تصمیم بزرگ «جو بایدن» درباره برجام

فرارو- پایگاه خبری "بیزینس اینسایدر" در گزارشی، به بررسی آخرین تحولات مرتبط با معادله هسته‌ای ایران پرداخته و به طور خاص تاکید کرده که بر خلاف موضع گیری‌های چند وقت اخیر مقام‌های آمریکایی و اسرائیلی مبنی بر تهیه یک طرح جایگزین علیه ایران (در صورت شکست مذاکرات دیپلماتیک هسته ای)، یکچنین طرحی اساسا وجود ندارد و بهترین راه حل برای مواجهه با مساله هسته‌ای ایران، همان دیپلماسی و احیای برجام است.

بیزینس اینسایدر در گزارش خود می‌نویسد: «"جو بایدن" رئیس جمهور آمریکا از زمان پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا، احیای توافق برجام را به مثابه اولویت اصلی دولت خود تعریف کرده است. با این حال، این توافق با توجه به روند تحولات پیرامونیِ فعلی در رابطه با آن، در آستانه فروپاشی است. هم ایران و هم آمریکا اختلافاتی جدی در روند احیای برجام دارند و تحقق این مساله را در گروِ محقق شدن درخواست‌های خود ارزیابی می‌کنند.

با این همه، اگر تهران و واشنگتن نتوانند بار دیگر حیات را به توافق برجام بازگردانند، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران بر این باورند که هیچ طرح دوم و جایگزینِ (Plan B) ممکن و شدنی نیز برای این توافق وجود ندارد و عملا چشم انداز تشدید درگیری و منازعات در خاورمیانه، بیش از پیش تقویت خواهد شد. ایرانی‌ها با سرعت قابل ملاحظه‌ای در حال پیشرفت در چهارچوب برنامه هسته‌ای خود هستند و در نقطه مقابل، کشور‌های غربیِ طرف برجام بر این باورند که فاصله ایران با نقطه گریز هسته ای، به شدت کاهش یافته است. امری که از منظر آن‌ها به مثابه یک دغدغه و نگرانی جدی ارزیابی می‌شود.

به گزارش فرارو، "باربارا سالوین" مدیر پروژه موسوم به "ابتکارِ آینده ایران" در اندیشکده شورای آتلانتیک به بیزینس اینسایدر می‌گوید که وی امید خود جهت احیای توافق برجام را از دست نداده است. وی در این زمینه، استدلال اصلی خود را معطوف به این مساله کرده که وضعیت اقتصادی ایران در شرایط کنونی به شدت آسیب‌پذیر و شکننده است و همین مساله به دولت ایران محرک‌های کافی را می‌دهد که در جهت احیای توافق برجام حرکت کند.

سالوین در ادامه می‌گوید: "مجموعه‌ای از مولفه‌ها در این رابطه نقشی کلیدی بازی می‌کنند که از جمله آن‌ها می‌توان به این مساله اشاره کرد که اساسا تا چه اندازه متحدان نزدیکِ ایران نظیر چین حاضرند تا ایران را قانع کنند که این کشور با نگاه به مزایای احیای توافق برجام، بار دیگر به این توافق بازگردد و یا اساسا تا چه میزان جو بایدن و دولت وی قادرند که ایران را مطمئن سازند که پس از احیای برجام، آمریکا همچنان به آن متعهد باقی خواهد ماند (فقط در همان دوره ریاست جمهوری خودِ جو بایدن) ".

بایدن اخیرا در موضع گیری قول داده که آمریکا صرفا در صورتی مجددا از توافق برجام فاصله خواهد گرفت که ایران به نحو صریحی بخواهد ورای مفاد برجام حرکت کند.

باربارا سالوین در ادامه می‌گوید: "هیچ طرح جایگزینی برای توافق برجام وجود ندارد. آمریکا در معادله برجام فقط و فقط گزینه ادامه دادنِ توافق مذکور را پیش روی خود دارد. از این منظر، اعمال دیپلماسی در کنار اعطای مشوقِ کاهش تحریم‌ها علیه تهران، تنها گزینه‌های در دسترس هستند. هیچگونه راهکار نظامی برای برنامه اتمی ایران نیز وجود ندارد. نباید فراموش کرد که اقدامات گذشته اسرائیلی‌ها در خرابکاری در تاسیسات اتمی ایران و یا ترور دانشمندان هسته‌ای این کشور نیز عملا موجب شده اند تا برنامه اتمی ایران با سرعتی به مراتب بیشتر، به جلو حرکت کند. ایران در شرایط کنونی از منظر هسته‌ای در نقطه‌ای پیشرفته قرار دارد که این مساله برای طرف‌های غربی نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است. با این حال، ایران تاکنون به سمت تولید سلاح‌های اتمی حرکت نکرده، زیرا اعتقاد داشته که بدون استفاده از سلاح‌های مذکور نیز می‌تواند از تمامیت ارضی خود دفاع کند و اگر بخواهد به سمت دستیابی به سلاح‌های اتمی حرکت کند نیز، این مساله خود یک مسابقه تسلیحاتی را در خاورمیانه به راه خواهد انداخت که این موضوع به هیچ عنوان در راستای منافع ایران و همچنین صلح و ثبات خاورمیانه نیست".

"جوزف سرنسیونه" عضو ارشد اندیشکده کوئینسی نیز دوشنبه گذشته در توئیتی گفته است: "دیپلماسی، بهترین و تنهاترین راه جهت مواجهه با معادله هسته‌ای ایران است و در نوع خود می‌تواند از یک جنگ گسترده و فراگیر در خاورمیانه نیز تا حد زیادی جلوگیری کند".

با این همه، مقام‌های اسرائیلی سعی داشته اند تا این سیگنال را به تهران برسانند که اگر مذاکرات هسته‌ای با ایران شکست بخورد، آن‌ها آماده ارائه واکنش نظامی به این کشور هستند. مساله‌ای که البته اخیرا "آنتونی بلینکن" وزیر خارجه آمریکا نیز احتمال آن را بعید ندانسته است. "رندا اسلیم" عضو ارشد انیسیتو خاورمیانه به بیزینس اینسایدر می‌گوید: "اگر گفتگو‌های وین شکست بخورد، چشم انداز یک تقابل نظامی میان اسرائیل وایران تا حد زیادی افزایش می‌یابد".

در همین راستا، اخیرا آمریکا یک فروند بمب افکن B۱ خود را در منطقه خلیج فارس به پرواز درآورد و در عین حال جنگنده‌های اسرائیلی، بحرینی، مصری و عربستانی نیز در رزمایش و تمرین هوایی مشترکی در منطقه به کنش ورزی پرداختند. مساله‌ای که در بحبوحه اوج گیری تنش‌ها در مورد معادله هسته‌ای ایران، بسیاری را نگران کرده است.

آینده مبهم توافق هسته‌ای ایران

توافق هسته‌ای ایران با هدف اعمال محدودیت‌های جدی بر برنامه هسته‌ای این کشور و در عین حال اعطای برخی امتیازات اقتصادی به ایران و لغو تحریم‌ها علیه تهران منعقد شد. با این حال، سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا کشورش را از توافق برجام خارج و تنش‌های گسترده‌ای را با ایران در منطقه خاورمیانه دامن زد. دولت ترامپ همچنین تحریم‌های گسترده‌ای را بار دیگر در قالب کارزار فشار حداکثری علیه ایران وضع نمود.

ایران نیز در پاسخ به این اقدام آمریکا، اگرچه به مدت یک سال همچنان در چهارچوب تعهدات برجامی خود باقی ماند با این حال، به تدریج رویه‌های جبرانی در پیش گرفت و در نهایت سطح غنی سازی خود را از ۳.۶۷ درصد که در توافق برجام گنجانده شده بود به بیش از ۶۰ درصد افزایش داد و تا حد زیادی نیز بازرسی‌های بین المللی در تاسیسات اتمی خود را محدود کرد.

درست به دلیل همین پیشرفت‌های اتمی ایران است که دولت بایدن ادعا می‌کند که امکان دارد واشنگتن به زودی نفع و مزیتی را در احیای توافق برجام برای خود نبیند. با این همه، سطح فشار‌ها از سوی دولت بایدن علیه ایران کاهش نیافته و به زعم عده‌ای وی در حال ادامه دادن به کارزار فشار حداکثریِ دولت ترامپ علیه ایران است. در این میان، برخی ناظران و تحلیلگران حتی از دولت بایدن انتقاد کرده اند که چرا جهت ایجاد فضای مساعد در قالب مذکرات هسته‌ای با ایران، اقدام به ارائه کمک‌های انسان دوستانه و رفع برخی موانع اقتصادی مخصوصا در بحبوحه پاندمی ویروس کرونا علیه تهران نمی‌کند.

آن‌ها به طور خاص به این مساله اشاره دارند که رفاه اقتصادی مردم ایران نباید به مثابه گروگان ایالات متحده آمریکا و تنش‌های آن با ایران باشد. با این همه، اقدامات اخیر دولت بایدن در اعمال تحریم‌های جدید علیه صنعت پهپادی ایران و مواضع آن علیه تهران در جریان نشست اخیر رهبران گروه جی ۲۰ در رُم ایتالیا نشان می‌دهند که وی چندان هم در مسیر تعامل و تشن زدایی با ایران حرکت نمی‌کند ولی در نهایت او باید تصمیم بزرگی بگیرد چون تنها مذاکره از این تنش کم خواهد کرد».