تیبا ۷۰۰۰ دلار!

قیمت خودرو‌های ایرانی در دیگر کشور‌ها چند است؟ آیا خودروسازان ایران، خودرو‌های خود را با نصف قیمت صادر می‌کنند؟ گزارش‌ها و آگهی‌های فروش خودرو نشان می‌دهد قیمت خودرو‌های ایرانی در داخل و خارج یکی است. اما یک فرد ایرانی با دو سال و نیم حقوق خود می‌تواند یک خودروی ایرانی بخرد، اما یک فرد عراقی با ۲.۵ ماه حقوق. به عبارتی قیمت یکی است. قدرت خرید‌ها با هم تفاوت دارد.

به گزارش تجارت‌نیوز، در گزارشی به این سوال جواب داده ایم که «قیمت خودرو‌های ایرانی در عراق چند است؟» گزارشی که نشان می‌داد قیمت تیبا در عراق ۶ هزار و ۷۰۰ دلار است که با احتساب دلار ۲۵ هزار تومانی حدود ۱۶۷ میلیون تومان می‌شود. در حالی که قیمت همین خودرو در ایران، اکنون حدود ۱۳۰ میلیون تومان است.

اما آیا مقایسه قیمت ریالی خودرو‌های ایرانی در بازار ایران و عراق مقایسه درستی است؟ آیا باید قیمت خودرو‌های صادراتی را با دلار ۲۵ هزار تومانی حساب کرد یا دلار ۴۲۰۰ تومانی؟ و از همه مهم‌تر اینکه مساله قدرت خرید و دریافتی مردم ایران و دیگر کشورها، چقدر در این میان مهم است؟ به خصوص که بسیاری می‌گویند درآمدِ عراقی‌ها اکنون به طور متوسط بالاتر از درآمدِ ایرانی‌ها است، پس چنین مقایسه‌ای صحیح نیست.

عراقی‌ها راحت‌تر از ایرانی‌ها ماشین می‌خرند؟

یکی از مخاطبات می‌گوید: «مردم رو مثل همیشه ساده گیر آوردن. الآن جوانان برای کارگری میرن عراق و بعد از یک سال کار (جوشکاری، مکانیکی، تراشکاری، ساختمانی و…) با حدود۵۰۰ میلیون تومان پس‌انداز میان ایران. آیا تو ایران هم می‌شه؟!»

کاربر دیگری نوشته بود: «درآمد و ارزش پول ما رو پیش اونا حساب می‌کنی، می‌دونی هر مناتِ آذربایجان چند تومنه؟ یا هر واحد پول عراق می‌دونی چنده؟ درآمد میانگین اونا با ما یکی هست آخه؟ اگه به نسبت درآمد و ارزش پول حساب کنی، می‌بینی به ایرانیا خیلی گرون‌تر می‌دن.»

واقعیت این است که در مقایسه میانگین درآمدِ یک شهروندِ عراقی و یک شهروندِ ایرانی، قطعا درآمد شهروند عراقی اکنون بالاتر است. (به دلیل افت ارزشِ پولی ملی ایران). با این همه، این تمامِ ماجرا نیست. قیمت بسیاری از کالا‌ها در عراق گران‌تر از ایران است: از بنزین گرفته تا قیمت گوشت و حتی بسیاری از خوراکی‌ها.

دلیلِ اینکه شهروندانِ عراقی هم در سال‌های اخیر برای خرید به بازارچه‌های مرزیِ ایران می‌آمدند هم همین اختلاف قیمت میانِ کالا‌ها در بازار ایران و در بازار عراق بوده است. از طرفی، رخداد‌هایی نظیر قاچاق دارو، رب گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی و موارد مشابه به عراق در سال‌هایِ اخیر هم همین بوده است.

از آن سو، مقایسه سطح رفاهِ شهروندانِ ایرانی با سطح رفاهِ شهروندان عراقی، مثل هر مقایسه اقتصادیِ دیگری، کاملا با اعداد و ارقام سر و کار دارد. نکته این است که سطح رفاهِ ایرانی‌ها، به طور متوسط، از سطح رفاه عراقی‌ها بالاتر است.

«درآمد سرانه بر حسب شاخص برابری قدرت خرید» (GDP (PPP) per capita) شاخصی است که می‌تواند این مقایسه را عددی کند. بر این اساس، این شاخص در سال ۲۰۱۹ میلادی برای شهروندان ایرانی حدود ۱۲ هزار و ۴۰۰ دلار بوده، در حالی که برای شهروندان عراقی حدود ۱۰ هزار و ۹۰۰ دلار بوده است.

از بابِ نمونه، همین شاخص برای شهروندان ترکیه‌ای، در سال ۲۰۱۹ میلادی حدود ۲۸ هزار و ۵۰۰ دلار بوده است. به این ترتیب، یک شهروند ترکیه‌ای (به طور متوسط) بیش از ۲ برابر از یک شهروند ایرانی ثروتمندتر است و یک شهروند ایرانی هم حدود ۱۳ درصد ثروتمندتر از یک شهروند عراقی است.

اما عراقی‌ها اکنون هر نوع خودرویی (کره‌ای، آلمانی یا ایرانی) را راحت‌تر از ایرانی‌ها می‌خرند، چرا که درآمد بیشتری دارند. اما قیمت بسیاری از کالا‌ها در ایران ارزان‌تر از عراق است.

مقایسه قیمتِ ریالیِ و دلاری «سمند»

بعضی از مخاطبان مطلب «قیمت خودرو‌های ایرانی در عراق چند است؟» هم معتقدند محاسبه و مقایسه قیمت خودرو‌های ایرانی به دلارِ آمریکا یا مناتِ جمهوری آذربایجان، قیاسِ مناسبی نیست، چرا که خودروسازِ ایرانی در ایران با ریال سر و کار دارد، اما کالا را در عراق با دلار و در جمهوری آذربایجان به منات می‌فروشد و بنابراین، بیشتر سود می‌کند.

یکی از کاربران در همین رابطه می‌گوید: «اون وقت دلار چه ربطی به مردم ایران داره؟! مگه خودروساز داره به دلار حقوق کارگرش رو می‌ده؟! وقتی به دلار حساب می‌کنی باید این رو هم حساب کنی که یه کارگر تو عراق ماهی بین هزار تا ۳ هزار دلار می‌گیره…یه کارگر ایرانی ماهی ۸۰ دلار می‌گیره، یعنی یک بیستم.»

کاربر دیگری هم نوشته است: «بنده از شما تشکر می‌کنم که معادل‌سازی با دلار رو انجام دادید و ما را مطلع کردید. حالا خواهشمندم که حتما این معادل‌سازی رو با دینار عراقی هم انجام دهید و در ضمن، حقوق یک کارگر در عراق و در ایران رو هم با هم تطبیق دهید، آنگاه متوجه می‌شوید حساب و کتاب با هم جور در نمی‌آید..»

اینکه خودروسازِ ایرانی در ایران با ریال سر و کار دارد و از فروشِ خودرو در عراق دلار یا دینار عراق می‌گیرد، واضح است. اما این اتفاقی است که برای هر کالایِ صادراتیِ دیگری هم رخ می‌دهد و بنابراین نباید چندان تعجب‌برانگیز باشد!

همین حالا، محصولات «اپل» عمدتا در چین تولید می‌شوند و نه در آمریکا. «اپل» در چین حقوق کمتری به کارگرانِ چینی می‌دهد و ممکن است به جایِ دلار، حقوقِ آن‌ها را با «یوآنِ» چین پرداخت کند که باز هم برایش به صرفه‌تر خواهد بود. اساسا، صادرات به همین دلیل جذابیت دارد که بتوانی کالایی را در جایی دیگر، گران‌تر بفروشی.

اما نکته مهم این است که یک شهروندِ عراقی با حقوق ماهانه ۳ هزار دلاری می‌تواند یک خودروی ۷ هزار دلاریِ ایرانی را راحت‌تر بخرد. یعنی با حدود ۲.۵ ماه حقوق ماهانه. اما چنین امکانی برای یک کارگر ایرانی فراهم نیست و یک کارگر ایرانی باید حداقل ۲۸ ماه یا به عبارتی ۲.۵ سال کل حقوق خود را پس‌انداز کند که یک خودرو بخرد!

خرید یک خودروی ۷ هزار دلاری برای عراقی‌ها کار راحتی است و از طرفی آزادی واردات خودرو به این کشور سبب شده که مردم این کشور‌ها حق انتخاب داشته باشند و بتوانند تصمیم بگیرند که با این مبلغ یک خودروی ایرانی بخرند یا خودروی دیگری.

اما مساله این است که اگر همین ۷ هزار دلار را با دلار بازار آزاد محاسبه کنیم (قیمتی که احتمالا خودروساز مدنظر دارد) قیمت ریالی خودرو در دو کشور نزدیک به هم است.

آیا خودرو‌های ایرانی در عراق واقعا گران هستند؟

یکی از کاربران نوشته بود: «قیمت سانتافه تو عراق ۱۰۰ میلیون تومان به پول ما هست. یعنی یک کارگر تو عراق با حقوق یک سالش سانتافه سوار می‌شه.»

کاربر دیگری گفته بود: «من لبِ مرز زندگی می‌کنم. اون سمتِ مرز با ۱۰۰ میلیون تومان می‌تونی B.M.W سوار بشی. چرا سمند و پراید؟».

اما آیا واقعا این‌طور است؟ پاسخ منفی است. قیمت یک «سانتافه ۲۰۲۰» نو حداقل ۲۶ هزار دلار است و قیمت همین خودرو، به صورت کارکرده در سلیمانیه عراق هم در یک آگهی فروش، ۲۵ هزار و ۸۰۰ دلار درج شده است.

اینکه «تیبا»‌ی ۶ هزار و ۷۰۰ دلاری در مقابل «سانتافه» ۲۶ هزار دلاری، با توجه به سطح کیفیت دو خودرو گران به نظر می‌رسد، نیازی به توضیح ندارد. اما آیا کسی که ۲۶ هزار دلار ندارد و در عراق زندگی می‌کند، ممکن نیست خودروی ۶ هزار و ۷۰۰ دلاری بخرد؟!

به عبارت ساده، «سانتافه» مدل ۲۰۲۰ حدود ۳٫۸ برابر گران‌تر از «تیبا» است و از نظر کیفیت هم شاید ۱۰ برابر بهتر باشد. با این همه، اگر شما تنها ۲۰۰ میلیون تومان پول داشته باشید، ولی خودرویی را دوست داشته باشید که قیمتش ۷۶۰ میلیون تومان (۳٫۸ برابر گران‌تر) باشد، در هر حال چاره‌ای ندارید جز خریدنِ خودروی ارزان‌تر، ولی کم کیفیت‌تری که به بودجه شما می‌خورد.
آیا خودروسازان ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی می‌گیرند؟

اما بخشی از انتقادات به مطلب «قیمت خودرو‌های ایرانی در عراق چند است؟» هم ناظر به محاسبه قیمت‌های معادل در عراق، بر حسب دلار ۲۵ هزار تومانی بود. برخی از کاربران می‌گفتند چرا باید این محاسبات بر حسب دلار ۲۵ هزار تومانی انجام شوند، در حالی که قیمت دلار در عراق ۲۵ هزار تومان نیست.

یکی از کاربران نوشته بود: «چرا با دلار ۲۵ هزار تومان حساب می‌کنید؟ مگه ارز دولتی واسه ساخت خودرو نمی‌گیرن آقایون خودروساز؟!»

واقعیت این است که (دست‌کم بر اساس اعلامِ رسمی) خودروسازانِ ایرانی ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت نمی‌کنند. در سال ۱۳۹۷ و پس از اعلامِ خروجِ یک‌جانبه آمریکا از برجام و اعمالِ تحریم‌های جدید علیه اقتصاد ایران، خودروسازان هم مشابه بسیاری دیگر از صنایع، ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کردند، اما پرداخت ارزِ ترجیحی به صنعت خودروسازی اکنون قطع شده است.

از آن سو، وقتی از نرخ تبدیل ۲۵ هزار تومانی به ازای هر یک دلارِ آمریکا استفاده می‌کنیم، در واقع به قیمتِ واقعی (بر اساسِ شرایطِ واقعی) در ایران اشاره می‌کنیم. وقتی خودروسازِ ایرانی پراید را ۱۳۰ میلیون تومان در ایران و مثلا ۱۶۰ میلیون تومان (با نرخِ دلاری و احتساب دلار ۲۵ هزار تومانی) در عراق می‌فروشد، در واقع حدود ۳۰ میلیون تومان از صادراتِ پراید به عراق سود اضافه دریافت کرده است.

در اینجا منظور این نیست که قیمت دلار در عراق ۲۵ هزار تومان است، بلکه خودروساز ایرانی که مواد اولیه را با نرخ تبدیل ۲۵ هزار تومان به ازای هر یک دلارِ آمریکا وارد کرده، در واقع با همین قیمت هم در ایران کار می‌کند.

اگر هم بنا به صادرات و دریافت ارز باشد، قیمتِ نهایی ارزی که خودروساز دریافت می‌کند و آن را با دلار ۲۵ هزار تومانی به واحدِ پولِ ایران تبدیل می‌کند، در واقع تنها اندکی بالاتر از فروشِ ریالیِ خودرو در داخل خواهد بود.