آیا دنیا در مقابله با کرونا برنده شده است؟

کمی بیشتر از شش ماه پیش، با ظهور یک ویروس جدید، سازمان جهانی بهداشت در دنیا شرایط اضطراری اعلام کرد. آن روز در آخر ژانویه، حدود ده هزار ابتلا و بیش از دویست مرگ اعلام شده بود. هیچ کدام از موارد مرگ خارج از چین نبود.

به گزارش بی بی سی، از آن زمان، دنیا و زندگی ما بشدت تغییر کرده است، اما در نبرد با کرونا چقدر موفق بوده‌ایم؟

اگر به کل دنیا نگاه کنیم، تصویر مطلوب به نظر نمی‌رسد؛ بیش از ۲۱ میلیون ابتلای تایید شده و حدود ۷۷۰ هزار جان‌باخته. در آغاز این همه‌گیری جهانی، ابتلای صد هزار نفر هفته‌ها طول می‌کشید، اما اکنون با ساعت سنجیده می‌شود.

دکتر مارگرت هریس از سازمان جهانی بهداشت می‌گوید: «ما هنوز در میانه یک همه‌گیری جهانی بسیار جدی و شدید و پرشتاب هستیم، در همه جوامع دنیا.»

با اینکه همه‌گیری همه جا یکی است است، ولی داستان آن یکی نیست. تاثیر کرونا در دنیا یک‌سان نبوده است و بسادگی می‌توان چشم بر واقعیت کشور‌های دیگر بست. اما برای همه، چه ساکنان جنگل‌های آمازون چه آن‌هایی که در آسمان‌خراش‌های سنگاپور یا در کوچه پس کوچه‌های انگلستان زندگی می‌کنند، یک واقعیت صدق می‌کند و آن اینکه تماس نزدیک آدم‌ها، بشدت به نفع این ویروس است. هر چه ما بیشتر به هم نزدیک شویم، سرایت آسان‌تر است. این حقیقتی است که از ابتدای شناسایی این ویروس در چین تا به امروز وجود داشته است. هر جای دنیا که باشید، این اصل است که شرایط را توضیح می‌دهد و و آینده را رقم می‌زند.

همین اصل است که ابتلای زیاد در قاره آمریکا (آمریکا و آمریکای لاتین)، کانون‌های کنونی عفونت، را توضیح می‌دهد، همچنین روند رو به افزایش مبتلایان در هند و اینکه چرا در هنگ‌کنگ مردم را در مراکز قرنطینه نگه می‌دارند یا در کره‌جنوبی حساب بانکی و تلفن مردم را زیر نظر می‌گیرند. همین اصل است که نشان می‌دهد چرا استرالیا و اروپا نمی‌توانند براحتی بین کاهش محدودیت و تعطیلی و کنترل شیوع توازن ایجاد کنند و چرا به جای "مثل قبل" به فکر "عادی جدید" هستیم.

دکتر الیزابتا گروپلی از دانشگاه سنت جرج لندن می‌گوید: «این ویروس در کل دنیا شیوع دارد و بر زندگی همه تاثیر گذاشته است. اینکه کرونا از انسان به انسان منتقل می‌شود این نکته را برجسته‌تر می‌کند که ما همه به هم ربط داریم. فقط موضوع مسافرت نیست، بحث صحبت و وقت‌گذراندن با هم است، کار‌هایی که همه انسان‌ها انجام می‌دهند. حتی هم‌آوازی باعث سرایت کرونا می‌شود.»

این ویروس از یک طرف باعث بروز علامت در بسیاری نمی‌شود یا علائم خفیفی ایجاد می‌کند و به همین دلیل نمی‌توان به آسانی رد آن را گرفت و از یک طرف آنقدر کشندگی دارد که بیمارستان‌ها را از پا در بیاورد. دکتر هریس می‌گوید: «این یک همه‌گیری جهانی ویروسی کامل است. ما در عصر ویروس کرونا زندگی می‌کنیم».

موفقیت در مهار شیوع، در جا‌هایی بوده که جلوی سرایت فرد به فرد گرفته شده است. نیوزلند از کشور‌هایی است که توجه زیادی را جلب کرده است. آن‌ها به سرعت و زمانی که فقط چند مبتلا در کشورشان وجود داشت وارد عمل شدند؛ محدودیت و تعطیلی و بستن مرزها. در حال حاضر تعداد مبتلایان در نیوزیلند کم است و زندگی مردم تا حد زیادی به حالت عادی برگشته است. هر چند که چند روز پیش، پس از اینکه نیوزیلند صدمین روز بدون ابتلای جدید را جشن گرفت، چهار بیمار جدید شناسایی شدند.

رعایت درست اصول اولیه به کشور‌های فقیرتر هم کمک کرده است. مغولستان بیشترین مرز مشترک را با چین دارد که همه‌گیری از آنجا آغاز شد. این کشور می‌توانست به شدت آسیب ببیند با این حال تا ماه ژوئیه حتی یک مورد نداشت که احتیاج به بخش مراقبت ویژه پیدا کند. مغولستان تا به امروز کمتر ار سیصد ابتلای تایید شده داشته و هیچ کس هم جان خود را از دست نداده است.

پروفسور دیوید هیمن در دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن می‌گوید: «مغولستان با وجود منابع محدودش عملکرد خوبی داشته است. آن‌ها خانه به خانه موارد را شناسایی و قرنطینه و تماس‌های مبتلایان را پیدا و از بقیه جدا کردند».

در این کشور بلافاصله مدرسه‌ها را تعطیل و مسافرت‌های خارجی را محدود کردند و از اولین مروج‌های ماسک و شستن دست بودند.

پروفسور هیمن می‌گوید نداشتن رهبری سیاسی باعث مشکل در کشور‌هایی شده که مسئولان بهداشتی و رهبران سیاسی در گفتگو با هم مشکل داشتند و در چنین جا‌هایی ویروس گسترش سریع داشته است.

دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا و آنتونی فائوچی پزشک ارشد بیماری‌های عفونی در این کشور، در دوران همه‌گیری به وضوح با یکدیگر اختلاف نظر داشتند. ژائر بولسونارو، رئیس جمهور برزیل هم به تظاهرات علیه محدودیت و تعطیلی پیوست و کرونا را به آنفلوآنزای کوچک تشبیه کرد و گفت تا ماه مارس (پنج ماه پیش) همه‌گیری جهانی تقریبا تمام شده است. ولی فقط در برزیل، ۲.۸ میلیون نفر به این ویروس آلوده شده‌اند (ار جمله خود آقای بولسونارو) و بیش از صد هزار نفر هم جان خود را از دست داده‌اند.

کشور‌هایی هم هستند که شیوع را خوب کنترل کرده‌اند، بسیاری از آن‌ها این کار را با وضع محدودیت و تعطیلی‌های دردناک که کشورشان را فلج کرد انجام داده‌اند. این کشور‌ها متوجه شدند ویروس از بین نرفته و با سهل‌انگاری دوباره شیوع پیدا می‌کند و برقراری شرایط عادی هر چه بیشتر از دسترس دور می‌شود.

دکتر گروپلی می‌گوید: «آن‌ها دارند متوجه می‌شوند که برداشتن محدودیت و تعطیلی‌ها سخت‌تر از اعمال آنهاست. آن‌ها به هم‌‍زیستی با این ویروس فکر نکرده‌اند.»

استرالیا هم یکی از کشور‌هایی است که که به دنبال راه‎های پایان دادن به محدودیت و تعطیلی‌هاست، ولی ایالت ویکتوریا در حال حاضر در وضعیت "فاجعه" قرار دارد. در اوایل ژوییه ملبورن دوباره محدودیت و تعطیلی را برقرار کرد، ولی با ادامه شیوع مجبور شد مقررات سخت‌تری را اعمال کند؛ محدودیت رفت و آمد شبانه و از مردم خواسته شد در محدوده پنج کیلومتری خانه خود ورزش کنند. اروپا هم در حال کاهش محدودیت و تعطیلی‌هاست، ولی اخیرا اسپانیا، فرانسه و یونان بیش‌ترین ابتلا را پس از هفته‌ها اعلام کردند. در آلمان هم برای اولین بار در سه ماه بیش از هزار مورد روزانه گزارش شده است.

زدن ماسک که زمانی عجیب بود، در حال حاضر در اروپا بسیار عادی شده و بسیاری از تفریح‌گاه‌های ساحلی بر آن تاکید می‌کنند. این باید برای همه هشداری باشد که رسیدن به موفقیت، تضمین آینده نیست.

هنگ‌کنگ برای مقابله با موج اول کرونا تحسین شد، ولی میکده‌ها و باشگاه‌های ورزشی دوباره تعطیل شدند و تفریح‌گاه دیزنی‌لند کمتر از یک ماه باز ماند. دکتر هریس می‌گوید: "برداشتن محدودیت و تعطیلی به معنی بازگشت به روال قدیم نیست. این 'عادی جدید' است. مردم به هیچ وجه متوجه پیام نشده‌اند".

جایگاه آفریقا هم در مقابله با کرونا درست مشخص نیست؛ در این قاره بیش از یک میلیون و صد هزار مبتلا هست. وضعیت آفریقای‌جنوبی بعد از یک شروع موفق، وخیم است و بیشترین آلودگی آنجا دیده می‌شود. اما چون آزمایش کرونا کم انجام می‌شود، رسیدن به تصویر واضح دشوار است. کم بودن شمار جان‌باختگان کرونا در آفریقا معما است و دلایلی مثل این‌ها براش مطرح شده است:

جمعیت بسیار جوان است. متوسط سن در آفریقا ۱۹ سال است و کرونا برای افراد مسن مهلک‌تر است، شاید برخی دیگر از انواع ویروس کرونا شایع بوده و حدی از ایمنی ایجاد شده، مشکلات سلامتی مانند چاقی و دیابت نوع ۲ در کشور‌های ثروتمند بیشتر رایج است و در آفریقا کمتر وجود دارد

برخی کشور‌ها برای مقابله با کرونا ابتکار به خرج داده‌اند مثلا روآندا برای تحویل تجهیزات به بیمارستان‌ها، اطلاع‌رسانی درباره محدودیت‌ها و شناسایی کسانی که مقررات را زیر پا می‌گذارند از پهپاد استفاده می‌کند.

اما در بعضی نقاط هند و آسیای جنوب‌شرقی عدم دسترسی به آب تمیز و بهداشتی باعث می‌شود مردم حتی نتوانند از پیام ساده شستن دست پیروی کنند. دکتر گروپلی می‌گوید: «بعضی برای شستن دست به آب دسترسی دارند و بعضی ندارند. این یک تفاوت بزرگ ایجاد می‌کند که با آن می‌توانیم دنیا را به دو قسمت تقسیم کنیم؛ بنابراین یک علامت سوال بزرگ وجود دارد، آن‌ها بدون واکسن چطور می‌توانند کرونا را مهار کنند. »

در ماه‌های آینده به سوئد توجه زیادی خواهد شد که آیا استراتژیش در درازمدت موفق بوده یا نه. این کشور محدودیت و تعطیلی اعمال نکرد، ولی بعد از عملکرد ضعیف در محافظت از خانه‌های سالمندان، آمار مرگش به صورت قابل توجهی از کشور‌های همسایه‌اش بالاتر بوده است.

به طور کلی دنیا برای بازگشت به روال طبیعی به واکسن امیدوار است. مصونیت جمعیت توان سرایت ویروس را کم می‌کند. در حال حاضر شش واکسن به مرحله سوم کارآزمایی بالینی رسیده‌اند؛ مرحله حساسی که مشخص می‌شود آیا واکسن موثر است یا خیر. اینجا هم مسئله همان است که مورد دارو هست، کارشناسان می‌گویند تاکید باید بر این باشد که آیا اصلا واکسنی پیدا خواهد شد نه اینکه چه موقع.

دکتر مارگرت هریس از سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: «اعتقاد افراد به واکسن مانند هالیوود است، اینکه دانشمندان همه چیز را حل می‌کنند. یک فیلم دو ساعته سریع به پایان می‌رسد، ولی دانشمندان مانند برد پیت نیستند که به خودشان تزریق کنند و بگویند همه نجات پیدا خواهیم کرد».