تخلف با دستمال و برف شادی

چرا با وجود جرم‌بودن مخدوش‌کردن پلاک، رانندگان همچنان مرتکب این جرم می‌شوند و کسی با آن‌ها برخورد نمی‌کند؟

روزنامه جام جم در ادامه نوشت: کسی اگر حوصله کند و یک روز، نه، فقط چند ساعت در ورودی و خروجی‌های محدوده‌های طرح‌ترافیک تهران بایستد و رفتار مردم را رصد کند، انگار که دارد فیلمی کمدی می‌بیند و به خنده می‌افتد. کنار پایه بلند دوربین‌های ترافیکی، نیسانی دیده خواهد شد که مثل یک کوه، سبزی بارزده و به دوربین که می‌رسد دسته بزرگی از شوید را جدا می‌کند، روی سپر محکمش می‌کند و پلاک را کاملا می‌پوشاند. کنار دوربینی دیگر، کسی از صندلی جلوی یک پژو پیاده می‌شود و می‌چسبد به عقب خودرو و سلانه‌سلانه پیش می‌رود تا جایی که پلاک از تیررس دوربین خارج شود.

از یک سمند یا یک ام‌وی‌ام یا یک دانگ‌فنگ، راننده‌ای پیاده می‌شود، مشت پر از دستمال کاغذی‌اش را با کمی آب‌تر می‌کند و دستمال‌های خیس‌خورده و لهیده را مثل تکه‌ای خمیر روی پلاک سوار می‌کند. اجیرکردن یک موتورسوار برای حرکت پشت پلاک خودروی جلویی که شگردی قدیمی است. در عوض عده‌ای یک بسته آدامس را با هم می‌جوند، شیرینی‌اش را قورت می‌دهند و این توده چسبناک را می‌چسبانند به گوشه‌ای از پلاک. عده‌ای هم همیشه با خود اسپری برف شادی دارند و تا دوربینی سرراهشان سبز می‌شود پلاک را مثل کیک تولد، خامه‌ای می‌کنند.

از وقتی محدودیت‌های تردد شبانه در شهر‌ها برقرارشده و مخصوصا در شهر‌هایی مثل تهران که سراسر خیابان‌هایش مملو از دوربین‌های ثبت تخلف است، عده‌ای به پتو‌های کلفت متوسل می‌شوند و مثل این که صندوق عقب سرما می‌خورد، پتو را می‌کشند روی سر صندوق و دنباله‌اش را می‌دهند روی پلاک یا از جعبه دستمال کاغذی کمک می‌گیرند و پلاک را پنهان می‌کنند و به‌تازگی روی پلاک مثل صورت خودشان ماسک می‌زنند.

همه این کار‌ها برای تردد آزادانه و فرار از جریمه است؛ راه‌هایی که هم صدای پلیس را درآورده و هم صدای اعتراض رانندگان قانونمند را. وقتی راننده تهرانی ۶۶ هزار تومان خرج می‌کند و مجوز تردد روزانه در محدوده طرح را می‌خرد، ولی بی‌شمار راننده با تکه‌ای کاغذ، دستمال یا چسب، بدون این که کسی متعرض‌شان شود آزادانه تردد می‌کنند این سوال پیش می‌آید که چرا ما حرمت قانون را حفظ کنیم و تخلف نکنیم؟

این کار جرم است

قانون مجازات اسلامی در ماده ۷۲۰ تکلیف صاحبان همه وسایل نقلیه را روشن کرده است. در این ماده می‌خوانیم هر کسی ارقام و مشخصات پلاک وسایل نقلیه موتوری اعم از زمینی، آبی یا کشاورزی را تغییر دهد یا پلاک وسیله نقلیه دیگری را به آن الصاق کند یا برای آن پلاک تقلبی به کار ببرد به حبس از شش‌ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

طبق این ماده، زندان پایان کار کسانی است که پلاک خودروی خود را پنهان یا مخدوش می‌کنند؛ چرا که این دو کار از تخلف فراتر است و جرم محسوب می‌شود و مثل همه جرم‌ها نیاز به مجازات‌های شدیدتری دارد، اما چرا تا به حال هیچکدام از ما نشنیده‌ایم که کسی به خاطر دستکاری پلاک به زندان رفته باشد؟

این سوال را که از هادی هاشمی، رئیس پیشین پلیس راهور تهران پرسیدیم. او قاطعانه جواب داد که بله حتی یک مورد را هم به‌سختی می‌شود پیدا کرد، اما علی همه‌خانی، معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ ترجیح داد در گفتگو با ما وارد چالش پاسخگویی به این سوال نشود و فقط به این جمله بسنده کند که کار پلیس تشکیل پرونده و ارجاع مجرمان به دستگاه قضایی است و هرگونه پاسخ به این پرسش را نه پلیس که مرجع قضایی باید ارائه دهد.

اگر بپذیریم که پوشاندن پلاک یا دست‌بردن در اطلاعات و مخدوش‌کردن آن جرم است، پس چرا نباید مجازات حبس برای رانندگان متخلف اجرا شود؟ آیا مجریان قانون، مجازات در نظر گرفته‌شده را بزرگ‌تر از این جرم می‌دانند یا پای سیاست حبس‌زدایی در میان است و قرار است زندان‌ها با چنین مجرمانی اشغال نشود؟

تقصیر کیست؛ مردم یا پلیس؟

اگر از موضوع مبهم حبس‌شدن یا نشدن مخدوش‌کنندگان و پوشانندگان پلاک‌ها با آهن‌ربا‌های بزرگ، کیسه‌های نایلونی و لُنگ‌های قرمز رنگ بگذریم، سوال اساسی این است که چرا درد قدیمی مخدوش و پنهان‌کردن پلاک‌ها که آسیبی اجتماعی و چالشی فرهنگی است، درمان نمی‌شود و چرا حالا که شیوع کرونا، محدودیت‌های شبانه را به مردم شهر‌ها تحمیل کرده، این درد بیشتر از هر زمان دیگری خودنمایی می‌کند؟

معاون آموزش و فرهنگ ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ که در گفتگو با ما افزایش مخدوش‌کردن پلاک‌ها در سایه کرونا را تایید کرد ما با خیال آسوده از دو کارشناس پرسیدیم که به نظرشان آیا تقصیر مردم است که زیر بار قانون نمی‌روند یا تقصیر پلیس است که آن طور که لازم است بر رفتار رانندگان نظارت نمی‌کند که هادی هاشمی انگشت اتهام را بیشتر سوی مردم و اعظم آهنگر آن را بیشتر سمت مسئولان گرفت.

هادی هاشمی، کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک به ما گفت بخش قابل توجهی از مردم ما قانون‌گریزند و حتی میان قانونگذاران نیز قانون‌گریز پیدا می‌شود مثل نماینده مجلسی که از خط ویژه رفت و به جای تمکین به قانون یک سیلی حواله صورت مامور پلیس وظیفه‌شناس کرد. به عقیده هاشمی حتی اگر پلیس از جنس آهن هم باشد و حضوری ۲۴ساعته در معابر داشته باشد باز هم عده‌ای پیدا می‌شوند که قانون را دور بزنند.

در واقع این کارشناس در حالی دست روی مشکل فرهنگ عمومی می‌گذاشت که اعظم آهنگر، مدیر مطالعات شهری موسسه تحقیقات شهری قانون‌گریزی عده‌ای را به سختی‌های معیشت و تنگنا‌هایی که مسئولان هیچ فکری برایشان نکرده‌اند، ربط می‌داد: وقتی جرمی مثل مخدوش‌کردن و پوشاندن پلاک خودرو شایع می‌شود، وقتی است که فشار محدودیت‌ها بیشتر از تحمل مردم می‌شود و زمانی که موضوعی عرفی یا قانونی به‌کرات توسط مردم شکسته می‌شود یعنی که یک جای کار لنگ می‌زند و یک قانون در حال ضربه‌زدن به مردم است؛ مردمی که البته به مرور راه‌های فرار را یاد می‌گیرند.

او به ممنوعیت تردد شبانه در شهر‌ها اشاره کرد و توضیح داد وقتی مطابق این قانون، میان سارقی حرفه‌ای که برای دزدی به خیابان‌ها می‌آید با کسی که مثلا به خاطر مراقبت از پدرومادر بیمارش زمان را از دست‌داده و بعد از ۱۰شب مجبور به ترددشده فرقی گذاشته نمی‌شود، طبیعی است عده‌ای قانون‌شکنی یعنی مخدوش‌کردن و پوشاندن پلاک را انتخاب می‌کنند.

این کارشناس مسائل شهری به حلقه‌های طرح ترافیک در تهران و شهر‌های بزرگ نیز به عنوان موضوعاتی که عده‌ای را مجبور به تخطی از قانون می‌کند اشاره کرد و توضیح داد: مردمی که مجبورند بعد از سال‌ها پس‌انداز یک خودروی حداقلی را با قیمت‌های گزاف بخرند، اما در طول روز نمی‌توانند از آن استفاده کنند مگر این که به حساب شهرداری پول واریز کنند هیچ غیر طبیعی نیست اگر راه فرار از قانون یعنی مخدوش‌کردن پلاک را انتخاب کنند.

آهنگر با این مقدمه که مانیفست اوست در واقع معتقد است، چون نیاز‌های واقعی مردم در اعمال محدودیت‌ها در نظر گرفته نمی‌شود و نگاهی مبتنی بر درآمدزایی بر تصمیمات حاکم است این وضعیت با هیچ نظارتی ازجمله نظارت پلیس قابل اصلاح نیست. او البته در مورد افزایش پلاک‌های پوشیده و مخدوش در تردد‌های ممنوع شبانه تاکید دارد که این تخلف با افزایش حضور فیزیکی پلیس و اعمال جریمه کنترل می‌شود.

در این میان هادی هاشمی که بخش بزرگی از جامعه را قانون‌گریز توصیف می‌کند، یک تکلمه بر حرف‌هایش می‌آورد که ناظر است بر لزوم تشدید مجازات‌ها. او به ما گفت هر جا که تخلف به‌وفور یافت می‌شود مثل دستکاری پلاک خودرو‌ها بیانگر این است که میزان مجازات‌ها با جرائم همخوانی ندارد، چون اگر مجازات‌ها بازدارنده باشد کسی ریسک تخلف را به جان نمی‌خرد.

ماجرای جریمه‌های اشتباهی

موضوع مخدوش‌شدن پلاک‌ها البته محدود به دغدغه‌های ذکرشده نیست بلکه این موضوع، جرمی است که به عیان به عده‌ای ضربه می‌زند. ماجرای جریمه‌های اشتباهی تا به حال برای کمتر راننده‌ای پیش نیامده و پیه این ماجرا به تن کمتر کسی نخورده است.

با افزایش مخدوش‌کردن پلاک‌ها در محدودیت‌های تردد شبانه حالا شمار بیشتری از رانندگان متحمل جریمه‌هایی می‌شوند که مرتکب آن‌ها نشده‌اند و این موضوع دارد آزاردهنده می‌شود. در حالی که یکی از این رانندگان سه بار برای تردد شبانه‌ای که انجام نداده، جریمه‌شده و این موضوع را با جام‌جم در میان می‌گذارد، کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا به ایسنا می‌گوید شاید سال‌ها پیش چنین احتمالی وجود داشت، اما در حال حاضر با توسعه هوشمندسازی در پلیس راهور امکان این که با تغییر پلاک، جریمه برای فرد دیگری صادر شود وجود ندارد.

علت این است که به گفته او زمانی که خودرویی شماره‌گذاری می‌شود، رنگ، نوع، مدل و سایر مشخصات آن در سامانه پلیس ثبت می‌شود و در نتیجه اگر راننده‌ای ارقام پلاک خودروی خود را تغییر دهد بلافاصله این پلاک جریمه نمی‌شود، بلکه ابتدا مشخصات خودرو با پلاکی که دوربین ثبت‌کرده تطبیق داده می‌شود.

البته یک منبع مطلع به ما گفت که این قابلیت تنها در دست‌افزار‌های همراه پلیس وجود دارد و همه دوربین‌ها قابلیت چنین تفکیکی را ندارند که به این ترتیب ماجرای جریمه‌های اشتباهی توجیه می‌شود. این جمله هادی هاشمی، کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک را نیز خوب است به یاد بسپاریم که به ما گفت تا وقتی زیرساخت‌های حمل‌ونقل از جمله طول‌وعرض و تنوع راه‌ها و دسترسی‌ها، نیاز واقعی ترافیکی مردم را برآورده نکند و حمل‌ونقل عمومی به سهولت در اختیار مردم نباشد تخلفاتی همچون پوشاندن و مخدوش‌کردن پلاک‌ها همچنان ادامه خواهد داشت.