معرفی سریال جذاب تبصره ۲۲

ظاهرا بشر را از چنگال جنگ رهایی نیست که جنگ از درون خشمگین و طماع انسان برمی خیزد. «تبصره ۲۲» درباره‌ی فرار انسان از دست جنگ است فراری که راه به هیچ کجا ندارد. جان بوساریان که خلبان بمب‌افکن در ارتش آمریکاست دست به هر کاری میزند تا از ماموریت‌های جنگی دوری کند. اما کاغذ بازی و بروکراسی ارتش همیشه راهی برای ماندن او در ارتش پیدا می‌کند.

به گزارش فرادید؛ مینی سریال «تبصره ۲۲» محصول شبکه هولو است که در ۶ اپیزود و در تاریخ ۱۷ می ۲۰۱۹ از این شبکه پخش شد. این مینی سریال بر اساس رمانی به همین نام نوشته جوزف هلر ساخته شده. جورج کلونی علاوه بر بازی در این سریال، یکی از تهیه کننده‌های اجرایی و نیز کارگردان دو اپیزود از آن است. «تبصره ۲۲» یک کمدی تلخ و سرگرم کننده با موضوع جنگ جهانی دوم است که با داستانی عمیق و جذاب، اما به شدت ناراحت کننده به اثرات مخرب جنگ روی جوانان می‌پردازد.

بوسارین (با بازی کریستوفر ابوت) ملقب به یویو، یکی از بمب افکن‌های نیروی هوایی آمریکا در جنگ جهانی دوم است. یویو با نا امیدی به دنبال نهایی کردن کار‌های ترخیص خودش است. جریان بوروکراسی و کاغذ بازی، سربازان رو مجبور می‌کند تا قبل از ترخیص بمب باران‌های بیشتری انجام بدهند. اینجاست که یویو با مفهوم «تبصره ۲۲» آشنا میشود: «تن‌ها راه واقعی خروج از جنگ (البته به جز مردن) این است که شخص دیوانه باشد». ولی به محض این که درخواست ترخیص بدهد، همه متوجه میشوند که عقل او سالم است، چون فقط یک انسان عاقل درخواست ترخیص می‌دهد. تبصره ۲۲ یعنی این!

بوروکراسی کور و تبعیت بی، چون و چرای جوانان از دستور فرماندهان، باور داشتن به چند شعار ایدئولوژیک و خالی بودن جنگجویان از بینش عمیق از مضامین سریال است. همچنین رابطه جنگ با اقتصاد سرمایه داری یا بهتر بگوییم نفع جنگ برای جیب بعضی از افراد و گروه‌ها و کشور‌ها آشکارا به تصویر درآمده است.

در قلب داستان تبصره‌ی ۲۲، شخصیتی بی همتا به نام یوساریان قرار دارد. او که در نیروی ارتش، توپچی است و همیشه از زیر کار‌ها در می‌رود، قهرمانی زیرک است که برای نجات جانش از خطرات بی پایان جنگ، به هوشمندانه‌ترین شکل ممکن از خلاقیت خود استفاده می‌کند. مشکل او، سرهنگی است که مدام، تعداد مأموریت‌های موردنیاز برای تکمیل دوره‌ی خدمت سربازان را افزایش می‌دهد.

یوساریان، حتی اگر هم بتواند به هر طریقی از انجام این مأموریت‌های مرگ بار شانه خالی کند، از قانونی همنام با عنوان کتاب، راه گریزی ندارد. این قانون بیان می‌کند که اگر کسی با تمایل خود به شرکت در مأموریت‌های خطرآفرین و مرگبار ادامه دهد، دیوانه و مجنون تلقی خواهد شد، اما اگر این شخص، درخواست رسمی و مورد نیاز برای معاف شدن از این مأموریت‌ها را ارائه دهد، دقیقا همین ارائه‌ی درخواست، ثابت می‌کند که او دیوانه نیست و بنابراین، شرایط لازم برای معاف شدن از مأموریت‌ها را ندارد!

مینی سریال تبصره ۲۲ با اقتباس از کتاب مشهوری به همین نام، نوشته‌ی جوزف هلر، ساخته شده است. این کتاب در سال ۱۹۶۱ به چاپ رسید. وقایع این رمان مربوط به سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۴ جنگ جهانی دوم را فرا می‌گیرد. این اثر به عنوان یکی از رمان‌های برتر قرن بیستم شناخته می‌شود.

اصطلاح «Catch-۲۲» به عنوان یکی از اصطلاحات وارد زبان انگلیسی شده‌است و معمولاً به موقعیت‌هایی که در آن باخت قطعی است اطلاق می‌شود؛ بدین ترتیب که فرد در موقعیتی دشوار قرار می‌گیرد که از آن گریزی ندارد، چرا که برای حل «مشکل الف» باید «عمل ب» را انجام دهد؛ اما «عمل ب» را تنها زمانی می‌تواند انجام دهد که «مشکل الف» را نداشته باشد.

رمان چشم اندازی کاملا غیر احساسی از جنگ ارائه می‌دهد که تمام ظاهرسازی‌های عاشقانه را از جنگ دور می‌کند و افتخار و شکوه را با کمدی‌های کابوس‌واری از خشونت، بوروکراسی و جنونی متناقض جایگزین می‌سازد. این گونه از کنایه در ادبیات بعد از جنگ ویتنام بسیار رایج بود؛ اما بعد از جنگ جهانی دوم که آمریکایی‌ها تصور می‌کردند جنگی عادلانه و قهرمانانه بود، تبصره ۲۲ شوکه کننده بود.

رمان «تبصره ۲۲» را می‌توان به همراه «برهنه‌ها و مرده‌ها» نورمن میلر و «سلاخ‌خانه شماره ۵» کورت ونه‌گات، یکی از سه اثر مهم ادبیات ضد جنگ امریکا خواند. نویسندگان هر سه رمان به نوعی در رویداد‌های جنگ جهانی دوم شرکت داشته‌اند و آن را از نزدیک تجربه کرده‌اند. «جوزف هلر» که فرزند خانواده‌ای مهاجر از یهودیان روس‌تبار بود، سال ۱۹۴۲ در سن ۱۹ سالگی به ارتش امریکا پیوست و در سال‌های پایانی جنگ به عنوان بمب‌انداز هواپیمای بی‌۲۵ در ۶۰ مأموریت جنگی شرکت کرد.

در سال ۱۹۷۰ اقتباسی سینمایی از این کتاب به کارگردانی مایک نیکولس انجام شد. اما به تازگی شبکه هولو، این اثر را به صورت یک مینی‌سریال خوب شش قسمتی درآورده است...

تبصره ۲۲ از خوبی‌های این مینی سریال، پرداختن به این مسئله است که جنگیدن عقلانی است یا خیر؟ در سطحی عمیق‌تر سوال این است که عقل چیست؟ جوانی که به دنبال پایان وظیفه خود و برگشت به خانه است و جنگ را دیوانگی و حفظ جان را عاقلانه میداند در برابر سیستم و گروهی قرار گرفته که جنگ را عاقلانه می‌دانند، چون قدرت و اکثریت را دراختیار دارند و لذا خود را ملاک عقلانیت برمی شمرند؟ همین جا تلنگر دیگری به مخاطب زده می‌شود و آن هم اخلاق است.

بر مبنای اخلاق فضیلت گرا، شجاعت حد وسط ترس و بی باکی است، بنابراین اخلاقی است. نسبت شجاعت با عقلانیت سوال مهم سریال است؛ با توجه به اینکه اخلاق مبنایی عقلانی دارد، آیا عقلانی اخلاقی عمل کردن (شجاع بودن) حفظ جان است یا جنگیدن؟

سریال جواب قطعی به این سوالات نمی‌دهد، به فرض وجود پاسخ متقن! اما به خوبی پوچ و بی دلیل و غیراخلاقی بودن لااقل بعضی از جنگ‌ها را به چشم و دل مخاطب می‌نشاند.

«تبصره ۲۲» ریتم تند و جذابی دارد. فیلمبرداری، موسیقی، طراحی صحنه و بازی‌ها خیلی خوب و حرفه‌ای است.
مهم‌ترین ویژگی سریال درهم آمیختگی بجای طنز و تراژدی است. جنگ موضوعی است که حتی اگر پوچ و خنده دار باشد، هولناک و موجب گریه است؛ مرگ انسانها، از دست دادن خانواده و دوستان، رنج کشیدن و کشتن انسان‌های بی گناه به عمد یا اشتباه بخشی از وجوه تراژیک جنگ اند که به ظرافت در لابلای فضای سرخوش و مفرح سریال گنجانده شده تا صورت کریه و مرگ بار جنگ از خاطر بیننده نرود.

اگر قرار باشد Catch-۲۲ یک شخصیت اصلی داشته باشد، او یوسارین ملقب به یویو، یک بمب‌افکن در نیروی هوایی آمریکا حین جنگ جهانی دوم است که کریستوفر ابوت (Christopher Abbott) نقش او را بازی می‌کند. یویو با ناامیدی به دنبال این است تا برگه‌های ترخیص خودش را در جریان بوروکراسی و کاغذبازی که سربازان را مجبور می‌کند قبل از ترخیص شدن ماموریت‌های بمباران بیشتری انجام دهند به مرحله‌ی نهایی برساند. ما از طریق یویو برای اولین بار با مفهوم تبصره ۲۲ آشنا می‌شویم، که دکتر دانیکا (با بازی هسلو) دکتر پایگاه آن را برای او توضیح می‌دهد: تنها راه واقعی خروج از جنگ – البته به جز مردن – این است که یک شخص دیوانه باشد. اما به محض اینکه درخواست ترخیص بدهد، همه متوجه می‌شوند عقل او سالم است، چون فقط یک انسان عاقل درخواست ترخیص می‌دهد. تبصره‌ی ۲۲ یعنی این. این یک مفهوم دیوانه‌کننده است که یوسارین را هم به مرز دیوانگی می‌کشاند، تا جایی که به نظر می‌آید جنگیدن با نیرو‌های آلمانی خیلی راحت‌تر از انتظار برای امضا شدن برگه‌های ترخیصش باشد.