بایدن در اندیشه طلسم شکنی

رئیس‌جمهوری آمریکا، چین را مهم‌ترین تهدید علیه امنیت ملی ایالات متحده می‌داند و طی حدود سه ماهی که از حضور او در کاخ سفید می‌گذرد، سیاست واشنگتن در قبال پکن تفاوت چندانی با سیاست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا نداشته است. بایدن برای افزایش تمرکز بر چین قصد دارد از حضور نظامی واشنگتن در خاورمیانه بکاهد و تعداد بیشتری از تجهیزات نظامی آمریکا را از خاورمیانه به شرق آسیا منتقل کند.

بر همین اساس بایدن شروع به کاهش رد پای ارتش ایالات متحده در خاورمیانه کرده و اخیرا یک ناو هواپیمابر، سیستم‌های نظارتی و حداقل سه باتری سیستم ضد‌موشکی پاتریوت از منطقه خلیج فارس خارج شده است. گفته می‌شود این اقدام به‌عنوان بخشی از یک استراتژی کلی برای انتقال ظرفیت ارتش ایالات متحده به دیگر نقاط جهان و از جمله برای مقابله با چین صورت گرفته است.

مشابه آنچه را بایدن برای مقابله با چین و کاهش حضور در خاورمیانه وعده داده است، پیش از این هم جورج بوش پسر، باراک اوباما و دونالد ترامپ رؤسای جمهوری سابق آمریکا تکرار کرده بودند، اما تحولاتی در هر دوره باعث شد این وعده‌ها نه‌تن‌ها عملی نشود بلکه حضور واشنگتن در خاورمیانه پررنگ‌تر شود. حتی ترامپ که با شعار پایان‌دادن به جنگ‌های بی‌پایان وارد کاخ سفید شد و برای خروج آمریکا از افغانستان با طالبان مذاکره کرد هم زمانی که از کاخ سفید خارج شد، در مقایسه با آغاز ریاست‌جمهوری‌اش، تعداد بیشتری از نیرو‌های آمریکایی را در خاورمیانه نگه داشته بود.

برخی از مفسران اقدام اخیر دولت بایدن را به‌عنوان یک رویه عادی تفسیر می‌کنند. «دیو دروش»، دانشیار دانشگاه دفاع ملی و کارشناس امور نظامی خلیج فارس، در توییتی توضیح داد «این حرکت چندان نگران‌کننده نیست و نباید زیاد آن را بزرگ جلوه داد. خروج تعدادی از تجهیزات آمریکا از خلیج فارس در واقع منعکس‌کننده کاهش نیرو‌های آمریکایی در عربستان است. این تجهیزات را دونالد ترامپ پس از حمله هواپیمای بدون سرنشین به تأسیسات نفتی ابقیق عربستان در سپتامبر ۲۰۱۹ مستقر کرده بود.

ترامپ اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که پس از خروج سربازان آمریکایی از عربستان در پی حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، دوباره نظامیان واشنگتن را در این کشور مستقر کرد. نشانه‌ها حاکی از این است که بایدن ممکن است تصمیم بگیرد که به سیاست قبلی واشنگتن بازگردد و استقرار نیرو‌های آمریکایی در سرزمینی که دو مکان مقدس مسلمانان در آن قرار گرفته را تحریک‌آمیز تشخیص دهد و دوباره فرمان خروج از سرزمین عربستان را صادر کند.

این اقدام همچنین سیاستی را که در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱، پنج روز پس از آغاز ریاست‌جمهوری جو بایدن اعلام شد، مورد ارزیابی مجدد قرار می‌دهد. در روز‌های ابتدایی ریاست‌جمهوری بایدن، پنتاگون اعلام کرد ممکن است تعداد نیرو‌های آمریکایی را در عربستان افزایش دهد؛ اقدامی که اکنون به نظر می‌رسد ناشی از ترجیحات دولت ترامپ بود، اما با استقرار دولت بایدن این رویکرد در حال کنار گذاشته شدن است.

به‌طور‌کلی رویکرد ترامپ در منطقه ناشی از لزوم تقابل با ایران و همچنین فروش تسلیحات نظامی به شرکای منطقه‌ای بود. در مقابل، به نظر می‌رسد دولت بایدن سرانجام رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران را کنار می‌گذارد. تازه‌ترین تحولات حاکی از این است که ایالات متحده و ایران در کنار همتایان اروپایی، چینی و روسی، قرار است در هفته جاری در وین بحث درباره مراحل احیای توافق هسته‌ای ایران را آغاز کنند. این اخبار و همچنین کاهش ظرفیت نظامی ایالات متحده در عربستان سعودی و به‌طور‌کلی در منطقه، بدون تردید رهبران کشور‌های هم‌پیمان آمریکا در خلیج فارس را که از فروش اسلحه و رویارویی ترامپ با ایران استقبال می‌کردند، نگران خواهد کرد.

روزنامه انگلیسی‌زبان «نشنال» که در امارات متحده عربی منتشر می‌شود، تأکید کرده که این کاهش تجهیزات و تمرکز آمریکا در خاورمیانه در حالی است که عربستان سعودی در روز‌های گذشته با افزایش حملات موشکی و هواپیما‌های بدون سرنشین شبه‌نظامیان حوثی یمن روبه‌رو شده است. بایدن با وجود اعلام توقف فروش تسلیحات نظامی تهاجمی به عربستان، ظاهرا تمایل خود را برای حمایت از تلاش‌های عربستان سعودی برای دفاع از خود در برابر حملات حوثی‌ها ابراز داشته است، اما مؤثرترین روش از نظر دولت بایدن برای کاهش تحرکات و حملات حوثی‌ها احتمالا این است که عربستان سعودی به عملیات نظامی خود علیه اهداف حوثی‌ها در یمن پایان دهد.

به‌طو‌رکلی و در شرایطی که بایدن تلاش می‌کند تا سرانجام تمرکز ایالات متحده را از خاورمیانه به دیگر نقاط جهان از جمله شرق آسیا منتقل کند، بازیگران و قدرت‌های منطقه‌ای باید تصمیم‌های خود را بر اساس تمایلات خود و برآورد سود و زیان اقدامات نظامی اتخاذ کنند و دیگر نمی‌توانند به واشنگتن برای انجام این کار تکیه کنند.

مسلما اگر رؤسای‌جمهوری قبلی ایالات متحده زودتر چنین تصمیمی می‌گرفتند، عربستان سعودی هم از آن‌سو تصمیم می‌گرفت جنگ کوته‌فکرانه و عجولانه خود را علیه یمن آغاز نکند تا از حملات حوثی‌ها در مرز‌های جنوبی خود در امان بماند.

نقل‌و‌انتقال جنگنده‌های آمریکایی
در همین حال، هفته گذشته ۳۰ فروند جنگنده بمب‌افکن آمریکایی از خاک آمریکا و همچنین بریتانیا، به پایگاه هوایی العدید در قطر منتقل شدند تا جایگزین ۳۶ فروند جنگنده بمب‌افکنی شوند که از مهرماه سال گذشته به امارات متحده عربی و قطر اعزام شده بودند.

تصمیم دولت جو بایدن برای اعزام این ۳۰ فروند جنگنده، شامل ۱۸ فروند اف-۱۵ئی و ۱۲ فروند اف-۱۶سی به کشور‌های حاشیه خلیج فارس، به دلیل ادامه حضور نیرو‌های آمریکایی در عراق و همچنین آنچه «تداوم خطر احتمالی حملات موشکی و پهپادی به تأسیسات نفتی و گازی کشور‌های منطقه» عنوان شده، اتخاذ شده است.

از میان ۷۲ فروند جنگنده نیروی هوایی آمریکا اعزامی به خاورمیانه، مأموریت ۳۶ فروند شامل ۱۸ فروند اف-۱۵ئی از اسکادران ۳۹۱ شکاری اعزامی به پایگاه هوایی موفق‌السلطی و ۱۸ فروند اف-۱۶سی‌جی از اسکادران ۷۷ شکاری اعزامی به پایگاه هوایی شاهزاده سلطان این هفته به پایان خواهد رسید و جنگنده‌های اف-۱۵ئی اسکادران ۴۹۴ شکاری و اف-۱۶سی‌های گارد ملی هوایی، از ابتدای هفته آینده مأموریت‌های گشت مسلح هوایی عملیات «عزم راسخ» را علیه داعش ادامه خواهند داد. این جنگنده‌ها، همچنین در صورت حمله گسترده شبه‌نظامیان مستقر در عراق و سوریه وظیفه دارند به سریع‌ترین و مؤثرترین شکل ممکن واکنش نشان دهند.