رأی الکترال انتخابات آمریکا چیست و چه کارکردی دارد؟

فرارو- به طور معمول در انتخابات ریاست جمهوری اغلب کشور‌های جهان، کاندیدای قادر به کسب این مقام است که بتواند بیشترین آرای مردمی را ازآن خود کند، اما این قاعده در کشور ایالت متحده حاکم نیست. به عبارت دیگر آمریکا تنها کشوری است که در آن ممکن است یک کاندیدا، موفق به جلب آرای مردمی بشود، اما رقیبش با اتکا به آرای موسوم به «الکترال» بیشتر، کلید کاخ سفید را در جیب بگذارد. اما چگونه ممکن است که ۵۳۸ رأی الکترال بتواند کاندیدایی را برخلاف آرای مردمی راهی کاخ سفید کند؟ اصولاً فلسفه رأی الکترال چیست و چرا با وجود آن رأی گیری مردمی برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا وجود دارد؟ چالش‌های رأی الکترال در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا چیست و آیا قانون اساسی این کشور برای چنین چالش‌هایی تمهیدات لازم را در نظر گرفته است؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا شما را با مفهوم رأی الکترال و در کل سیستم انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، آشنا کنیم.

به گزارش فرارو، پس از استقلال آمریکا از بریتانیا در سال ۱۷۷۶ کنوانسیونی که مسئول تدوین قانون اساسی آمریکا بود به هنگام مطرح شدن شیوه انتخاب رئیس‌جمهور به عنوان رئیس کشور و اداره‌کننده دولت فدرال چندین روش را از جمله انتخاب توسط کنگره، انتخاب توسط فرمانداران ایالات، انتخاب توسط مجالس قانونگذاری ایالات، انتخاب توسط گروه ویژه‌ای از اعضای کنگره و انتخاب مستقیم توسط آرای مردم را مورد بررسی قرار داد، اما هیچ‌کدام از این روش‌ها رأی لازم را به دست نیاورد و در نتیجه تعیین روش نهایی برای انتخاب رئیس‌جمهور به کمیته‌ای یازده نفره محول شد.

 

این کمیته پس از بررسی و اعلام نظر پیشنهاد شکل‌گیری «کالج‌های انتخاباتی» اولیه را ارائه نمود و پس از موافقت، طرح کالج‌های انتخاباتی با اندک اصلاحاتی در سند نهایی درج شد. هدف قانونگذاران آمریکایی از انتخاب سیستم «کالج‌های انتخاباتی» این بود که بین دولت فدرال و حکومت ایالات نوعی تعادل بر قرار سازند. در این صورت ضمن حفظ مشارکت عموم مردم در انتخابات، به ایالات کم جمعیت حق حضور بیشتری داده شود و انتخابات مستقل از کنگره و بدون نفوذ آن به اجرا درآید. در نتیجه رئیس‌جمهور انتخابی، از نهایت استقلال عمل برخوردار می‌شد و از نفوذ سیاسی گروه‌های قدرت مصون می‌ماند.

 

از سوی دیگر قانونگذاران آمریکایی تلاش داشتند تا هر چه بیشتر عرصه انتخاب رئیس‌جمهور را از توده گرایی و پوپولیسم به دور نگاه دارند. در واقع قانونگذاران آمریکایی معتقد بودند که با استفاده از این روش، کمتر فردی می‌تواند با عوام فریبی رئیس‌جمهور این کشور شود.

 

انتخابات ریاست‌جمهوری در ایالات متحده آمریکا به صورت دو مرحله‌ای انجام می‌شود. مردم در روز انتخابات اگر چه اسم نامزد‌های ریاست‌جمهور را در برگه‌های اخذ رأی می‌نویسند، اما در عمل مجمع گزینندگان به‌طور مستقیم رئیس‌جمهور و معاون او را انتخاب می‌کنند. به این معنی که رأی‌دهندگان هر ایالت گزینش‌گران رئیس‌جمهور (electors) را انتخاب می‌کنند و آن‌ها نیز بعداً رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کنند. به عبارت دیگر، هر ایالت برای خود الکتور‌های مشخصی را انتخاب می‌کنند که به طور معمول باید گزینه مورد نظر رای دهندگان مردمی برای ریاست جمهوری را انتخاب کنند، با این حال در موارد بسیار نادر این امکان وجود دارد که رأی‌دهندگان در برگه اخذ رأی به نامزدی رأی بدهند، ولی گزینش‌گران منتخب آن‌ها یعنی الکتور‌ها شخص دیگری را رئیس‌جمهور کنند.

 

در ابتدا باید توجه داشت که سیستم سیاسی امریکا فدرالی است. یعنی هر ایالت می‌تواند تصمیم گیری‌های خود را جدا از تصمیمات دیگر ایالات و قوانین خاص خود داشته باشد. هر ایالتی در مجلس نمایندگان و سنای این کشور نمایندگانی دارد که در انتخابات سراسری انتخاب و به کنگره که متشکل از مجلس نمایندگان و سنا است، فرستاده می‌شوند. تعداد نمایندگان ایالت‌ها در مجلس نمایندگان برحسب جمعیت هر ایالت متفاوت است. اما همه ایالت‌ها بدون توجه به میزان جمعیت ۲ سناتور در سنا دارند. الکترال‌های هر ایالت که افراد تصمیم گیر در امور کشوری محسوب می‌شوند از مجموع نمایندگان هر ایالت و دو سناتور آن تشکیل می‌شود. برای مثال کالیفرنیا که ۳۹ میلیون نفر جمعیت دارد، در مجلس نمایندگان ۵۳ نماینده و در سنا ۲ سناتور دارد که به این ترتیب الکتور‌های آن ۵۵ نفر خواهد بود.

 

در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، کاندیدا‌ها مجبورند برای رسیدن به کاخ سفید علاوه بر آرای مردمی، آرای الکترال را هم داشته باشند. زیرا طبق قانون کاندیدایی به کاخ سفید راه می‌یابد که ۵۰ درصد به اضافه یک رای آرای الکترال را داشته باشد. تعداد الکترال‌ها در سراسر امریکا به ۵۳۸ نفر می‌رسد که به این ترتیب کاندیدایی که بتواند رای مثبت ۲۷۰ الکتور را به دست آورد، فرد پیروز نهایی محسوب می‌شود. رای الکترال نیز به این ترتیب به دست می‌آید که اگر آرای مردمی در ایالتی برای مثال به کاندیدای جمهوریخواه باشد، تعداد آرای الکترال آن نیز قاعدتا به حساب جمهوریخواهان ریخته خواهد شد. البته ممکن است الکتوری برخلاف رای مردمی رای دهد و برای مثال در همین ایالت فرضی که گفته شد، خواهان محاسبه رای خود به نفع کاندیدای دموکرات شود، به این الکتورها، الکتور‌های غیروفادار می‌گویند.

 

در سرتاسر آمریکا ۵۳۸ الکتور کالج انتخاباتی وجود دارد که هر کدام یک رای را داراست، اما از آنجا که سهمیه هر ایالت محدود است، احزاب موجود در یک ایالت موظف به تشکیل جلسه و اتخاذ تعداد رای متناسب با سهمیه هستند. همه ۵۰ ایالت آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری این کشور مشارکت دارند و البته تاثیرگذاری ۱۴ ایالت که به ایالت‌های «خاکستری» یا «سرنوشت‌ساز» مشهورند از بقیه بیشتر است و در اصل این ۱۴ ایالت کلیدی تصمیم‌ساز (شامل فلوریدا، اوهایو، پنسیلوانیا، نیوهمشایر، کارولینای شمالی، کلورادو، نوادا، میشیگان، ویسکانسین، آیووا، ویرجینیا، مین، نیومکزیکو، و آریزونا) سرنوشت یکی از دو نامزد انتخاباتی هستند و رسما رییس‌جمهور آینده این کشور و جانشین‌اش را وارد کاخ سفید می‌کنند.

 

البته از این میان ۵ ایالت (شامل فلوریدا، اوهایو، میشیگان، پنسیلوانیا، و کارولینای شمالی) کلیدی‌ترین و حیاتی‌ترین ایالت‌ها هستند. در ابتدا شیوه انتخاب اعضای هیئت‌های انتخاباتی به این صورت بود که مجالس قانونگذاری ایالت‌ها پیش از برپایی انتخابات عمومی، افرادی را انتخاب می‌کردند و آنان نیز برای تعیین رئیس‌جمهور، رهسپار کنگره ایالات متحده آمریکا در شهر واشینگتن می‌شدند. اما اکنون این افراد مستقیماً توسط مردم و در روز انتخابات ریاست جمهوری برگزیده می‌شوند. افراد انتخاب شده نباید هیچ سمت دولتی داشته باشند. در آمریکا، هر ایالتی تعدادی گزینشگر می‌گمارد که بعد از انتخابات، به پایتخت‌های ایالتی سفر می‌کنند و در مجلس ایالتی رأی خود را به نسبت آرائی که مردم به کاندیدا‌ها داده‌اند، به صندوق‌ها می‌ریزند، که در حقیقت، تعداد آرای انتخاباتی آن ایالت، به کاندیدایی که رأی بیشتری به دست آورده، می دهند. رأی انتخاباتی مشتق از دو عدد است. عدد اول تعداد نمایندگان مجلس نمایندگان است به اضافه دو سناتور. به فرض، ایالت ویرجینیا سیزده رأی انتخاباتی دارد، که به خاطر یازده نماینده مجلس و دو سناتور ایالت است. در آمریکا هر ایالتی دو سناتور دارد و بر اساس جمعیت آن ایالت و نظرخواهی‌هایی که هر دهه انجام می‌گیرد، تعداد نمایندگان مجلس آن ایالت تنظیم می‌شود. به عنوان مثال، در بیست سال گذشته، ایالتی مانند کالیفرنیا، دو سناتور داشت، ولی پنجاه و یک رأی انتخاباتی داشت، چون چهل و نه نماینده مجلس داشتند، اما امسال، کالیفرنیا پنجاه و پنج رأی انتخاباتی دارد، به این دلیل که، مردم از ایالات دیگر به کالیفرنیا نقل مکان کردند و در آنجا زندگی می‌کنند و بر اساس تکثیر جمعیت، در آن ایالت، تعداد نمایندگان مجلس کالیفرنیا، بالاتر رفته و بالتبع، تعداد آرای انتخاباتی، آن ایالت، بیشتر خواهد شد.

 

 

با توجه به آنچه گفته شد، در مجموع ۵۳۸ رای الکترال در سیستم انتخاباتی آمریکا وجود دارد که بر اساس قانون آمریکا، هر نامزدی که بیش از ۵۰ درصد آن یعنی ۲۷۰ رای را به دست آورد، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا خواهد بود. اما این همه‌ی ماجرا نیست! نکته اساسی در سیستم رای گیری الکترال، آن است که چنانچه یک نامزد در یک ایالت از نظر آرای مردمی پیروز شود، همه آرای الکترال آن ایالت به سبد او ریخته خواهد شد. این همان مسئله مهمی است که از نظر شماری از ناظران منجر به زیر سوال رفتن دموکراسیِ این کشور در برخی موارد می‌شود.

 

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۶، دونالد ترامپ در ایالت ویسکانسین، با ۴۷.۲۲% آرا در مقابل ۴۶.۴۵% رایِ هیلاری کلینتون، و تنها ۰.۷۷% اختلاف پیروز ایالت شد و به این ترتیب، همه‌ی ۱۰ رایِ الکترال این ایالت را تصاحب نمود. در واقع با این سیستم، تفاوتی ندارد که یک نامزد همه‌ی آرای مردمیِ یک ایالت را کسب کند یا تنها با یک رای بیشتر پیروز شود، زیرا در هر دو حالت، همه‌ی آرای الکترال آن ایالت را کسب خواهد کرد. انتقاد دیگری که به این روش وارد است، از بین رفتن رای اقلیت‌های سیاسی در ایالات مختلف است. به عنوان مثال، ماساچوست یکی از آبی‌ترین ایالات آمریکاست که همواره نامزد‌های دموکرات در آن اکثریت آرا را کسب می‌کنند. بدین ترتیب، یک فردِ جمهوری‌خواه که در ماساچوست زندگی می‌کند، حتی اگر در تمام طول عمرش به نامزد‌های جمهوری‌خواه رای دهد، اما هیچگاه نقشی در انتخابات نخواهد داشت، زیرا همه‌ی آرای الکترال ایالتِ او به سبد دموکرات‌ها می‌رود و رای او هیچگاه کمکی به نامزد جمهوری‌خواه نخواهد کرد. مسئله مهم دیگر در این سیستم، امکان پیروز شدن یک نامزد در انتخابات، با تعداد رای مردمیِ کمتر است. اتفاقی که تا کنون چهار بار در تاریخ ۲۴۴ ساله آمریکا یعنی در سال‌های ۱۸۲۴، ۱۸۷۶، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۶ اتفاق افتاده است.

 

به‌طور معمول همواره نامزدی که در ایالتی توسط مردم، حائز رای مردمی (Popular Vote) بیشتری شده باشد، از سوی هیئت انتخاباتی آن ایالت برگزیده می‌شود، هرچند که استثنائاتی نیز در طول دو قرن وجود داشته است. به عبارت دیگر اینکه یک گزینشگر الکترال بتواند برخلاف آرای مردمی، رای بدهد و فرد دیگری را انتخاب کند، بستگی به قانون انتخابات ایالت مورد نظر دارد. بر اساس قانون انتخاباتی، در ۲۹ ایالت آمریکا، دادن رای مخالف توسط الکتور، غیرقانونی است و جرم تلقی می‌شود، در حالی که در ۲۱ ایالت چنین کاری منع قانونی ندارد. با این وجود، بنابر یک عرف تاریخی، مجمع الکترال از انجام چنین کاری شدیدا پرهیز می‌کنند.

 

در انتخابات عمومی ماه نوامبر، پس از مشخص شدن میزان آراء مردمی هر نامزد در هر ایالت، می‌توان با شمارش تعداد هیئت‌های انتخاباتی، نامزد پیروز در انتخابات ریاست جمهوری را شناسایی کرد. اعلام رسمی نتایج انتخابات تا جلسه مشترک مجلس نمایندگان و سنا در ماه دسامبر طول می‌کشد که در آنجا معاون رئیس‌جمهور به عنوان رئیس سنا، نتایج آراء هیئت‌های انتخاباتی را می‌خوانند و بدین ترتیب رئیس‌جمهور بعدی ایالات متحده آمریکا به‌طور رسمی اعلام می‌شود. به هرحال هر انتخاب کننده‌ای (الکتور) که از رای دادن به نامزد اکثریت در آن ایالت خودداری کند، «بی ایمان» خوانده می‌شود. در طول تاریخ انتخابات آمریکا تنها ۱۵۷ مورد بوده است که یک گزینش‌گر الکترال، رای مخالف دهد که بیشتر آن‌ها مربوط به رای گیری‌های قرن نوزدهم بوده است. آخرین باری که بیش از یک رأی مخالف رای مردمی علیه یک نامزد ریاست جمهوری آمریکا اتفاق افتاد، در سال ۱۸۳۲ و زمانی که دو نماینده مریلند به نماینده منتخب مردمی، رای ممتنع دادند. بیشترین رای مخالف رای مردمی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۱۸۰۸ و زمانی بود که شش منتخب الکترال دموکرات-جمهوری خواه، یکی از کاندید‌ها یعنی «جیمز مدیسون» را رد کردند.

 

همانگونه که اشاره شد، در سیستم انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، ۵۳۸ رأی الکترال وجود دارد و هر کاندیدای برای پیروز شدن و رسیدن به کاخ سفید نیازمند حداقل ۲۷۰ رأی الکترال دارد، اما اگر آرای الکترال کاندیدا‌ها مساوی شد و هر یک ۲۶۹ رأی الکترال را از آن خود کردند، چه می‌شود؟ اگرچه رخ دادن چنین سناریویی در انتخابات بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما باید گفت که در سال ۱۸۲۴ چنین اتفاقی رخ داده است و در قانون اساسی آمریکا نیز پیش بینی‌های لازم برای آن در نظر گرفته شده است. براساس متمم ۱۲ قانون اساسی آمریکا، چنانچه هیچ نامزدی نتواند اکثریت آرای کالج الکترال را به دست آورد، مجلس نمایندگان آمریکا رئیس‌جمهوری آتی و سنا معاون رئیس‌جمهوری آتی را انتخاب می‌کند. در سناریوی آرای الکترال برابر، هر ایالت تنها یک رای در مجلس نمایندگان آمریکا خواهد داشت و طبیعتاً هر حزب با بیشترین کرسی‌ها در مجلس نمایندگان، رای ریاست جمهوری را مشخص خواهد کرد.

 

یک انتخابات ایده آل در یک ایالت معمولاً به این شکل پیش می‌رود که مردم نماینده مورد نظر خود را انتخاب کرده و الکتور‌های آن ایالت نیز به تبعیت از اکثریت آرای مردمی، به کاندید مورد نظر رأی دهند. هر چند طبق قانون در برخی از ایالت‌ها الکتور‌ها الزامی به تبعیت از آرای مردمی ندارند، اما به ندرت چنین اتفاقی می‌افتد رأی الکتورها، تابع آرای مردمی است. در واقع چنین رأی‌های «خائنانه» و یا «بی ایمانانه»، مشکل بزرگی در انتخابات آمریکا به شمار نمی‌رود، اما نگرانی جدی‌تر احتمال نتایج منافشه برانگیز در ایالت‌های رقابتی مهم با دولت‌های به اصطلاح تقسیم شده است. منظور از ایالت‌هایی با دولت‌های تقسیم شده این است که در یک ایالت ممکن است دولت (فرماندار) با قانونگذاران از دو حزب متفاوت باشند. برای مثال در حال حاضر ایالت‌های سرنوشت سازی همچون پنسیلوانیا، میشیگان و ویسکانسین، فرماندارانی دموکرات با قانونگذاران جمهوری‌خواه دارند. چنانچه رهبران ایالت‌های تقسیم‌شده نتوانند روی نتایج انتخابات توافق کنند، هر کدام ممکن است فهرست انتخاباتی خودشان را به واشنگتن بفرستند و تصمیم به رسمیت شناختن هر گروه را به رهبران حزبی واگذار کنند. با این حال، این اتفاق تنها یک بار در ۱۹۶۰ در هاوایی رخ داد که کنگره برگزینندگان دموکرات را به رسمیت شناخت. اما آرای الکترال هاوایی نتوانست نتیجه رقابت میان جان اف. کندی و ریچارد نیکسون را تغییر دهد.