پوتین در ریاض به دنبال چیست؟

فرارو- رئیس‌جمهور روسیه، امروز پس از 12 سال و در اوج تنش‌ها در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه در رأس هیأتی وارد عربستان سعودی شد. پوتین به گرمی مورد استقبال مقامات عربستان قرار گرفته است. او قرار است در سفر خود به عربستان ضمن دیدار و گفت وگو با ملک سلمان و ولیعهد این کشور در نشست شورای اقتصادی روسیه و عربستان نیز شرکت کند.

به گزارش فرارو، این سفر از مدتی پیش در دستور کار کرملین قرار داشته است و رئیس جمهوری روسیه با دستور کار بررسی اوضاع در خاورمیانه و شمال آفریقا که از اهمیت بالایی بر خوردار است به ریاض می‌رود.

پوتین پس از حضور در عربستان، به امارات متحده عربی هم خواهد رفت.

رئیس جمهوری روسیه برای اولین بار در تاریخ، سال ۲۰۰۷ به عربستان رفته بود و ۱۰ سال پس از این سفر، سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی از روسیه دیدن کرد.

صاحبنظران روس مهمترین هدف سفر پوتین به عربستان را جلب نظر مساعد ریاض و دبی به بازگشت سوریه به اتحادیه عرب عنوان می‌کنند که می‌تواند مهمترین دستاورد منطقه‌ای پوتین در بازگشت از عربستان و امارات به حساب آید.

الکساندر نوواک وزیر انرژی روسیه چندی پیش گفته بود که در جریان سفر پوتین به عربستان سعودی ده‌ها موافقت‌نامه بین دو کشور امضا خواهد شد.

او با بیان اینکه بسته بسیار بزرگی از اسناد همکاری بین روسیه و عربستان سعودی در حال تنظیم است، گفت: «ده‌ها موافقتنامه همکاری در طرح‌های مختلف درجریان سفر رئیس جمهوری روسیه به عربستان امضا خواهد شد.»

نوواک پیشتر گفته بود که عربستان سعودی ممکن است در طرح‌های پتروشیمی، تولید گاز فشرده و ایجاد مراکز علمی و پژوهشی در روسیه سرمایه‌گذاری کند.

به گفته وی، مبادلات بازرگانی میان روسیه و عربستان در حال افزایش است و در نیمه نخست امسال به ۴۲۰ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار رسید که از شاخص مدت مشابه فراتر رفته است و ریاض علاقه‌مند به همکاری با شرکت‌های بزرگ روسی همچون روس نفت، گازپروم و گازپروم نفت است.

در کنار مبادلات تجاری و مسئله سوریه یکی دیگر از مسائل مهم موضوع روابط پرتنش ایران و عربستان است، مشخص نیست که پوتین در این سفر این موضوع را در اولویت کاری خود دارد یا نه، اما سخنان اخیر رییس جمهور روسیه نشان می‌دهد که احتمالا او درباره ایران با مقامات عربستانی گفتگو خواهد کرد.

پوتین در آستانه سفر به عربستان در مصاحبه‌ای جمعی با چندین رسانه، از جمله العربیه، شبکه «روسیه امروز» و «اسکای‌نیوز» گفت: "مذاکره برنامه موشکی ایران امری ممکن است و باید نیز مذاکره شود، اما برنامه موشکی یک موضوع، و برنامه هسته‌ای، موضوعی دیگر است. "

مهدی مطهرنیا تحلیلگر مسائل بین الملل درباره اهداف پوتین از سفر به عربستان به فرارو گفت: «پوتین یک رییس جمهور متکی بر جهت گیری‌های رئالیسم روسی است. او واقع گرایی روسی را دنبال می‌کند که همواره در پی ایجاد فضای مناسب برای بهره برداری مسکو از وقایع پیرامونی به صورت مکانیکی و در عین حال در خدمت امپراطوری حاکم بر کرملین است که اکنون پوتین در مرکزیت این امپراطوری قرار دارد. پوتین در ظاهر چهارچوبی دموکراتیک را در جهت حفظ قدرت برگزیده و با دست به دست کردن قدرت سالهاست که در مرکز باقی مانده است. به گونه‌ای باید او را تزار مادام العمر روسیه جدید دانست که در قالب‌ها متفاوت قدرت را در دست خود نگاه داشته و تلاش دارد با یک واقع گرایی روسی این قدرت را افزایش دهد.»

او افزود: «اگر این نکته را بپذیریم او اکنون در پی ایجاد فضا مثبت در ارتباط با خلایی است که ترامپ در منطقه به وجود آورده است. حداقل به ظاهر ما شاهد شکل گیری روندی هستیم که درآن ترامپ خود را از صحنه خاورمیانه کنار می‌کشد، در سوریه او تلاش دارد تا از محیط عملیاتی سوریه سربازانش را خارج کند، در خلیج فارس حضور فشرده نیرو‌هایی آمریکایی وجود دارد، اما به راحتی آن‌ها درگیر منازعه نمی‌شوند. آمریکایی‌ها در خلیج فارس بسیار صبورانه عمل کرده اند و ترامپ سعی می‌کند وارد یک منازعه رودرو در خاورمیانه نشود.»

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه ادامه داد: «این در حالی است که کشور‌هایی مثل عربستان و متحدانی همچون اسرائیل خواهان آن هستند که ایالات متحده آمریکا در یک وضعیت تهاجمی نسبت به نیرو‌هایی قرار بگیرد که آن‌ها در منطقه این نیرو‌ها را حامی تروریسم می‌نامند و در راس آن به ایران اشاره می‌کنند.»

مطهرنیا درباره سیاست روسیه در این بافت موقعیتی گفت: «پوتین براساس رئالیسم روسی از یک سو با برگ ایران با ایالات متحده آمریکا بازی می‌کند، تلاش دارد در سوریه در کنار ایران از انرژی ایران بهره برده و در همان حال زمینه‌های محدود سازی امتیازات تهران در سوریه را فراهم سازد و از طرف دیگر نرد عشق با نتانیاهو می‌بازد و در دیگر جبهه با عربستان پیمان‌های نظامی متفاوت و حمایت‌های گوناگونش را شکل می‌دهد.»

به گفته این استاد دانشگاه "رئالیسم روسی یک رئالیسم معناداری است که در درون خود تنها چیزی که می‌شناسد ایجاد فضای مناسب برای بهره برداری بیشتر از کارت‌های امتیازی نامتوازن در منطقه است، تا این کارت‌های امتیازی نامتوازن در حول مسکو توازن پذیرفته و روس‌ها بتوانند بیشترین امتیازات را کسب نمایند؛ لذا می‌بینیم که روس‌ها از یک طرف ایران را متحد استراتژیک خود می‌خوانند، از سوی دیگر روابط خود را با تلاویو و ریاض را گسترش می‌دهند و این گسترش روابط تا حد ارتباطات استراتژیک هم ادامه می‌یابد."

مطهرنیا درباره اینکه آیا پوتین در این سفر می‌تواند سوریه را به اتحادیه عرب بازگرداند؟، گفت: «اکنون سوریه در یک وضعیت برزخ گونه قرار دارد، اگرچه بشار اسد رییس جمهور است، اما دوران پسااسد از سال ۲۰۱۳ به این سو آغاز شده است. به گونه‌ای که اسد در دمشق تنها به صورت نماد و سمبلی برای دهن کجی به ایالات متحده آمریکا از سوی تهران و مسکو حمایت شد تا سر کار بماند. سوریه اکنون نیز محل جنگ و آوردگاه اتفاقات ضد بشری است. سوریه به تل خاکستری تبدیل شده که میدان بسیاری از اصطکاک‌ها بین قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای است. این سوریه ضعیف شده و خفیف شده‌ای که برای حفظ تمامیت ارضی وحتی حفظ رییس جمهور خود در دمشق اتکایش به کشور‌های دیگر است، بازگشتش به اتحادیه عرب چه چیزی را حل خواهد کرد؟»

او تاکید کرد "به نظر می‌رسد آنچه که پوتین انجام می‌دهد و برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب تلاش می‌کند مقدمه‌ای است برای حرکت پوتین در جهت محدود کردن امتیازات نیرو‌های متحدی همچون ایران در سوریه تا با ایجاد فضای معنادار در نزدیک شدن سوریه به اعراب، بتواند خود بار دیگر نفوذش را در دمشق تثبیت کند. چندی پیش پوتین اعلام کرد که اگر دولت مشروع حاکم بر دمشق خواهان خروج نیرو‌های بیگانه حتی نیرو‌های روسیه شوند، او آمادگی دارد نیرو‌های روسیه را از منطقه خارج کند. این مقدمه‌ای است تا بتواند با ایجاد فضای مناسب برای بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و فشار‌هایی که به روسیه وارد می‌شود، زمینه برای همکاری این کشور با اتحادیه عرب فراهم و از سوی دیگر امتیازات ناشی از حضور ایران در سوریه را به حداقل برساند و با نزدیکی بیشتر به اتحادیه عرب و سوریه نفوذ خود را از سوریه به دیگر مناطق گسترش دهد. "

این تحلیلگر مسائل بین الملل درباره تاثیر این سفر بر تنش موجود میان ایران و عربستان گفت: «یکی از مقولات مورد توجه کشور‌های فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای به ویژه کشور‌هایی که درگیر نقل و انتقال انرژی از خاورمیانه هستند، این است که ثبات خاورمیانه به گونه‌ای باشد که بین دو قطب اصلی قدرت انرژی در منطقه نوعی آرامش نسبی معطوف به نیاز‌های کشور‌های خواهان انرژی را تضمین کند. روس‌ها تا حدود زیادی فارغ از این دغدغه هستند. روسیه خود یکی از مهمترین تولیدکنندگان انرژی جهان است. با ایجاد اغتشاش در حمل و نقل انرژی در خلیج فارس روسیه و آمریکا است که از خلاء موجود در بازار سود می‌برند؛ لذا از این جهت دغدغه‌ای برای روسیه وجود ندارد که بخواهد در جهت کاهش تنش‌ها میانجیگری کند.»

او افزود: «اما از طرف دیگر اگر ایران و عربستان در یک وضعیت خطرناک رودرویی قرار گیرند، منطقه به سمت آشوب معنادار و خطرناک می رود و زمینه حضور بیشتر و فعالیت چشمگیر آمریکا در منطقه و در نتیجه اصطکاک بیشتر میان آمریکا و روسیه را فراهم خواهد کرد. روسیه خواهان این نیست، لذا سعی می‌کند وضع موجود میان ایران و عربستان به نفع یک مصالحه موقت یا یک آتش بس طولانی مدت حرکت کند. با این حال نه روس‌ها و نه کشور‌های دیگر رقیب ایران و عربستان خواهان ایجاد یک مصالحه پایدار بین تهران و ریاض نیستند.»

مطهرنیا درباره سخنان حمایت گونه پوتین از ایران پیش از سفر به عربستان گفت: «این سخنان امر تازه‌ای نیست، پوتین تلاش دارد وضع موجود میان ایران و آمریکا حفظ شود. چراکه اگر مسئله ایران و آمریکا در یک روند مصالحه حل شود موجب خواهد شد کشور‌های مهم منطقه، چون عربستان و رژیم حاکم بر تلاویو بیشترین ضربه را بخورند و در نظام بین الملل این روس‌ها هستند که در صورت ایجاد تفاهم میان تهران و واشنگتن بازنده اصلی خواهد بود؛ بنابراین پوتین همواره سعی کرده که حمایت کنترل شده و هوشمند از تهران را به نفع مسکو داشته باشد تا پرونده ایران و ایالات متحده امریکا در برزخ موجود باقی بماند و روسیه بتواند از این وضع به نفع خود بهره برداری نماید.»