زندگی و کارنامه داوود فیرحی

فرارو- تاخت و تاز کرونا ادامه دارد و این بار این ویروس شوم جان یکی از اساتید برجسته علوم سیاسی کشور را گرفته است. حجت الاسلام و المسلمین دکتر داوود فیرحی استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران و از نواندیشان دینی به دلیل ابتلا به کرونا در ۵۶سالگی درگذشت.

سید علی موسوی استادیار دانشگاه مفید قم و از همکاران حجت الاسلام فیرحی با اعلام درگذشت این استاد اندیشه سیاسی در اسلام دانشگاه تهران گفت: "دکتر فیرحی به دلیل ابتلا به بیماری کرونا مدت ها در بیمارستان لاله تهران در بخش آی سی یو بستری بود که صبح امروز به دیار حق شتافت."

پیشتر گفته شده بود که حال این استاد برجسته علوم سیاسی نامساعد است.

این خبر بازتاب وسیعی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشته و بسیاری از اتفاق رخ داده ابراز تاسف و ناراحتی کرده‌اند. 

فرید مدرسی روزنامه نگار در این باره نوشت: "دکتر داود فیرحی رفت و ما را از اندیشه روشنگرانه خود محروم کرد. روشنفکری بود که میان اندیشه‌های دیگر می‌زیست و منزوی‌گرایانه نمی‌اندیشید. منتقد سنت‌گرایی بود اما از سنت آمده و از آن آموخته و همراه بود. اندیشه سیاسی متجدّد شیعه بی‌‌نام او معنایی ندارد. یادش گرامی و راهش پررهرو." 

مصطفی تاج‌زاده فعال سیاسی اصلاح طلب هم مصیبت را جبران ناپذیر دانست و آن را به جامعه دانشگاهی تسلیت گفت.

محسن بیات زنجانی از فعالان شبکه های اجتماعی هم در این باره نوشت: «دکتر داودفیرحی، دانشمند روشن‌ضمیر و متواضع که عمرش را در تحقیق و تدریس سپری کرد، دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت. برای من که او را از صمیم قلب دوست داشتم، این اتفاق اصلا باور کردنی نیست. خدا می‌داند که از او هیچ چیز جز خیر و نیکی سراغ نداشتم...»

از چپ: داوود فیرحی، موسی غنی‌نژاد، سید جواد طباطبایی و عباس آخوندی

سوگ دکتر فیرحی و زبانی که لال می‌ماند!

احمد زیدآبادی هم در یادداشتی تلگرامی نوشت: "برخی مصیبت‌ها چنان سنگین و جگرخراشند که هیچ کلامی نمی‌تواند تسلی بخش آدمی باشد. رحلت دکتر داود فیرحی از این نوع مصیبت‌هاست. تأثر من از مرگ نابهنگام این دوست فرهیخته و متفکر و زحمتکش و متواضع و با صفا به اندازه‌ای است که چشمم درست صفحۀ مانیتور را نمی‌بیند. نمی‌دانم به چه زبانی باید به خانواده و دوستان و شاگردان و خوانندگانِ آثار گرانقدرش تسلیت بگویم جز اینکه از خداوند بخواهم تحمل این مصیبت را بر آنان آسان و با اجر فراوان همراه کند و او را در جوار مهر خود بهترین پاداش‌ها دهد."

او افزود: «هجرت زودهنگام دکتر فیرحی مصیبتی بزرگ برای دانش و علم سیاسی در کشورمان هم به حساب می‌آید. او که تلاش فکری خود را بنا به خاستگاه دوگانۀ دانشگاهی و حوزویش در جهت ایجاد پیوندی معقول بین سنت مأثور و دستاوردهای عصر تجدد صرف کرد تا بدینوسیله گذرگاهی برای خروج از بن بست شرایط سیاسی ایران بگشاید، جایش در جغرافیای دانش سیاسی ایران خیلی خالی خواهد ماند. باشد که مرگ جانگدازش رجوع به آثار متعددش را در بین دانشجویان و اهل اندیشه صد چندان کند و بدین وسیله، اثر و خاطره‌اش تا ابد در این کشور زنده بماند.»

آینده علم سیاست در ایران بود

محمد قوچانی سردبیر روزنامه سازندگی نیز در یادداشتی اینستاگرامی نوشت: باورم نمی شود. استاد دکتر فیرحی از دستمان رفت. مصداق عینی پیوند حوزه و دانشگاه بدون ذره ای ادعا یا پروپاگاندای حکومتی و استفاده از بودجه های کلان که برای پروژه وحدت حوزه و دانشگاه خرج می شود. مردی که از روشنفکری دینی فراتر رفت و بی ادعا نماد جمع تفکر دینی و تفکر عقلی در جمع استادان علوم سیاسی بود. به نظرم آینده علم سیاست در ایران بود. کسی که برخلاف اکثریت روشنفکران به تاسی از استادانش در علم فقه و علم سیاست، اهمیت گذار از فقه به حقوق را فهمید. گرچه خود استاد و اسوه اخلاق و نماد مدارا و صبر و حلم بود اما دین را محدود به اخلاق و عرفان نمی کرد. فقه را دانش حقوق و قانون می دانست و قانون را مهم ترین رکن آزادی می دانست. در اهمیت پژوهشهای فیرحی هر چه بگویم کم است. کتابهایش در فقه مشروطه بی سابقه بود. امروز روز عزای عمومی همه دانشجویان علوم سیاسی است. در مهرنامه و در سیاست نامه در خدمتش بودیم و بارها از محضرش استفاده کردیم. نباید بگذاریم راهی که او پژوهشگر آن بود بی رهرو بماند. لعنت به کرونا ... امروز روز خیلی بدی بود.

داوود فیرحی کیست؟ 

دکتر داود فیرحی متولد سال ۱۳۴۳در زنجان بود. وی علوم دینی را تا پایان مقدمات در مدرسه علمیه شهرستان زنجان گذراند و سپس سطح و خارج فقه و اصول را از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۰ در حوزه علمیه قم آموخت.

او همزمان از سال ۱۳۶۶ در دانشگاه تهران در رشته کارشناسی علوم سیاسی قبول شد و این رشته را تا مقطع دکتری علوم سیاسی با گرایش اندیشه سیاسی از همین دانشگاه ادامه داد و رساله دکتری خود را با عنوان «دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام» در سال ۷۸ اخذ کرد این رساله که با الهام از روش شناسی فوکو و هرمنوتیک گادامر تنظیم شده است به بررسی مناسبات قدرت و دانش در دوره میانه اسلام پرداخته و چگونگی زایش دانش سیاسی دوره میانه را کاوش می کند.

پیش از این دکتر فیرحی در دوره کارشناسی ارشد هم رساله «اندیشه سیاسی شیعه در دوره قاجاریه» را نوشت. این رساله به اندیشه سیاسی فقیهان مشهور شیعه در دوره قاجار اختصاص دارد. و کوشش می کند مهم ترین مکاتب فقهی-سیاسی شیعه را که در دورة قاجاریه بسط یافته و حضور خود را کماکان در تحولات مشروطه(۱۲۸۴/۱۹۰۵) و انقلاب اسلامی (۱۳۵۷/۱۹۷۹) به بعد در ایران، حفظ کرده است، تحقیق کند.

از دکتر فیرحی تاکنون کتاب های «قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»، چاپ چهارم(تهران : نشر نی)،۱۳۸۴، «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، چاپ سوم، (تهران : سمت، ۱۳۸۴)، «تاریخ تحول دولت در اسلام»، در دست انتشار تدوین یا منتشر شده است و نیز۳۰ مقاله از وی هم در حوزه اندیشه سیاسی اسلام در مجلات و کنفرانس های علمی به چاپ رسیده است.

او از سال ۱۳۷۸ عضو هیأت علمی و دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران شد و دروس «اندیشه سیاسی در ایران معاصر» و «اندیشه سیاسی در اسلام معاصر» در دوره دکتری، «فقه سیاسی» و «افکار سیاسی در ایران و اسلام» و «بنیاد گرایی و رادیکالیسم اسلامی معاصر» در دوره کارشناسی ارشد و «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، «تاریخ تحول دولت در جهان اسلام» و «مبانی اندیشه های سیاسی در اسلام» در دوره کارشناسی. را تدریس‌ کرد.

راهنمایی رساله های متعدد دکتری و کارشناسی ارشد درباره اندیشه سیاسی اسلامی از دیگر فعالیت های دکتر فیرحی است.

فیرحی همچنین استاد میهمان دانشگاه مفید در قم و عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم بود.

او از جمله اندیشمندان منتقد سنت است که تلاش کرد نگاه مدرنی به دین و سیاست را ترویج کند. او را می‎‌توان در دسته نواندیشان دینی قرار داد.

آستانه تجدد از مهمترین آثار دکتر فیرحی است 

آثار مهم دکتر فیرحی 

• قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام (۱۳۷۸، چاپ شانزدهم:۱۳۹۶)، تهران، نشر نی.
• دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی (۱۳۸۰)، تهران، بقعه
• نظام سیاسی و دولت در اسلام (۱۳۸۲، چاپ پانزدهم: ۱۳۹۵)، تهران، سمت.
• تاریخ تحول دولت در اسلام (۱۳۸۶، چاپ هفتم؛ ۱۳۹۵)، قم، دانشگاه علوم انسانی مفید.
• روش‌شناسی و اندیشهٔ سیاسی در اسلام (۱۳۸۷) (مشترکاً با سایر نویسندگان)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  دین و دولت در عصر مدرن (جلد اول: ۱۳۸۹، جلد دوم: ۱۳۹۰)، تهران، نشر رخدادنو.
• فقه و سیاست در ایران معاصر؛ فقه سیاسی و فقه مشروطه (۱۳۹۱، چاپ پنجم؛ ۱۳۹۴)، تهران، نشر نی.
• «فقه و سیاست در ایران معاصر؛ تحول حکومت داری و فقه حکومت اسلامی» (۱۳۹۳، چاپ سوم؛ ۱۳۹۶)تهران، نشر نی.
• «آستانهٔ تجدّد؛ در شرح تنبیه الامة و تنزیه الملة» (۱۳۹۴، چاپ دوم؛ ۱۳۹۵) تهران: نشرنی.
• «فقه و حکمرانی حزبی» (۱۳۹۶)تهران: نشر نی.