آینده مذاکرات هسته‌ای ایران چگونه خواهد بود؟

فرارو- "مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی (CSIS) " در گزارشی به آینده مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب پرداخته و به طور خاص به این مساله اشاره کرده که ضرب الاجل‌های زمانیِ مختلف طرف‌های برجام نسبت به یکدیگر در چهارچوب معادله "برجام"، به روز‌های آتی در روند تعاملات بین المللی جهت احیای توافق مذکور، ماهیتی حساس و سرنوشت ساز داده است.

مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی در این رابطه می‌نویسد: «مدتی است که "مذاکرات هسته‌ای وین" میان ایران و طرف‌های بین المللی برجام، در جریان است. هدف اصلی این مذاکرات، احیای برجام است. با این حال، این مذاکرات علی رغم پیشرفت‌های ابتدایی، هنوز نتوانسته تصویری روشنی از فرآیند احیای برجام، چگونگی لغو تحریم‌های برجامی علیه ایران، چهارچوبِ بازگشت آمریکا به این توافق و همچنین معکوس سازی رویه‌های جبرانی هسته‌ای ایران، ارائه کند.

اختلافات محوری و اساسی در این رابطه، همچنان معطوف به نحوه لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران و همچنین چگونگی بازگشت ایران به تعهدات برجامی اش است. برخی مقام‌های حاضر در فضای مذاکره گفته اند که احتمال دستیابی به یک توافق در آینده نزدیک، وجود دارد (در این زمینه به طور خاص به هفته آینده و گردآمدنِ مجدد اعضای مختلف توافق برجام در وین اشاره می‌شود). با این حال، تاکنون اغلب گمانه زنی‌ها در مورد احتمال دستیابی به یک توافق در چهارچوب معادله برجام، به واقعیت نپیوسته اند و همین مساله بسیاری را در مورد پیش بینی‌های زمانی در رابطه با احیای برجام، بدبین کرده است.

اضافه بر این، تیم مذاکره کننده ایرانی نیز به دلیل رویه‌های طرف‌های غربی در قالب برجام، با فضا و جوی خاص رو به رو است. بسیاری از افکار عمومی و سیاستمداران ایرانی اکنون نسبت به آمریکا و اروپا بی اعتماد هستند و همین مساله موجب شده تا هرگونه انعطاف پذیری در روند مذاکرات از سوی ایران، تا حد زیادی بعید به نظر برسد.

به گزارش فرارو، جدای از همه این ها، نباید ضرب الاجل زمانی توافق سه ماهه منعقد شده میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در بحث نظارت بر تاسیسات اتمی ایران را نیز از یاد برد (زمان انقضای این ضرب الاجل، روز ۲۱ ماه می، ۳۱ اردیبهشت ماه بوده است). ایران، این ضرب الاجل زمانی را با هدفِ وادار کردن طرف‌های غربی به لغو تحریم‌های هسته‌ای علیه خود تعیین کرد و تاکید نمود که اگر مدت آن به سَر آید و توافقی حاصل نشود، تهران بازرسی‌ها از تاسیسات اتمی خود را به نحو قبال توجهی محدود می‌کند و از پروتکل الحاقی نیز خارج خواهد شد که همین مساله، معادله هسته‌ای ایران را در آینده، پیچیده‌تر هم خواهد کرد (ایران با به پایان رسیدن ضرب الاجل مذکور، تاکید کرده که محتوای دوربین‌های نظارتی در تاسیسات اتمی خود را در اختیار بازرسان آژانس قرار نخواهد داد).

در آخرین دور از مذاکرات ایران و غرب که در تاریخ ۱۹ ماه می‌به پایان رسید، مشخص نشد که آیا ایران با تمدید توافق سه ماه خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی موافقت کرده یا خیر؟ با این حال، اگر ایران اقدام به نابودسازی فیلم‌های دوربین‌های مستقر در تاسیسات اتمی خود کند، این مساله تا حد زیادی فشار‌ها بر طرف‌های غربی را افزایش خواهد داد و کلیتِ معادله هسته‌ای ایران را نیز وارد دور تازه‌ای از تنش و بحران خواهد کرد. در برهه کنونی، طرف‌های غربی به شدت نگران هستند که ایران، دیگر جنبه‌های نظارتی پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای برجام را نیز به تدریج کنار بگذارد و عملا پیشروی‌های هسته‌ای خود را بیش از گذشته، توسعه دهد.

از سویی، در ماه ژوئن نیز یک ضرب الاجل برای ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی تعیین شده که طرف‌های غربی در چهارچوب آن اصرار دارند که ایران در مورد آنچه آن‌ها فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده تهران می‌خوانند، توضیح دهد. این در حالی است که ایران پیشتر بار‌ها تاکید کرده که طرف‌های غربی حق ندارند مدام به مسائلی در گذشته که پشتوانه مشخصی ندارند استناد کرده و از این طریق در روند تعاملات بین المللی در چهارچوب تعاملات هسته‌ای ایران، چالش آفرینی کنند. مذاکرات در این رابطه، از زمان آغاز شدن مذاکرات وین، در چهارچوبِ این مذاکرات دنبال می‌شود و هنوز اخبار قبال توجهی در مورد محتوای آن‌ها منتشر نشده است.

این مسائل همگی قبل از تشکیل جلسه سوم "شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی" در ماه ژوئن (خردادماه) قرار دارند. قبل از برگزارش آخرین جلسه شورای حکام در ماه مارس سال جاری میلادی، انگلستان، فرانسه و آلمان، قطعنامه‌ای را علیه ایران ارائه کرده و از ایران به دلیل کاستن از همکاری هایش با آژانس بین المللی انرژی اتمی و آنچه آن‌ها تضعیف اقدامات مرتبط با بازرسی از تاسیسات اتمی ایران عنوان می‌کردند، گلایه کردند (این قبیل اقدامات ایران، همگی در پاسخ به بدعهدی‌های طرف‌های غربی انجام شده اند).

با این حال، آن‌ها از انجام اقدامات بیشتر علیه ایران از ترس اینکه این مساله شاید ایران را در پیشروی‌های هسته‌ای اش مصمم‌تر کند و به امید‌ها جهت احیای برجام، آسیب‌های جدی وارد کند، خودداری کردند. با این همه، اگر آژانس بین المللی انرژی اتمی تصمیم بگیرد تا جریان نشست ماه ژوئن، بر این مساله تاکید کند که ایران پاسخ‌های لازم را به این نهاد در مورد فعالیت‌های هسته‌ای خود نداده است، کشور‌هایی نظیر انگلستان، فرانسه، آلمان و آمریکا، احتمالا از نظر صدور قطعنامه علیه ایران، موضع سخت تری را اتخاذ خواهند کرد. امری که از سوی ایران به مثابه یک کارشکنی اساسی علیه تهران در نظر گرفته خواهد شد و حتی می‌تواند تهران را به محدود کردن هر چه بیشتر نظارت‌های هسته‌ای بر برنامه اتمی خود و در پیش گرفتن رویه‌های جبرانی و پیش رونده هسته‌ای بیشتر نیز ترغیب کند. موضوعی که به طور کلی کلاف مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب را پیچیده‌تر از گذشته خواهد کرد.

از سویی باید به تاریخ ۱۸ ژوئن سال جاری و برگزاری انتخابات ریاست جهوری در ایران نیز اشاره داشته باشیم. در این راستا، این دیدگاه وجود دارد که با تغییر دولت در ایران، روند گفتگو‌های هسته‌ای ایران و غرب نیز کُند‌تر خواهد شد و باید منتظر حضور دولت جدیدِ ایران در قدرت و رویه‌های آن در رابطه با پرونده هسته‌ای این کشور بود.

به طور کلی روز‌های آتی برای آمریکا و اروپا بسیار مهم است. آن‌ها باید فضا را به گونه‌ای مدیریت کنند تا هم مطمئن شوند که تلاش‌ها جهت احیای برجام همچنان ادامه خواهند یافت و در عین حال، نسبت به این مساله که بتوانند نظارت‌های بین المللی بر برنامه هسته‌ای ایران را حفظ کنند نیز اطمینان خاطر حاصل کنند. بدون تردید ایران نیز در این چهارچوب، رویکرد‌های انفعالی اتخاذ نخواهد کرد و واکنش‌های خاص خود را خواهد داشت».