گزارش تلخ پزشکی قانونی از مسمومیت‌های مرگبار

همه ساله در کشور تعدادی از افراد به دلیل مسمومیت جان خود را از دست می‌دهند، مسمومیت‌هایی که گاه از سر بی‌اطلاعی و یا بی‌توجهی به هشدار‌های ارائه شده درباره مصرف برخی دارو‌ها و مواد یا استفاده نادرست از وسایل گرمایشی روی می‌دهد.

به گزارش تسنیم، بنابر اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، تلفات مسمومیت که شامل مواردی همچون مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن، مسمومیت دارویی یا مسمومیت با سم (قرص برنج، سیانور و سرب) است، در پنج ماهه نخست سال جاری منجر به مرگ ۹۷۲ نفر شده که بیشترین آن با ۵۶۹ فوتی مربوط به مسمومیت با سم بوده است.

در این گزارش با ارائه آمار‌های سازمان پزشکی قانونی کشور از موارد مسمومیت در پنج ماهه امسال و سال گذشته، نگاهی نیز به برخی پرونده‌های ارجاعی به آزمایشگاه سم‌شناسی قانونی خواهیم داشت که نشان می‌دهد چگونه در برخی موارد کوچک‌ترین سهل‌انگاری و غفلت موجب مرگ افراد بر اثر مسمومیت شده است.

مطابق آمار‌های گردآوری شده در پنج ماهه نخست سال جاری، ۹۷۲ نفر (شامل ۶۱۶ مرد و ۳۵۶ زن) بر اثر مسمومیت در کشور جان خود را از دست دادند، این تعداد در مدت مشابه سال قبل برابر با ۹۲۷ نفر بود که نشانگر افزایش ۴.۹ درصدی در پنج ماهه ابتدایی امسال است.

کاهش ۳۰.۲ درصدی مسمومیت با گاز منوکسیدکربن در پنج ماهه امسال

یکی از موارد مسمومیت که همواره و به ویژه در نیمه دوم سال و شروع فصول سرد تلفات بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد، مسمومیت با گاز مونوکسیدکربن است. در این مدت از کل تلفات مسمومیت، ۱۶۴ نفر شامل ۱۱۸ مرد و ۴۶ زن در اثر مسمومیت با گاز جان باختند در حالیکه این رقم در مدت مشابه سال قبل ۲۳۵ مورد بود، در این مدت آمار تلفات مسمومیت با گاز مونوکسید کربن ۳۰.۲ درصد کمتر شده است.

در همین رابطه دکتر مریم اخگری؛ رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور با تأکید بر اینکه بخاری‌های فاقد دودکش در فضای دربسته یا استفاده از بخاری‌های غیر استاندارد از عمده دلایل مرگ با گاز مونوکسیدکربن است، گفت: در یکی از پرونده‌ها که مربوط به مسمومیت با گاز بود و به پزشکی قانونی ارجاع شد اعضای یک خانواده ۱۱ نفره بر اثر گاز گرفتگی جان خود را از دست دادند.

وی افزود: در این حادثه اعضای خانواده در خانه پدربزرگ خوابیده بودند که متأسفانه به دلیل نامناسب بودن دودکش بخاری موجود در خانه و عدم خروج گاز، همه ۱۱ نفر از پیرمرد ۹۰ ساله تا کودک ۹ ماهه جان خود را از دست داده بودند.

اخگری بیان کرد: در پرونده‌ای دیگر زن و شوهری بر اثر گازگرفتگی جان باخته بودند. در این حادثه نیز پس از تأیید مرگ بر اثر مسمومیت با گاز مشخص شد که در خروجی دودکش شومینه منزل، پرنده‌ای لانه ساخته بود و همین موضوع خروجی گاز را مسدود کرده و موجب مرگ این زوج شده بود یا در پرونده‌ای دیگر فردی لوله دودکش را در تشت آب قرار داده به تصور اینکه این کار گاز مونوکسید کربن را از بین می‌برد در حالی که این تصور نیز نادرست است و این فرد نیز متأسفانه دچار مسمومیت با گاز و مرگ شد.

رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور با اشاره به این پرونده‌ها به هموطنان توصیه کرد که حتماً پیش از استفاده از سیستم‌های گرمایشی، ضمن استفاده از وسایل استاندارد، خروجی بخاری را چک کنند و از سلامت آن مطمئن شوند همچنین برای منازل و سایر محیط‌ها تهویه مناسب در نظر گرفته شود تا شاهد تجمع گاز مونوکسید کربن در محیط نباشیم.

وی، بخاری‌های فاقد دودکش را از دیگر عوامل خطرزا در بروز گازگرفتگی عنوان و تصریح کرد: بخاری‌های بدون دودکش تنها برای مغازه و کارگاه‌ها که تردد به آن‌ها زیاد بوده و تهویه هوا انجام می‌شود مناسب است و نباید در خانه از آن استفاده کنیم مگرآنکه پنجره‌ای را همیشه باز نگه داریم تا هوا تهویه شود در غیر اینصورت اگر سنسور تعبیه شده در بخاری‌های بدون دودکش عمل نکند گاز مونوکسید کربن در فضا پراکنده شده و مرگ افراد را به دنبال خواهد داشت.

اخگری با تأکید بر اینکه مونوکسیدکربن گازی بی‌رنگ و بی بو است و هیچ علامت خاصی هم ندارد، گفت: متأسفانه بسیاری از موارد مرگ بر اثر این گاز در ساعاتی روی می‌دهد که افراد در خواب هستند و هیچ ترددی هم به منظور تهویه هوا صورت نمی‌گیرد همچنین از آنجا که این نوع مسمومیت تنها در فرد حالت خواب‌آلودگی و رخوت ایجاد می‌کند و هیچ مشخصه دیگری ندارد، فرد متوجه نشت گاز در خانه نخواهد شد.

این مقام مسئول با تأکید دوباره بر لزوم کنترل وسایل گرمایشی و اطمینان از سلامت آنها، خاطرنشان کرد: اگر غلظت گاز مونوکسید کربن در محیط زیاد باشد در مدت زمان خیلی کوتاهی موجب مسمومیت و مرگ افراد خواهد شد بنابراین از هموطنان درخواست می‌کنیم که به توصیه‌ها توجه کافی داشته باشند.

مرگ ۲۳۹ نفر بر اثر مسمومیت دارویی در پنج ماه نخست سال

یکی دیگر از موارد مسمومیت‌ها مربوط به مسمومیت دارویی است، در پنج ماه امسال ۲۳۹ نفر بر اثر مسمومیت دارویی در کشور جان باخته‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش هشت دهم درصدی نشان می‌دهد.

اخگری درباره موارد مسمومیت دارویی و پرونده‌های ارجاعی به سازمان پزشکی قانونی، اظهار کرد: دارو‌هایی که در کشور ما توزیع شده و در چرخه درمان مورد استفاده بیماران قرار می‌گیرد، به هیچ عنوان نباید در دسترس کودکان باشد و این یک هشدار جدی به خانواده‌ها است که دارو‌ها را از دسترس کودکان دور نگه دارند.

وی افزود: کودکان به دلیل سن پایین و عملکرد ناقص سیستم کبدیشان نمی‌توانند بسیاری از دارو‌ها را آنالیز کنند به همین دلیل در صورت استفاده دچار مسمومیت و مرگ می‌شوند.

رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی با اشاره به برخی پرونده‌های ارجاعی به آزمایشگاه‌های قانونی با همین موضوع گفت: در یکی از پرونده‌ها که مدتی پیش به آزمایشگاه ارجاع شده بود، گزارش مرگ کودکی پنج ساله بود که برای مشخص شدن علت مرگ به ‍آزمایشگاه ارجاع شد. بررسی‌ها نشان داد که این کودک به دلیل مسمومیت دارویی جان خود را از دست داده و علت آن هم این بوده که از سر کنجکاوی و در پی غفلت مادربزرگ، تعدادی از دارو‌های او را بلعیده و به دنبال آن دچار مسمومیت و مرگ شده است.

وی با بیان اینکه بسیاری از دارو‌ها ظاهری جذاب با رنگ و شکلی شبیه به اسمارتیز دارند، تصریح کرد: گذشته از آنکه هر گونه دارو (قرص، شربت یا کپسول) باید دور از دسترس کودکان باشد، در عین حال باید آن‌ها را در حد فهمشان از خطرات و عوارض مصرف خودسرانه این دارو‌ها نیز آگاه کرد تا شاهد بروز چنین حوادثی نباشیم.

اخگری، تداخلات دارویی را نیز از دیگر دلایل مسمومیت دارویی عنوان کرد و گفت: گاهی ممکن است دارویی که برای درمان بیماری در اختیار فرد قرار می‌گیرد با دارویی دیگر تداخل ایجاد کند و همین تداخل موجب مسمومیت و مرگ شود بنابراین افراد باید برای مصرف چند داروی همزمان و نیز اضافه کردن دارویی جدید با داروساز و پزشک معالج خود مشورت کنند و از مصرف خودسرانه دارو خودداری کنند.

به گفته وی، خود درمانی و مصرف خودسرانه دارو بدون توجه به تداخلات دارویی و نظر پزشک می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته برای فرد ایجاد کند که گاهی این عوارض منجر به مرگ فرد می‌شود.