا رهبران تازه‌ای را به شکلی غیر دموکراتیک در سودان، چاد، مالی و گینه به قدرت رساندند. در حالی که جمعیت آفریقا به طور عمده متعهد به دموکراسی و مخالف حکومت‌های نظامی هستند فقدان شرکای قابل اعتماد بین المللی حامی دموکراسی، مبارزه علیه حکومت نظامیان را بسیار دشوارتر ساخته است. با این وجود، همان گونه که تظاهرات مستمر ضد نظامیان در سودان نشان می‌دهد مردم محلی حاضر هستند به مبارزه برای دموکراسی ادامه دهند حتی اگر به تنهایی مجبور به ادامه دادن آن باشند.

منبع: الجزیره