سه راه حل بایدن برای پایان بن‌بست هسته‌ای با ایران

نشریه پولتیکو در گزارشی با تاکید بر اینکه اکنون فرصتی برای گفتگو‌های جدید میان تهران و واشنگتن با روح دیپلماسی «برد-برد» ایجاد شده است، به ارائه سه راهکار به جو بایدن برای کاهش فشار‌های اقتصادی بر ایران در جهت احیای برجام پرداخت.

به گزارش ایسنا، نشریه پولیتیکو در گزارش خود نوشت: رئیس جمهور آمریکا از ماه‌ها پیش وعده داده است که سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران را معکوس کند. وی گفته است که خروج ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با «بی پروایی» همراه بوده و سایر رویکرد‌های ترامپ هم «شکستی خطرناک» بوده است.

اکنون موضوع فوریت پیدا کرده است. سه گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی، پیشرفت‌های قابل توجه و البته قابل بازگشت در برنامه هسته‌ای ایران را نشان می‌دهند و اگر ایران از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند نشود، به کاهش اجرای تعهداتش ذیل‌ای خود توافق ادامه خواهد داد.

در شرایط سیاسی فعلی رد پیشنهاد بلینکن (اول ایران تعهداتش را برگرداند بعد آمریکا) توسط ایران کاملا قابل درک است. دولت ترامپ اعتبار دیپلماتیک آمریکا را نه تنها در توافق هسته‌ای ایران، بلکه در طیف وسیعی از توافق نامه‌های بین المللی از بین برده است. حتی آن دسته از مقامات ایرانی که همچنان حامی برجام هستند هم نگرانند که دولت بایدن اراده سیاسی برای رفع کامل تحریم‌ها را که پیشتر وعده داد بود، داشته باشد.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران یک بار گفت که برجام یا به عنوان یک توافق «برد-برد» برای تمام طرف‌ها پابرجا خواهد ماند یا در نهایت به عنوان یک توافق «باخت-باخت» پایان خواهد یافت. از آنجا که ایالات متحده به دنبال احیای مجدد آن است، لازم به یادآوری است که تجربه کاهش تحریم‌های ایران پس از اجرای برجام ناامید کننده بود. اکنون ثابت شده است که برداشته شدن تحریم‌ها امری پیچیده بوده و اقتصاد ایران نیز آن را تجربه کرده است. دولت اوباما تلاش کرد تا منافع اقتصادی را که وعده داده بود به ایران برساند. آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران در اشاره به این تجربه تلخ، اخیراً اظهار داشت که "لغو تحریم‌ها شکست خورده است" و در عوض ایران باید به دنبال لغو فشار تحریم‌ها باشد.

اما اگر ایران بر موضعش بماند، بعید است ایالات متحده اولین طرفی باشد که به توافق برگردد. برداشتن گام اول، بازگرداندن گسترده اعتبار آمریکا نزد متحدان اروپایی و جامعه بین المللی خواهد بود و با قول بایدن برای بازگرداندن دیپلماسی چندجانبه سازگار است.

با توجه به اینکه نه واشنگتن و نه تهران اولین کسی نخواهند بود که به طور کامل به تعهدات خود بازمی گردند، بایدن باید راهی را برای انجام کاری ماهرانه و دشوار پیدا کند: هر دو طرف مجبور شوند تا به طور همزمان پایبندی خود (به توافق) را از سر گیرند. این روش ممکن است دلپذیرترین گزینه باشد، اما به بحث‌های فنی قابل توجهی بین دو طرف نیاز دارد.

در عین حال، جو بایدن باید راهی برای گفتگو‌های مستقیم باز کند. اولین قدم وی باید به اندازه کافی قابل توجه باشد تا اعتقاد به منطق اصلی «برد-برد» توافق را در نظر آورد و به مقامات ایرانی دلیل منطقی برای تعامل با ایالات متحده ارائه دهد. اما ممکن است به حدی محدود باشد که ایالات متحده را در خارج از توافق نگه دارد و با پیشنهاد منتقدان، بر ضرورت اقدامات متقابل ایران تاکید کند. برداشتن اولین گام می‌تواند نشانه‌ای از قدرت بایدن باشد.

او می‌تواند با این کار به منتقدان داخلی برجام نشان دهد که آزار دیدنش باعث نمی‌شود که بر سر سیاست درقبال ایران مصالحه کند. اگر بایدن این مسیر را طی کند، مقامات ایالات متحده، اروپا و ایران در حال حاضر در حال بررسی این هستند که اولین اقدام منطقی چه می‌تواند باشد.

پولیتیکو در ادامه گزارش خود به ارائه سه راه حل برای بایدن به منظور رفع بن بست هسته‌ای با ایران پرداخت و نوشت: نخست؛ آمریکا می‌تواند معافیت‌های فروش نفت ایران را دوباره برقرار سازد و تلاش دولت بایدن برای پیوستن مجدد به توافق هسته‌ای با افزایش فروش نفت ایران، منطق «برد-برد» توافق هسته‌ای را نشان خواهد داد.

درآمد ایران از فروش نفت به حساب‌های سپرده گذاری تعلق می‌گیرد و تحت شرایط معافیت تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد. درآمد ایران برای تجارت معاف از تحریم با کشوری که وجوه در آن نگهداری می‌شود، استفاده می‌شود. چنین اقدامی در جهت رفع یک تنش اساسی با متحدان واشنگتن مانند کره جنوبی، ژاپن و هند است که امنیت انرژی آن‌ها تحت تأثیر تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران قرار گرفته است.

دوم؛ دولت بایدن می‌تواند از درخواست ایران برای دریافت وام از صندوق بین المللی پول پشتیبانی کند. درخواست ایران علی رغم ارزیابی فنی صندوق بین المللی پول مبنی بر اینکه ایران واجد شرایط حمایت مالی برای رسیدگی به بحران همه گیری کرونا همه گیری است، نادیده انگاشته شده است. ایران اعلام کرده که آماده است این وجوه به حساب هایش در خارج از کشور واریز شود تا برای پرداخت واردات معاف از تحریم استفاده شود.

وجوه مستقیماً به خزانه دولت ایران وارد نمی‌شود، بلکه برای پرداخت کسری تجارت استفاده می‌شود. دولت بایدن باید این وام را به عنوان بخشی از تعهد خود برای رسیدگی به تأثیرات انسانی تحریم‌ها و فشار گسترده‌تر برای تشویق صندوق بین المللی پول برای استفاده از ظرفیت‌های مالی کامل خود در جهت رسیدگی به بحران اقتصادی ناشی از همه گیری اعطا کند.

سرانجام؛ گزینه سوم می‌تواند سهولت دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجود خود باشد. در حال حاضر، ایران تقریباً به ۱۰ درصد از ذخایر خود دسترسی آزاد و آماده دارد، شرایطی که فشار فوق العاده‌ای بر ارز ایران وارد و تورم بالایی ایجاد کرده است، به گونه که به مردم عادی آسیب می‌رساند. ایران در تلاش برای دستیابی به دارایی‌های بلوکه شده خود درگیر مذاکرات گسترده با بسیاری از کشور‌ها است.

دولت بایدن می‌تواند به این کشورها، از جمله متحدان خود آلمان و کره جنوبی مصوبات و راهنمایی‌های لازم را بدهد تا بانک‌های مرکزی و تجاری بتوانند به راحتی از طرف دارندگان حساب‌های ایرانی پرداخت‌ها را انجام دهند. همانند معافیت‌های نفتی و وام صندوق بین المللی پول، این پرداخت‌ها نیز می‌تواند به تجارت معاف از تحریم محدود شود که نتیجه اصلی آن پایین آمدن نرخ تورم است.

اگر بایدن هر یک از این سه گام را بردارد، می‌توان انتظار داشت که ایران از افزایش برنامه هسته‌ای خود دست بردارد. هیچ یک از کشور‌ها تعهدات خود را تحت برجام به طور کامل اجرا نمی‌کنند، اما اکنون فرصتی برای گفتگو‌های جدید با روح دیپلماسی «برد-برد» ایجاد شده است. هیچ تضمینی برای موفقیت در این گفتگو‌ها و روند پیچیده احیای برجام وجود ندارد، اما بایدن می‌بایست به خودش ضربه‌ای بزند. بعد از گذشت چهار سال، ژست‌های بزدلانه قادر به انجام این کار نیستند. اکنون وقت جسور بودن است.