متخصص ژنتیک: نمی‌دانیم واکسن کرونا چقدر اثربخش است

پدر علم ژنتیک ایران با بیان اینکه ماهیت تولید واکسن، ویروس‌های ضعیف شده است که برای پیشگیری از ابتلا به بیماری به افراد تزریق می‌کنند، گفت: واکنش به واکسن مثل بیماری، به ویژگی‌های ژنتیکی افراد بر می‌گردد و هر بدنی واکنش متفاوتی به واکسن نشان می‌دهد.

به گزارش ایسنا، پروفسور داریوش فرهود اظهار کرد: در بیشتر بیماری‌های جهان، ظهور و پیدایش علائم بیماری در افراد و حتی اعضای یک خانواده متفاوت است؛ به طور مثال این روز‌ها شاهد بیماران زیادی بوده ام که والدین به فرم شدید بیماری کووید۱۹ مبتلا شده، اما فرزند آن‌ها علائم بسیار خفیفی داشته و به سرعت بهبود یافته است؛ بنابراین عکس العمل بیماری در بدن افراد، متفاوت است.

وی با اشاره به نقش ژنتیک در واکنش انسان نسبت به بیماری ها، گفت: شدت عوارض بیماری در بدن افراد و اینکه بیماری منجر به مرگ شود یا خیر و همچنین واکنش به واکسن نیز به ویژگی‌های ژنتیکی افراد بر می‌گردد. به طور مثال کسانی که واکسن را تزریق کردند و دچار علائم حاد شده اند یعنی واکسن با ژنوم بدن آن‌ها سازگار نبوده است. در علم ژنتیک مسأله‌ای به نام ژنومیک (personal medicine یا پزشکی شخصی) مطرح است که باعث می‌شود نوع واکنش بدن افراد با یکدیگر متفاوت باشد.

این متخصص ژنتیک برای روشن شدن این موضوع توضیح داد: افرادی که سرطان سینه دارند، همگی جراحی انجام می‌دهند و با یک داروی مشخص تحت درمان قرار می‌گیرند. این دارو ممکن است روی بدن برخی بیماران جواب بدهد، اما برای برخی دیگر خیر و علائم سرطان بعد از مدتی دوباره زبانه می‌کشد. مثال دیگر، برای بررسی نوع عفونت بدن، در محیط آزمایشگاهی نمونه گرفته و آن را کشت می‌دهند و آنتی بیوگرام آن را نیز رسم می‌کنند. در آنجا مشخص می‌شود که این عفونت به کدام آنتی بیوتیک جواب مثبت می‌دهد و خاموش می‌شود، به کدام آنتی بیوتیک به طور متوسط جواب می‌دهد و به کدام اصلا جواب نمی‌دهد. این کار را برای تمام باکتری‌ها انجام می‌دهند. وقتی یک آنتی بیوتیک برای درمان عفونت جواب نمی‌دهد، یعنی با ژنوم بدن فرد یا آن باکتری سازگار نیست.

وی با تاکید براینکه هر کسی مختار است تصمیم به تزریق یا عدم تزریق واکسن بگیرد، تصریح کرد: چند فرضیه در این زمینه وجود دارد؛ فرضیه اول اینکه شخصی بگوید من واکسن می‌زنم و پروتکل‌های بهداشتی را هم رعایت می‌کند و امیدوارم مشکلی پیش نیاید، چون واکسن هم ممکن است ایمنی بدن من را برای مدت طولانی تامین نکند. فرضیه دوم این است که شخص واکسن می‌زند، اما نمی‌داند این واکسن در برابر کدام جهش ویروس ایمنی می‌دهد.

پروفسور فرهود در ادامه با بیان اینکه نمی‌توان به افراد گفت چه واکسنی تزریق کنند، چون هر بدنی واکنش متفاوتی به واکسن نشان می‌دهد، افزود: ما همچنین از میزان خلوص واکسن‌های کرونا اطلاعی نداریم و سازندگان واکسن نیز به دلایل امنیتی از میزان خلوص و زیر ساخت واکسن هایشان نمی‌گویند.

کارشناس مسائل اخلاق پزشکی در سازمان جهانی بهداشت با بیان اینکه ماهیت تولید واکسن، ویروس‌های ضعیف شده است که برای پیشگیری از ابتلا به بیماری به افراد تزریق می‌کنند، گفت: مشخص نیست که موتاسیون‌های جدید در واکسن‌های کنونی لحاظ شده باشند، اما ممکن است واکسن‌ها را به گونه‌ای ساخته باشند که بر روی شاخه‌های بعدی نیز اثر بگذارند.

وی خاطرنشان کرد: آنچه می‌تواند به پیشگیری از ابتلا به بیماری کمک بسیاری کند باور و اطمینان مردم به یک دارو یا تزریق واکسن است، چون این باور و اطمینان، در کنار تزریق واکسن، سطح ایمنی بدن افراد را بالا می‌برد که به پیشگیری از ابتلا به بیماری کمک زیادی می‌کند.

پروفسور فرهود با اشاره به اینکه واکسن‌ها با توجه به ماهیت ساخت و ژنوم بدن افراد می‌توانند عوارض جانبی نیز داشته باشند، گفت: در اینجا لازم است کمی خوشبین و مثبت اندیش بود. کسی که نگران ابتلا به بیماری است و با زدن واکسن امنیت خاطر پیدا می‌کند، تزریق واکسن به او کمک زیادی می‌کند، اما در نهایت هر کسی باید خود تصمیم بگیرد.

وی با تاکید براینکه بنا بر اولین اصل اخلاقی افراد در تزریق واکسن خود مختار هستند، گفت: تا زمانی که واکسن در دسترس همه نیست نیازی نیست مردم به استرس و تکاپویی بیفتند، چراکه استرس بدن را آماده پذیرش بیماری می‌کند.

این متخصص ژنتیک با بیان اینکه امکان ناقل بودن افراد بعد از تزریق واکسن وجود دارد، تصریح کرد: بعد از تزریق واکسن افراد باید همچنان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و حتی بعد از ایمن شدن نیز ممکن است ناقل بدون علامت باشند و بیماری را به دیگران انتقال دهند، به همین خاطر شدیدا توصیه شده افرادی که واکسن می‌زنند همه اصول بهداشتی مانند رعایت فاصله گذاری اجتماعی، ماسک زدن و ... را رعایت کنند.

پدر علم ژنتیک ایران با تاکید بر دوری از هرگونه جانب داری از واکسن ها، ادامه داد: در حال حاضر در جهان برای تولید و خرید واکسن رقابت زیادی شکل گرفته و بسیاری از مردم استرس دسترسی به واکسن را دارند.

وی به با اشاره به روند کنونی واکسیناسیون در کشور، گفت: مردم ما نباید منتظر باشند تا واکسن بزنند و ایمن باشند بلکه باید تا زمانی که واکسن به میزان کافی در دسترس همه قرار گیرد پروتکل‌های بهداشتی را با جدیت دنبال کنند.

کارشناس مسائل اخلاق پزشکی در سازمان جهانی بهداشت با تاکید بر اهمیت مدیریت دولت برای جلوگیری از به وجود آمدن مافیای واکسن گفت: مافیای واکسن به مراتب زیان‌های اقتصادی و اجتماعی و روانی بیشتری از کرونا به مردم وارد می‌کند. دولت نیز باید اخبار شفافی درباره واکسن ارائه دهد، چراکه وقتی اخبار شفاف نباشد بازار شایعات بالا می‌رود.

پروفسور فرهود با اشاره به اینکه واکسن‌ها معمولا با همکاری چند شرکت از چند کشور ساخته می‌شوند، گفت: درحال حاضر به طور قطع نمی‌توان گفت کدام یک از واکسن‌های کرونا بهتر است، تمام این واکسن‌ها زمانی اثر بخشی خود را نشان می‌دهند که در یک جمعیت تزریق شده و بعد از گذشت چند سال دیگر، میزان ایمنی بدن افراد آن جمعیت بررسی شود.

وی با بیان اینکه اگر سازمان جهانی بهداشت به طور کاملا بی طرف تمام واکسن‌ها و مشخصات آن‌ها را معرفی می‌کرد می‌شد با قطعیت درباره واکسن‌ها تصمیم گرفت، تصریح کرد: متاسفانه کسی این کار را نمی‌کند چراکه تعارض منافع پیش می‌آید و شرکت‌ها متضرر می‌شوند.

این متخصص ژنتیک با اشاره به اینکه همه واکسن‌ها و دارو‌های جهان خواهی و نخواهی روی ما انسان‌ها آزمایش شده و می‌شوند، افزود: ما دارو‌ها را می‌خریم و ندانسته روی خود آزمایش کنیم، چرا که محققان نمی‌دانند در دراز مدت این دارو‌ها چه اثرات و عوارضی خواهند داشت و در دراز مدت مشخص می‌شود که یک دارو تا چه اندازه موثر بوده است. به همین خاطر است که برخی دارو‌ها بعد از گذشت چند سال جمع آوری و منع مصرف شدند.

این متخصص ژنتیک با بیان اینکه با قاطعیت نمی‌توان گفت جهش‌های ویروس کرونا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، تصریح کرد: ممکن است با گذشت زمان ویروس ضعیف شده و شدت بیماری کاهش پیدا کند، مانند ویروس ایدز که زمانی بسیار همه گیر شده بود، اما به مرور هم ویروس ضعیف‌تر شد و هم مردم تا حدودی مقاوم‌تر شده اند.

وی با یادآوری پاندمی‌هایی مانند سرخجه، طاعون، وبا، فلج اطفال، آنفلوانزا و ... که اکنون ریشه کن یا کنترل شده اند، گفت: پاندمی کرونا نیز ممکن است در آینده کنترل شده و میزان مرگ و میر آن کاهش یابد. به دلیل اینکه بدن انسان به ویروس عادت می‌کند، واکسیناسیون سرعت می‌گیرد و بسیاری از افراد نیز بدون اینکه متوجه شوند به ویروس مبتلا شده و به طور طبیعی واکسینه می‌شوند.

پرفسور فرهود خاطرنشان کرد: به طور کلی اظهار نظر درباره ویروس‌ها کار سختی است و همچنان لازم است پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرده و به آینده امیدوار بود.