آیا سیاره بیرون از کهکشان راه شیری کشف شده است؟

سیاره فراخورشیدی تازه کشف شده، تقریبا ۲۸میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد ناسا تصویری از سیاره تازه کشف شده در وبسایت خود منتشر کرده است.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، تلسکوپ ناسا ممکن است نخستین سیاره بیرون از کهکشان راه شیری را کشف کرده باشد. در صورت تایید این خبر، این سیاره در مقایسه با بسیاری از سیاره‌های فراخورشیدی که در کهکشان خودمان کشف کرده‌ایم، در فاصله‌ای بسیار دورتر قرار دارد.

دانشمندان توانستند با استفاده از رصدخانه پرتو ایکس چاندرا ناسا این سیاره ره کشف کنند. آن‌ها از روش‌هایی برای جست‌وجوی سیاره‌ها بهره گرفته‌اند که میزان فضایی را که می‌توان بررسی کرد، به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

تا کنون هر سیاره فراخورشیدی قطعی یا احتمالی که کشف شده است، در کهکشان خودمان، یعنی در راه شیری بوده است. این به معنای آن است که تقریبا همه آن‌ها در فاصله‌ای کمتر از سه هزار سال نوری از زمین قرار دارند.

سیاره فراخورشیدی تازه کشف شده که دانشمندان تصور می‌کنند در کهکشان همسایه‌مان به نام کهکشان ام ۵۱ (یا کهکشان گرداب، به‌خاطر شکل متمایزش) پیدا کرده‌اند، تقریبا ۲۸میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد.

سیاره‌های فراخورشیدی در اغلب موارد با مشاهده اندکی کاهش نور آن‌ها هنگام گذر از مقابل ستاره‌شان کشف شده‌اند. دانشمندان با بررسی ویژگی‌های این کاهش نور می‌توانند به جزئیات بیشتری در باره آن‌ها پی ببرند؛ جزئیاتی از قبیل ابعاد و نزدیکی آن‌ها به ستاره‌شان.

این پژوهش جدید، در عوض به دنبال ردیابی کاهش درخشندگی پرتو‌های ایکس در زمان گذر سیاره از مقابل ستاره بود. پرتو‌های ایکس از پرتو ایکس سامانه‌های کیهانی دوتایی درخشان ساطع می‌شوند که معمولا از یک ستاره نوترونی یا یک سیاه‌چاله تشکیل شده است که گاز‌های ستاره مجاور خود را به سوی خود می‌کشد- این کار باعث داغ شدن مواد موجود می‌شود، و این تابش را می‌توان در پرتو‌های ایکس مشاهده کرد.

زمانی که سیاره‌ای از مقابل این ناحیه درخشان حرکت می‌کند، از رسیدن بخشی از یا تمام پرتو‌های ایکس به زمین جلوگیری می‌کند و این امر به دانشمندان امکان می‌دهد که چشم‌انتظار دیدن این علامت مشخصه، یعنی اُفت نوری باشند. نواحی درخشان معمولا کوچک‌تر از یک ستاره‌اند و این بدان معناست که افت نور چشمگیرتر است. از این روش می‌توان به منظور رصد نواحی به‌مراتب دورتر فضا استفاده کرد.

دانشمندان با این روش توانسته‌اند سیاره احتمالی‌ای را که به دور سامانه‌ای دوتایی به نام ام۵۱-یوال‌اس-۱ (M ۵۱-ULS-۱) در گردش است، کشف کنند. این سامانه شامل یک سیاه‌چاله یا ستاره نوترونی با ستاره همدم به ابعاد تقریبی بیست‌برابر جرم خورشید ماست.

اما دانشمندان نمی‌توانند تایید کنند که مورد کشف شده واقعا نخستین سیاره‌ای است که در خارج از کهکشان ما پیدا شده است یا نه. یک مشکل این است که به نظر می‌رسد بر اساس داده‌ها، در حدود هفتاد سال طول می‌کشد تا این سیاره دوباره از مقابل همدم دوگانه خود بگذرد؛ این به معنای آن است که به این زودی‌ها بختی برای مشاهده دوباره اُفت نور نیست.

نیا ایمارا، یکی از نویسندگان مقاله پژوهشی این اکتشاف از دانشگاه کالیفرنیا در سانتا کروز، می‌گوید: «متاسفانه برای تایید این که آنچه می‌بینیم سیاره است یا نه، احتمالا باید دهه‌ها صبر کنیم تا شاهد یک گذر دیگر باشیم؛ و به دلیل ابهام‌های موجود در خصوص مدت زمان گردش مداری آن، دقیقا نمی‌دانیم که چه زمانی باید آن را مشاهده کنیم.»

توضیح‌های احتمالی دیگری نیز وجود دارد. از جمله اینکه گاز یا غبار است که در حال گذر از مقابل پرتو‌های ایکس است و مانع رسیدن این پرتو‌ها [به زمین]می‌شود. اگرچه دانشمندان می‌گویند که به نظر نمی‌رسد این توضیح به همان خوبی که سیاره [این فرایند را توضیح می‌دهد]با داده‌ها سازگار باشد.

جولیا برندتسون، یکی از نویسندگان مقاله از دانشگاه پرینستون در نیوجرسی، می‌گوید: «ما می‌دانیم که ادعای هیجان‌برانگیز و جسورانه‌ای کرده‌ایم. از این رو، انتظار داریم که سایر ستاره‌شناسان با دقت بسیار به آن نگاه کنند. ما فکر می‌کنیم که دلیل محکمی در دست داریم، و این فرایند همان چیزی است که علم بر مبنای آن کار می‌کند.»

اگر این سیاره وجود داشته باشد، تاریخ دشواری پشت سر گذاشته و همچنان مخاطرات فراوانی را متحمل می‌شود. این سیاره بایستی از انفجار ابرنواختری که ستاره نوترونی را ایجاد کرده یا از سیاه‌چاله‌ای که امکان دیدن آن را برای ما فراهم آورده است، جان به در برده باشد. دیر یا زود، ستاره همدم نیز ممکن است منفجر شده، به ابرنواختر تبدیل شود، و سیاره را با تابش‌های خود مورد هجوم قرار دهد.

مقاله‌ای که جزئیات این یافته‌ها را توضیح می‌دهد، با عنوان «کشف سیاره‌ای احتمالی در یک کهکشان بیرونی از طریق گذر پرتو ایکس»، در نشریهٔ «نیچر آسترونومی» (Nature Astronomy) منتشر شده است.