بازار سیاه پلی‌استیشن ۵

عرضه PS ۵ در بحبوحه بحران کووید-۱۹ نتوانسته جوابگوی تقاضای بازار‌ها باشد؛ به‌طوری‌که این کنسول‌ها در بازار سیاه با قیمت‌های بسیار بالاتر از قیمت اصلی به فروش می‌رسند. این مشکل ناشی از تقاضای بالا است که تا اندازه‌ای به تغییر سبک زندگی در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ مربوط است. پیش‌بینی می‌شود این عدم تناسب عرضه و تقاضا تا سال آینده میلادی ادامه یابد.

شرکت سونی، کنسول بازی جدید خود به نام پلی استیشن۵ (PS ۵) را در نوامبر سال گذشته میلادی به بازار‌های جهانی عرضه کرد. PS ۵ نسل نهم کنسول‌های بازی ویدئویی است که همزمان با سری‌های ایکس و اس از ایکس باکس شرکت مایکروسافت به بازار عرضه شد.

کنسول‌های بازی شرکت سونی در میان پرطرفدارترین کنسول‌های بازی در جهان قرار دارند؛ به طوری که PS ۲ که در سال ۲۰۰۰ به بازار عرضه شد، از آن زمان پرطرفدارترین کنسول بازی جهان بوده و تا سال ۲۰۱۲ حدود ۱۵۵میلیون دستگاه از آن به فروش رفته است.

شرکت سونی در سال ۲۰۱۳ عرضه این مدل را به بازار متوقف کرد. مدل بعدی پلی استیشن در سال ۲۰۰۶ به بازار عرضه شد، اما محبوبیت مدل قبلی را نداشت و فروش آن تا سال ۲۰۱۷ حدود ۸۷میلیون دستگاه بود. با وجود این، کنسول بازی PS ۴ شرکت سونی که در سال ۲۰۱۴ به بازار عرضه شد و همچنان عرضه آن ادامه دارد، بیش از ۱۱۶میلیون دستگاه فروش داشته و به این ترتیب، در جایگاه چهارمین کنسول محبوب تاریخ بازی‌های ویدئویی قرار گرفته است.

طرفداران کنسول‌های بازی سونی بی صبرانه در انتظار ورود کنسول جدید به بازار بودند، اما عرضه PS ۵ در بحبوبه بحران کووید-۱۹ در جهان نتوانسته است جوابگوی تقاضای بازار‌ها باشد؛ به طوری که این کنسول‌ها در بازار سیاه با قیمت‌های بسیار بالاتر از قیمت واقعی به فروش می‌رسند و سود فراوانی را نصیب فروشندگان بازار سیاه می‌کنند.

فروشندگان بازار سیاه، نسخه دیجیتال کنسول بازی PS ۵ را -که تنها بازی‌های دیجیتال را اجرا می‌کند- حدود ۷۰۰دلار می‌فروشند؛ قیمتی که بسیار بالاتر از قیمت واقعی هر دو مدل این کنسول است. این در حالی است که شرکت سونی نسخه دیجیتال این کنسول را ۳۹۹دلار و مدل استاندارد آن را با قیمت ۴۹۹دلار به بازار عرضه می‌کند.

یکی از این فروشندگان -که مشتریانش عمدتا دانش آموزان یا جوانان حدود ۲۰سال هستند- به خبرنگار فوربس گفته است، سال گذشته ۶۰هزار پوند فروش داشته و قصد دارد با درآمدش در لندن خانه‌ای بخرد.

تغییر سبک زندگی، کمبود تراشه

علت این کمبود چیست؟ این مشکل از تقاضای بالا ناشی می‌شود که تا اندازه‌ای به تغییر سبک زندگی افراد در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ و خانه نشینی‌های طولانی‌مدتی که تمایل به بازی‌های ویدئویی را افزایش داده، مربوط است. از سوی دیگر با وجود اینکه این بازی‌ها تاکنون فروش خوبی داشته اند، امروز دسترسی به آن‌ها آسان نیست و پیش‌بینی می‌شود این عدم‌تناسب بین عرضه و تقاضا تا سال آینده میلادی ادامه داشته باشد.

فیل اسپنسر، رئیس شرکت ایکس باکس، پیش‌بینی کرده است که کمبود کنسول‌های بازی تا سال ۲۰۲۲ هم ادامه پیدا کند. نا‌توانی شرکت‌ها در پاسخگویی مناسب به افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان، تا حد زیادی به کمبود ریزتراشه‌های موردنیاز در تولید و ساخت این کنسول‌ها بازمی‌گردد.

مشکل کمبود ریزتراشه‌ها به دنبال شیوع همه‌گیری کووید-۱۹ و افزایش تقاضای مصرف‌کنندگان برای کامپیوتر‌های شخصی و دیگر وسایل الکترونیکی آغاز شد؛ به طوری که صنایع مختلف را برای دسترسی به قطعات اولیه و تولید کافی با چالش مواجه کرده است.

شرکت‌های ای ام دی وکوالکام که به اکثر شرکت‌های معتبر حوزه الکترونیک تراشه می‌فروشند هم این موضوع را تایید کرده اند. در همین راستا، فروش کامپیوتر‌های شخصی در سال ۲۰۲۰ حدود ۸/ ۴درصد نسبت به سال گذشته افزایش داشته است؛ رقمی که بیشترین رشد فروش سالانه در این بازار از سال ۲۰۱۰ محسوب می‌شود. از سوی دیگر، کمبود تراشه نشان دهنده تغییر ساختاری در صنعت نیمه رساناهاست.

بسیاری از برترین شرکت‌های این صنعت صرفا شرکت‌های طراحی کننده هستند که فرآیند تولید در آن‌ها انجام نمی‌شود؛ فرآیند تولید در شرکت‌های کوچک دیگری موسوم به شرکت‌های ریخته گری صورت می‌گیرد. این شرکت‌های کوچک که از سوی شرکت‌هایی مانند تی اس ام سی در تایوان یا سامسونگ در کره جنوبی اداره می‌شوند، این روز‌ها با حداکثر توان خود در حال تولید هستند.

با این حال، تی اس ام سی اعلام کرده است که قصد دارد در سال‌جاری برای افزایش ظرفیت تولید خود ۲۸میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند.

فشار تحریم‌ها

از سوی دیگر، سال گذشته آمریکا محدودیت‌هایی را برای شرکت بین‌المللی ساخت تراشه‌های نیمه رسانا (SMIC) اعمال کرد که بزرگ‌ترین شرکت ریخته گری در چین به حساب می‌آید. این تحریم‌ها باعث شده است که این شرکت چینی به تجهیزات تولید پیشرفته دسترسی نداشته باشد، همچنین فروش محصولات نهایی به شرکت‌هایی را که با ایالات متحده ارتباط دارند، سخت می‌کند.

از این‌رو، مصرف‌کنندگان باید سفارش‌های خود را به شرکت‌های رقیب همچون تی اس ام سی منتقل می‌کردند. برخی شرکت‌ها تصمیم گرفتند قبل از فرارسیدن ضرب الاجل آمریکا تراشه‌های موردنیاز خودشان را انبار کنند تا بتوانند از ظرفیت تولید خود استفاده کنند. شرکت هوآوی از جمله شرکت‌هایی بود که تراشه‌های رادیویی ضروری خود را قبل از این تحریم‌ها تامین و انبار کرد.

با وجود اینکه آخرین محصولات شرکت‌های سونی و مایکروسافت فروش خوبی در سال‌جاری داشته اند، مشکل کمبود تراشه در نیمه دوم ۲۰۲۱ همچنان آن‌ها را رها نکرده است؛ به طوری که با وجود افزایش عرضه ۴/ ۷درصدی نسبت به سال گذشته، این محصولات همچنان بیشتر از چند دقیقه روی قفسه‌های فروشگاه‌ها باقی نمی‌مانند و به‌سرعت ناپدید می‌شوند.

عرضه کنسول‌های پلی استیشن شرکت سونی ۴/ ۴۷درصد در نیمه دوم ۲۰۲۱ نسبت به سال گذشته افزایش داشته که این میزان شامل ۵۰۰هزار کنسول PS ۴ و ۳/ ۲میلیون کنسول PS ۵ است. فروش کل PS ۵ در ماه جولای از ۱۰میلیون دستگاه عبور کرد که رکورد سریع‌ترین فروش در تاریخ شرکت سونی است.

با این حال، به دنبال این کمبود عرضه، شرکت سونی قصد دارد کارخانه خود را برای تولید تراشه‌های موردنیازش راه اندازی کند. این شرکت در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت تی ام اس سی و ساخت کارخانه‌ای در ژاپن است.

دولت ژاپن نیز اعلام آمادگی کرده است که بخشی از این سرمایه‌گذاری ۸۰۰میلیارد ینی را بپردازد. با وجود این، راه اندازی این کارخانه مساله کمبود تراشه‌ها را در کوتاه‌مدت حل نخواهد کرد؛ چراکه انتظار نمی‌رود این کارخانه تا سال ۲۰۲۴ به بهره برداری برسد.