محرمانه‌های دوحه

مقام‌های ارشد دولت ایالات متحده امریکا و گروه شبه‌نظامی طالبان، برای نخستین‌بار به شکل علنی از زمان سقوط کابل و سلطه طالبان بر افغانستان، مذاکرات رودررو با یکدیگر را از سر گرفتند. نمایندگان سرویس جاسوسی دولت امریکا در دوحه قطر روز شنبه و یکشنبه در دوحه، پایتخت قطر با تعدادی از سران ارشد گروه طالبان گفتگو کردند.

جزییات دقیقی از دستور کار این گفتگو‌ها منتشر نشده است و طرفین روایت متفاوتی از موضوعات مطرح شده در این نشست به رسانه‌ها اطلاع داده‌اند. دوحه پایتخت قطر، از سه سال پیش و همزمان با انتصاب زلمی خلیل‌زاد، به عنوان نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور افغانستان، به محلی برای رایزنی‌ها و هماهنگی‌های دولت امریکا با گروه شبه‌نظامی طالبان بدل شده است.

یک‌سال و نیم پیش، خلیل‌زاد و ملا عبدالغنی برادر آخوند، از رهبران ارشد طالبان توافقنامه‌ای را امضا کردند که بر اساس آن امریکا تمام نظامیان خود را از خاک افغانستان خارج کرد و در نتیجه این خروج، سلطه بر سراسر خاک افغانستان را به طالبان سپرد. با این حال، خلیل‌زاد، دیپلمات افغان‌تبار امریکایی، غایب شاخص دور جدید مذاکرات امریکا با گروه شبه‌نظامی طالبان است. این مذاکرات این‌بار توسط مقام‌های سرویس جاسوسی و امنیتی امریکا مدیریت می‌شود.

بر اساس گزارش‌هایی که در هنگام امضای توافقنامه دوحه میان زلمی خلیل‌زاد و ملاعبدالغنی برادر آخوند در حضور مایک پمپئو، وزیر خارجه وقت امریکا منتشر شده بود، بخش‌هایی از این توافق محرمانه مانده است و کسی از محتوای آن و تعهداتی که دو طرف در مورد آینده افغانستان به یکدیگر داده‌اند، اطلاعی ندارد.

مقام‌های دولت پیشین افغانستان، وجود ضمایم محرمانه در توافق دوحه را تایید کرده بودند. گمانه‌زنی‌هایی در مورد باقی ماندن تعدادی از ماموران سازمان سیا در افغانستان به عنوان بخشی محرمانه از این توافق برای مدیریت و مهار گروه‌های تروریستی مطرح شد‌ه بود. با این حال تاکنون طالبان و واشنگتن در خصوص محتوای بخش‌های محرمانه توافق دوحه کاملا سکوت کرده‌اند.

جاسوس‌ها و تروریست‌ها

بر اساس گزارش خبرگزاری‌ها هیاتی بلندپایه از ایالات متحده امریکا به ریاست دیوید کوهن، معاون سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) برای گفتگو با مقام‌های گروه شبه‌نظامی طالبان به دوحه سفر کرده است و روز یکشنبه دو هیات با یکدیگر دیدار و مذاکره کرده‌اند. ترکیب هیات اعزامی از طرف واشنگتن برای گفتگو با طالبان، نشان‌دهنده تغییر رویکرد امریکا در قبال افغانستان بعد از خروج نظامیان خارجی و سلطه گروه شبه‌نظامی طالبان بر سراسر این کشور است.

پیش از این ویلیام برنز، رییس سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) یک هفته پیش از خروج کامل نظامیان خارجی از افغانستان به صورت محرمانه در کابل با ملاعبدالغنی برادر، رهبر ارشد طالبان دیدار کرده بود، جزییاتی از این دیدار منتشر نشده است. سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) از گذشته ارتباط بسیار نزدیکی با گروه‌های افراط‌گرا و تروریست در جنوب افغانستان و شمال پاکستان دارد و در دوران اشغال افغانستان توسط شوروی، این سازمان یکی از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان مالی و تسلیحاتی گروه‌های عرب-افغان و پشتون بود که بعد‌ها از میان آن‌ها القاعده و طالبان شکل گرفتند.

بازگشت سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (CIA) به افغانستان و بر عهده گرفتن مسوولیت مذاکرات با طالبان، باعث تردید در مورد محتوا و هدف این مذاکرات شده است. پیش از این تحلیلگران هشدار داده بودند که دولت ایالات متحده امریکا از رشد و توسعه افراطی‌گری و تروریسم در افغانستان زیر سایه حاکمیت طالبان برای فشار به قدرت‌های رقیب از جمله روسیه و چین استقبال می‌کند. رسانه‌های امریکایی به نقل از منابع آگاه در دولت امریکا ادعا کرده‌اند که دلیل واگذار شدن مذاکرات با طالبان از وزارت خارجه به سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) تاکید بر اهمیت موضوع مبارزه با تروریسم در افغانستان از طرف امریکاست.

روایت متناقض از دستور کار گفتگو‌ها

طالبان تعدادی از مقام‌های ارشد خود را برای مذاکره با طرف‌های امریکایی به دوحه اعزام کرده است که از جمله آن‌ها ملا امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامی طالبان) است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان روز شنبه به خبرنگاران گفته بود که نشست میان طرف‌ها از روز شنبه آغاز شده است و روز یکشنبه نیز ادامه پیدا خواهد کرد.

طالبان و ایالات متحده امریکا، روایت متفاوتی از دستور کار دور جدید گفتگو‌های دولت امریکا با گروه شبه‌نظامی حاکم بر افغانستان ارایه داده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در کابل به خبرنگاران گفته است که این نشست‌ها در خصوص «کمک‌های بشردوستانه و استمرار ارتباطات دوجانبه» بوده است. سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی امارت اسلامی افغانستان (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامی طالبان) در دوحه نیز به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفته است: «موضوع گفتگو‌ها روابط دوجانبه و نحوه اجرای توافق دوحه است.»

امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی افغانستان (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامی طالبان) به شبکه خبری الجزیره گفته است در دیدار روز یکشنبه موضوعاتی همچون «کمک‌های بشردوستانه، استمرار اجرای توافق دوحه» مطرح شده و هیات طالبان از امریکا خواسته است تا «توقیف دارایی‌های ارزی بانک مرکزی افغانستان را متوقف کند و اجازه دسترسی این گروه به دارایی‌های ارزی افغانستان در خارج از کشور داده شود.» سرپرست وزارت خارجه گروه شبه‌نظامی طالبان، همچنین گفته است که در این جلسه مقرر شد دولت ایالات متحده امریکا، مقادیری واکسن کرونا در اختیار افغانستان قرار دهد.

یک مقام ارشد وزارت خارجه امریکا که مسوولیت توجیه رسانه‌ها در خصوص مذاکرات با طالبان را بر عهده داشته است عبارات ثابتی را به رسانه‌های مختلف امریکایی گفته است. به گفته این مقام امریکایی گفتگو‌ها در رابطه با «مسائل حیاتی مرتبط با منافع ملی امریکا» است.

وی تاکید کرده است: «این دیدار‌ها به معنای رسمیت بخشیدن یا پذیرش مشروعیت نیست.» وی در ادامه گفته است: «دولت امریکا به فشار‌ها به طالبان برای رعایت حقوق تمام مردم افغانستان از جمله زنان و دختران، ادامه می‌دهد.» یک مقام آگاه دیگر امریکایی به خبرگزاری رویترز گفته است که مساله خروج شهروندان امریکایی، شهروندان خارجی دارای اقامت امریکا و افغان‌های آسیب‌پذیر حایز شرایط برای ویزای امریکا، از جمله دستور کار‌های این نشست بود.

به نوشته رویترز، مقام وزارت خارجه امریکا گفت: «استمرار خروج امن شهروندان امریکا و دیگر کشور‌های خارجی و افغان‌هایی که تعهد خاصی به آن‌ها داریم و خواستار ترک افغانستان هستند از کلیدی‌ترین دستور کار‌های نشست است.» یک مقام آگاه دیگر امریکایی در گفتگو با آسوشیتدپرس، موضوع تروریسم را از جمله دستور کار‌های این نشست عنوان کرده است.

سرزمین امن برای تروریست‌ها

رسانه‌های امریکایی انتقال پرونده طالبان از وزارت خارجه به سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) را نشانه‌ای بر اهمیت مساله مبارزه با تروریسم در رابطه با افغانستان می‌دانند. نگرانی از رشد و توسعه تروریسم و افراطی‌گری در افغانستان بعد از سلطه گروه شبه‌نظامی افراط‌گرای طالبان، در روز‌های اخیر با انفجار انتحاری در مسجد شیعیان در ولایت قندوز که به شهادت ده‌ها نمازگزار شیعه افغانستان انجامید، افزایش یافته است.

شاخه خراسان گروه تروریستی داعش، مسوولیت این حمله را بر عهده گرفته است و رهبران گروه شبه‌نظامی طالبان این عملیات تروریستی را محکوم کرده‌اند. با این حال، مقام‌های ارشد این گروه گفته‌اند که به تنهایی قادر به شکست دادن داعش هستند و نیازی به کمک خارجی برای مبارزه با این گروه تروریستی ندارند.

سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی امارت اسلامی افغانستان (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامی طالبان) در گفتگو با آسوشیتدپرس، هرگونه همکاری با ایالات متحده امریکا برای مبارزه با گروه داعش را رد کرده و گفته است: «ما به تنهایی می‌توانیم مساله داعش را حل و فصل کنیم.» پیش از این، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در کابل گفته بود که موجودیت گروه داعش در افغانستان را قبول ندارد و اقدامات این گروه را مربوط به عده‌ای از افراد می‌داند که رویکرد داعش را پذیرفته‌اند و طالبان در حال شناسایی و از میان برداشتن آنهاست.