معاملات دست به‌عصا در بورس

بورس تهران معاملات روز سه‌شنبه را در حالی به‌پایان رساند که نماگر اصلی این بازار در نهایت با ثبت افت یک درصدی تا محدوده یک میلیون و ۵۲۳ هزار واحد عقب نشست. در این روز نماد‌های کوچک و ریالی نیز تن به‌اصلاح قیمتی دادند تا شاخص هم‌وزن پس از ۴ صعود متوالی، با افت ۹/ ۰درصدی مواجه شود.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ با وجود قرمزپوش شدن حدود دو‌سوم از نماد‌های معامله‌شده در بورس سه‌شنبه، اما فضای کلی بازار نگران‌کننده نیست و به‌نظر می‌رسد روندی طبیعی پس از ثبت رشد ۴۴درصدی شاخص‌کل در سه‌ماه گذشته است. ضمن آنکه پاسکاری سهام میان معامله‌گران و گروه‌های مختلف بورسی تا حدودی خیال سرمایه‌گذاران را از بازگشت بازار به‌روند صعودی راحت کرده است.

به‌عبارتی عدم‌رکود معاملات و بالابودن نقدشوندگی بازار سبب شده تا افت‌های این‌چنینی چندان نگران‌کننده نباشند. با این حال آنچه این روز‌ها توجه فعالان بورسی را به‌خود جلب کرده، حرکت دست به‌عصای سرمایه است.

معاملات دیروز بورس تهران از همان ابتدا در محدوده منفی تابلو استارت خورد و هر چند در اواسط ساعت کاری این بازار شاهد تقویت نسبی تقاضا بودیم، اما این موضوع نیز نتوانست روند کلی بازار را تغییر دهد و در نهایت شاهد عقب‌نشینی یک درصدی دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای بودیم. با ثبت افت روز گذشته شاخص‌کل، این نماگر از سقف اخیر خود (در ۶ شهریورماه) حدود ۳/ ۳ درصد عقب نشسته است.

این روند کاهشی که البته متوالی نبود و در برخی روز‌ها با صعود میانگین قیمت سهام همراه شد، پس از آن رخ داد که شاخص‌کل بورس تهران در رالی اخیر خود (از ۳ خرداد تا ۶ شهریور) صعودی ۴۴ درصدی را ثبت کرد. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران تصمیم گرفته‌اند تا تعیین‌تکلیف برخی ریسک‌های اثرگذار بر بازار، کمی از سود کسب‌شده در سه‌ماه اخیر را ذخیره کنند و به‌عبارتی در فضای مه‌آلود اقتصادی و سیاسی بی‌گدار به‌آب نزنند.

البته برخی نیز معتقدند بازار نسبت به‌اخبار و تحولات بیرونی کم‌واکنش بوده و بیشترین تمرکز سرمایه‌گذاران به‌فعالیت شرکت‌ها و پتانسیل‌های پیشروی سهام است. تفکری که البته می‌تواند عقلانیت را به‌دنبال داشته باشد و معاملات را به‌سمت تحلیلی‌شدن پیش ببرد. این شرایط در دیگر بازار‌ها نیز مشاهده می‌شود، جایی‌که دلار طی روز‌های اخیر به‌نوسان حول مرز ۲۷ هزار تومان ادامه می‌دهد.

پیچ و خم سرمایه‌گذاری در بورس

احسان رضا‌پور نیکرو، کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: روند معاملاتی این روز‌های بازار سهام را نمی‌توان نوسانی شدید تلقی کرد چرا‌که برخی از سهم‌ها طی چند وقت اخیر ۴۰ الی ۵۰‌درصد افزایش قیمت داشته‌اند، بنابراین از دست رفتن ۱۰ الی ۱۲ درصدی سود آن‌ها اتفاق خاصی نیست و امری طبیعی ارزیابی می‌شود. نکته مهم اینجاست که اکنون سهام اغلب شرکت‌ها توانسته‌اند کف‌های جدید و بالاتری نسبت به کف‌های قیمتی پیشین خود پیدا کنند.

او ادامه می‌دهد: اکثریت سرمایه‌گذاران فعال در این حوزه معتقدند که بازار سهام از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است و با دید فروشنده به‌آن نمی‌نگرند، با این حال زمانی‌که سهامداران با ارزیابی رشد بیش از ۴۰ درصدی قیمت سهام در اختیار، با احتیاط خرید و فروش می‌کنند، بلاتکلیفی نرخ دلار، گمانه‌زنی درباره افت قابل‌توجه نرخ این ارز و در مقابل اظهارنظر‌هایی مبنی بر عدم‌کاهش دلار در محدوده‌هایی کمتر از ۲۶ هزار تومان، طرح اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و مواردی از این قبیل یکسری مولفه‌های مهمی در بازار محسوب می‌شوند که می‌توانند در روند معاملاتی آینده بازار سهام اثر‌گذار باشند.

رضا‌پور تصریح می‌کند: احتمالا سیاستگذار تمایلی ندارد که بازار وارد یک رالی صعودی مستمر و پرشتاب شود و ترجیح می‌دهد که رفته‌رفته بازار خود را با شرایط وفق دهد تا دچار هیجانات و بیش‌واکنشی در سمت خرید و فروش نشود، در صورتی‌که چنین سیاستی دنبال شود، اثرات آن در بازار کاملا مشخص است. زمانی‌که یک سرمایه‌گذار اقدام به‌خرید سهامی کرده و با رشدی حدود ۳۰الی ۴۰ درصدی همراه می‌شود، به‌نظر می‌رسد حتی اگر چنین سهمی از ارزندگی برخوردار باشد، با دید معامله‌گری کوتاه‌مدت غالبا سهامدار مقداری از سهام خود را عرضه می‌کند و در انتظار ادامه جریان معاملاتی می‌ماند.

در صورتی‌که اصلاحی صورت گرفت یقینا خرید در دستور کار قرار می‌گیرد، اگر هم اصلاحی صورت نگرفت در بازار سهام شرکت‌هایی که اصلاح داشتند با قیمت‌های جذاب خریداری خواهند شد. اکثر سهم‌ها نقاط حمایتی مهم خود را از دست نداده‌اند، اما به‌قیمت‌هایی رسیده‌اند که عرضه بر تقاضا پیشی گرفته و این اتفاق طبیعی است.

این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: درباره اینکه چرا بازار در برخی از سهم‌ها بیش از ۴۰‌درصد رشد کرده، اما اثرات آن در پرتفوی سهامداران دیده نمی‌شود؟ باید گفت، سهامداری که به‌عنوان مثال یک‌میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد و پس از تحمل زیان ۶۰ درصدی سرمایه‌اش به‌۴۰۰ میلیون تومان رسید، حالا با رشدی بالغ بر ۵۰ درصد، ۶۰۰ میلیون تومان سرمایه دارد. این فرد از ۶۰‌درصد زیان اولیه که متحمل شد اکنون با توجه به‌رشد بازار در زیان ۴۰ درصدی قرار گرفته است.

این رویداد در برخی دیگر از سهم‌ها که حدود ۸۰‌درصد ریزش را تجربه کرده بودند بغرنج‌تر است؛ به‌این معنا که سهامداری با چنین مفروضاتی با احتساب رشد ۵۰ درصدی بازار نیز همچنان ۷۰‌درصد در زیان قرار دارد. به‌طور کلی می‌توان گفت به‌دلیل اینکه جبران ضرر به‌واسطه کاهش ارزش پول سخت‌تر است، بنابراین اثرات حاصل از تغییرات صعودی را سهامداران دیرتر خواهند دید.

رضا‌پور می‌افزاید: به‌طور کلی افت و خیز بازار سهام در شرایط فعلی غیر‌طبیعی نیست. حجم و گردش معاملات نیز مناسب ارزیابی می‌شود. این در حالی است که در قیمت‌های پایین خریداران حضور قابل‌توجهی دارند، تداوم اصلاحات و کاهش قیمت سهام منجر به‌افزایش حجم خرید و ایجاد خوشبینی در بازار نیز می‌شود. در چنین حالتی توام با رشد قیمت سهام، افزایش فشار فروش هم طبیعی خواهد بود چراکه خیلی از متغیر‌های بازار شفاف نیستند و سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز در چنین شرایطی سریعا اقدام به‌شناسایی سود می‌کنند.

با گذشت زمان خرید سهام در صورت تثبیت محرک‌های بازار یا پس از اصلاح قیمت‌ها مجددا در دستور کار سرمایه‌گذاران قرار خواهد گرفت. او با تاکید بر اینکه یکی از متغیر‌های بازار سهام، نرخ دلار است، می‌گوید: بازار سرمایه بدبینانه‌ترین سناریو‌ها را از لحاظ ریزشی به‌واسطه جو احتیاطی که بین اهالی این بازار حاکم است در نظر می‌گیرد. هر‌چند برخی از تحلیلگران ترجیح می‌دهند سناریو‌های محتاطانه‌تری را لحاظ کنند، اما کلیت بازار به‌دنبال بدبینانه‌ترین حالت حرکت می‌کند. مصداق این موضوع هم انطباق بازار سرمایه با دلاری کمتر از ۱۸ هزار تومان در زمستان سال گذشته است که پس از آن به‌مرور زمان این مهم بر طرف شد.

رضا‌پور قیمت‌های جهانی را از دیگر متغیر‌های اثرگذاری در بازار سهام دانسته و می‌افزاید: اختلاف‌نظر تحلیلگران درباره قیمت کامودیتی‌ها در دنیا تشدید شده است. این اختلافات در قیمت گروه‌هایی همانند پتروشیمی و فلزی نمود بیشتری پیدا کرده است. بر این اساس زمانی‌که سناریوی بدبینانه در نظر گرفته می‌شود طبیعتا اعداد و ارقامی که برای سود شرکت‌ها محاسبه می‌شود، پایین‌تر از حد نرمال خواهد بود و بدین ترتیب این دست از سهامداران راحت‌تر به‌عنوان فروشنده در بازار ظاهر می‌شوند و خرید سهام را هم با احتیاط بیشتری انجام خواهند داد.

او ادامه می‌دهد: دیگر متغیر، نرخ انرژی و نرخ سود بانکی بوده که با اخبار ضد‌و نقیضی همراه است. در این میان برخی معتقدند که اذهان عمومی برای برخی از سناریوی‌های اقتصادی در حال آماده‌شدن است و به‌همین دلیل گروهی در معاملات خود با احتیاط بیشتری همراه می‌شوند. این موارد موضوعاتی هستند که سرمایه‌گذاران تحلیلگر که اتفاقا حجم خرید بزرگ‌تری هم دارند را وادار به‌احتیاط بیشتر در خرید می‌کند.

با این حال وضعیت بنیادی شرکت‌ها حاکی از رشد بازار است و وضعیت سهام اغلب شرکت‌ها نشان از قیمت نسبتا ارزان آن‌ها دارد. اما در عین حال هم نمی‌توان از دغدغه‌هایی که وجود دارد نیز چشم‌پوشی کرد. اساسا ریسک در کنار بازده انتظاری سهام شرکت‌ها می‌تواند بازار را به‌محیط با‌نشاط‌تری تبدیل کند به‌این معنی که عده‌ای فروشنده و عده‌ای خریدار در جریان معاملاتی باشند. مجموع این عوامل باعث می‌شود که نگرانی درباره آینده بازار سهام وجود نداشته باشد.

این تحلیلگر بازار سرمایه خاطرنشان می‌کند: فارغ از این موارد سیاست‌هایی که مقام ناظر بازار اعمال می‌کند طبیعتا کارآیی بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و زمانی‌که کارآیی عملیاتی و کارآیی تخصصی بازار تحت‌تاثیر مثبت یا منفی قرار می‌گیرد، ممکن است گرایش منابع را به‌سمت بازار‌های مختلف داشته باشیم. سیاست‌ها می‌تواند بازار سرمایه را تبدیل به‌بازاری پُر‌ریسک یا کم‌ریسک و همینطور نقدشونده یا غیر‌نقدشونده کند.

سیاست‌ها می‌تواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار را تحت‌تاثیر قرار دهد؛ زمانی‌که یک رویکردی با یکسری سهم‌ها در بازار‌های مختلف داشته باشیم؛ وقتی که سیاستی در مورد شرکت‌های کوچک‌تر و شرکت‌های بزرگ‌تر داشته باشیم. همگی در تخصیص منابع در بازار سرمایه و گردش پول اثرگذار خواهد بود.

با اینکه مقام‌ناظر نباید خود را متولی رشد یا نزول بازار بداند، اما سیاستگذاری‌هایی که دارد طبیعتا روی کارآیی‌های بازار اثر‌گذار خواهد بود. مقام ناظر می‌تواند سعی در افزایش کارآیی‌های بازار داشته باشد تا بازار سرمایه نسبت به‌بازار‌های رقیب به‌مکان مناسب‌تری برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود. در چنین شرایطی پول هم به‌سمت صنایعی حرکت خواهد کرد که از مزیت سرمایه‌گذاری بیشتری برخوردار هستند.

تامین نقدینگی برای خرید عرضه اولیه

یکی از موضوعاتی که به‌طور سنتی مورد توجه فعالان بورسی قرار می‌گیرد، شرکت در عرضه‌های اولیه سهام است. امروز (چهارشنبه ۱۷ شهریورماه) بورس و فرابورس همزمان دو عرضه اولیه خواهند داشت. به‌این ترتیب در بورس تهران سهام شرکت دارویی، آرایشی و بهداشتی آریان کیمیاتک با نماد «کیمیاتک» برای اولین‌بار عرضه خواهد شد و خرید این سهام نیازمند حداکثر ۲۳۰ هزار تومان نقدینگی است.

در فرابورس نیز ۴‌میلیارد سهم معادل ۱۰‌درصد از کل سهام شرکت مجتمع فولاد‌جهان با نماد «فجهان» عرضه خواهد شد که با توجه به‌سقف قیمت ۵۵۰ تومانی (به ازای هر سهم) و حداکثر ۸‌هزار سهم قابل خرید، در مجموع نیاز به‌۴/ ۴ میلیون تومان وجه نقد دارد. هر چند با فرض مشارکت ۵/ ۳ میلیون نفری (همانند عرضه‌های پیشین) در نهایت برای خرید سهام هر دو شرکت ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان نقدینگی نیاز باشد، اما برخی از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهد سقف قابل‌خریداری را در سفارشات خود لحاظ کنند که خود می‌تواند عاملی برای افزایش فروشندگان بورسی باشد.

از سهام به‌صندوق؟

معاملات روز سه‌شنبه بورس تهران در حالی سپری شد که شاهد انتقال سهامی به‌ارزش ۲۹۵ میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به‌پرتفوی معامله‌گران عمده بازار بودیم. در مقابل، اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله با ورود ۱۹۲ میلیارد تومانی سرمایه‌های حقیقی همراه شدند. سرمایه‌گذاری غیرمستقیم که ریسکی کم برای صاحبان سرمایه داشته و همواره از سوی کارشناسان و سیاستگذاران توصیه شده است.

به‌هر روی در روزی که حقیقی‌ها ترجیح دادند در زمین فروش سهام توپ بزنند، ۲۳ صنعت شاهد خروج سرمایه‌های خرد بودند و در مقابل شاهد ورود کم‌مقدار حقیقی‌ها به‌۱۵ گروه بودیم. در صدر لیست خروج حقیقی‌ها، اما گروه‌های بزرگ دلاری و غیردلاری به‌چشم می‌خوردند. به‌این ترتیب زیرمجموعه‌های فلزی شاهد خالص فروش ۶۸ میلیارد تومانی سهامداران خرد بودند. پس از آن نوبت به‌پتروشیمی‌ها رسید که با خروج ۵/ ۴۵ میلیارد تومانی حقیقی‌ها مواجه شوند. در ادامه نیز سه صنعت بانک، معدنی و خودرو در مجموع شاهد انتقال سهامی به‌ارزش ۱۰۹‌میلیارد و ۵۰۰‌میلیون تومان در مسیر حقیقی به‌حقوقی بودند. در آنسوی بازار، اما بیشترین ورود سرمایه‌های خرد به‌میزان ۹/ ۲۵ میلیارد تومان به‌سهام پالایشی اختصاص داشت.

بورس سه‌شنبه از دریچه آمار

در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افت یک درصدی مواجه شد، از ۳۳۵ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۱۰۰ سهم (۲۹درصد) مثبت بود و در مقابل ۲۳۵ سهم (۷۱ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۳۴نماد (۱۰ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۲۶۸میلیارد تومان تشکیل دادند، اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش در ۴۴نماد بورسی (۱۳‌درصد) به‌ارزش ۳۸میلیارد تومان بودیم. در فرابورس ایران، اما در روزی که آیفکس افت ۵/ ۰درصدی را ثبت کرد، ۱۳۸ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۳۴سهم (۲۵درصد) مثبت و ۱۰۴‌سهم (۷۵درصد) منفی بود. در این بازار ۱۳نماد (۹‌درصد) صف خریدی به‌ارزش ۱۳۸میلیارد تومان تشکیل دادند، اما ۲۸ نماد (۲۰درصد) نیز با صف فروشی به‌ارزش ۸۴ میلیارد تومان مواجه شدند.

بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد ۱۳۵ نماد بود. در این میان ۵۴ سهم (۴۰درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۷۸ سهم (۵۸درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۳۲نماد (۲۴ درصد) صف خریدی به‌ارزش ۱۴۱ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به‌۴۰ نماد (۳۰درصد) با ارزشی بالغ بر ۱۸۹میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.