چرا سیاست ترامپ در برابر ایران و کره شمالی متفاوت است؟

فرارو- دولت فعلی آمریکا، به دلایل هسته‌ای با ایران و کره شمالی، مشکل دارد و به شیوه‌‎های ظاهرا متضاد برای حل مشکلاتش با این دو کشور تلاش می‌کند.

به گزارش فرارو، ایران و کره شمالی، دو کشوری هستند که آمریکا به دلیل برنامه هسته‌ای با آن‌ها مشکل دارد. این دو کشور، اگر چه در دشمنی با آمریکا مشترک هستند، اما از لحاظ هسته‌ای تفاوت مهمی دارند: کره شمالی تسلیحات هسته‌ای دارد، ولی ایران ندارد. افزون بر این، در حالی که برنامه هسته‌ای ایران تحت نظارت دقیق و پیوسته آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارد، هیچ نهاد ناظر بین المللی به برنامه تسلیحات هسته‌ای کره شمالی دسترسی ندارد. در چنین حالتی، عقل سلیم حکم می‌کند که آمریکا در برابر کره شمالی سختگیر و در مقابل ایران ملایم باشد یا حداقل آن را تحت فشار قرار ندهد. سیاست خارجی دولت دونالد ترامپ، اما، اینگونه نیست.

حدود یک سال پیش، کاخ سفید به طور یکجانبه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد و «قوی‌ترین تحریم‌های تاریخ» را علیه ایران اعمال کرد. این در حالی بود که ایران طبق گزارش‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی، کاملا به تعهدات خود ذیل توافق هسته‌ای پایبند بود. در همان زمان، که دولت برای تشدید فشار‌های اقتصادی بر ایران برنامه‌ریزی می‌کرد، نشانه‌هایی از آب شدن یخ روابط پیونگ‌یانگ و واشنگنن هویدا شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از تهدیدات «خشم و آتش» خود علیه کره شمالی عقب‌نشینی کرد و نهایتا «عاشق» کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، شد؛ به طوری که سران آمریکا و کره شمالی در یک سال گذشته، سه بار دیدار کردند و ترامپ اخیرا در اقدامی تاریخی، وارد خاک کره شمالی شد. ناظران بین المللی می‌گویند رویکرد ترامپ در برابر کره شمالی، از «خشم و آتش» به «تملق دیپلماتیک» تغییر کرده است.

به راستی چرا ترامپ با کره شمالی که تسلیحات هسته‌ای و موشک‌های بالستیک دارد، از در دوستی وارد می‌شود، اما با ایران که نه تنها هیچگونه تسلیحات هسته‌ای ندارد، بلکه برنامه هسته‌ای آن تحت قوی‌ترین نظام راستی‌آزمایی بین المللی قرار دارد، خصومت می‌ورزد؟ این تفاوت به حدی است که برخی تحلیلگران امروز معتقدند امکان حصول توافق میان آمریکا و کره شمالی، بیشتر از ایران و آمریکاست.

ناظران برای تفاوت سیاست ترامپ در برابر ایران و کره شمالی دلایل متعددی را ذکر می‌کنند که در ادامه می‌آیند:

۱- برخی معتقدند که ترامپ مایل است با ایران و کره شمالی به یک شکل رفتار کند، به این معنی که او ابتدا تنش‌ها را به شکل مدیریت‌شده بالا می‌برد، سپس پیشنهاد دیدار و مذاکره می‌دهد. این سیاست با کره شمالی کار کرد، ولی با ایران کار نمی‌کند. رهبر کره شمالی، اخیرا با درخواست توئیتری ترامپ برای دیدار در منطقه خلع‌سلاح شده در مرز دو کره موافقت کرد و یک دیدار «تاریخی» در مرز انجام شد. ترامپ همین پیشنهاد را به مقامات ایران داد، اما این مقامات با بیان اینکه ایران، تحت فشار مذاکره نمی‌کند، از دیدار با ترامپ خودداری کردند. محافل نزدیک به دولت ترامپ، همین دیدگاه را بیان می‌کنند. خبرگزاری آسوشیتدپرس، از قول مارک دوبوویتز، رئیس اندیشکده بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، نوشت: «من فکر می‌کنم اگر ترامپ (در ایران) یک شریک رقص داشت، به همان اندازه با ایرانیان دوستانه رفتار می‌کرد.»

۲- کره شمالی به رغم داشتن تسلیحات هسته‌ای، دشمنان اندکی در میان گروه‌های لابی‌گری در آمریکا دارد. این در حالی است که در آمریکا گروه‌های لابی‌گری متعددی با محوریت تشدید فشار بر ایران فعالیت می‌کنند که بسیاری از این گروه‌ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم با اسرائیل در ارتباط هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، سرسخت‌ترین دشمن برجام بود و شاید هیچکسی به اندازه او برای نابودی این توافق تلاش نکرد. امروز، محافل نزدیک به اسرائیل، سهم بسزایی در شکل‌دهی به سیاست‌های دولت ترامپ در برابر ایران دارند.

۳- زمانی که دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا رسید، رژیم تحریم‌ها علیه کره شمالی تقریبا تکمیل شده بود و تحریم‌های مهمی باقی نمانده بود که ترامپ بتواند آن‌ها را علیه کره شمالی اعمال کند. از این رو، ترامپ برای حل‌وفصل مسئله کره شمالی، ابتدا به لفاظی‌های آتشین روی آورد و حتی این کشور را تلویحا به حمله هسته‌ای تهدید کرد. ترامپ واقعا دنبال درگیری با کره شمالی نبود، بلکه می‌خواست قبل از به کارگیری «دیپلماسی پرزرق و برق» با کره شمالی، خود را یک رئیس‌جمهور سرسخت و جسور نشان دهد. افزون بر این، کره شمالی دارای تسلیحات هسته‌ای است و ترامپ گزینه‌های نظامی بسیار محدودی در برابر آن دارد؛ لذا او تلاش کرد دیپلماسی مبتنی بر روابط شخصی با رهبر کره شمالی را امتحان کند. اما در مسئله ایران، اوضاع فرق داشت. هنگامی که ترامپ زمام امور کاخ سفید را به دست گرفت، ایران تازه داشت به اقتصاد جهانی متصل می‌شد و تحریم‌ها رفع شده بود. همین امر، این امکان را فراهم کرد که ترامپ از طریق اعمال تحریم علیه ایران، ابتکار عمل سیاست خارجی را بدست گیرد. او بار‌ها و بار‌ها به رسانه‌ها گفت که دولتش قوی‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران اعمال کرده و در اثر این تحریم‌ها، ایران کشور متفاوتی شده است. در واقع، ترامپ سعی کرد از نفس اعمال تحریم علیه ایران، دستاوردی برای دولتش دست‌وپا کند.

۴- برخی معتقدند که هدف اصلی (و غیرعلنی) دولت ترامپ، براندازی نظام ایران است. چرا که افرادی در دولت ترامپ حضور دارند، که حتی برای براندازی در ایران زمان تعیین کرده بودند. بر اساس این دیدگاه، کره شمالی به دلیل داشتن تسلیحات هسته‌ای، امکان تغییر رژیم آن از طریق یک حمله نظامی، بسیار بعید است. علاوه بر این، به دلیل ماهیت غیردمکراتیک نظام کره شمالی، امکان براندازی نظام آن از طریق خیزش مردمی یا کودتای نظامی وجود ندارد. در نتیجه آمریکا ناگزیر است که به نوعی با این نظام کنار بیاید. طبق ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا، کیم جونگ اون، قصد رها کردن تسلیحات هسته‌ای را ندارد. از این رو، ترامپ نهایتا می‌تواند بخشی از این تسلیحات را به رسمیت بشناسد، ولی موشک‌های دارای قابلیت حمل سلاح هسته‌ای کره شمالی را محدود کند تا تهدیدات برای امنیت ملی آمریکا را به حداقل برساند. اگر چه در حال حاضر دولت آمریکا بر خلع کامل سلاح هسته‌ای کره شمالی تاکید می‌کند، اما در نهایت امکان رسیدن به یک راه حل بینابینی میان آمریکا و کره شمالی، و به رسمیت شناختن مقدار اندکی از تسلیحات هسته‌ای پیونگ‌یانگ، دور از ذهن نیست. چنین معادله‌ای در ایران وجود ندارد. این کشور فاقد تسلیحات هسته‌ای است و موشک‌های بالستیک آن هم به خاک آمریکا نمی‌رسند. علاوه بر این، برخی محافل آمریکایی معتقدند ایران به دلیل برخورداری از برخی سازوکار‌های دمکراتیک مانند انتخابات، امکان بروز ناآرامی در آن وجود دارد. بسیاری از کارشناسان آمریکایی هنوز هم از دولت باراک اوباما به دلیل عدم حمایت موثر از ناآرامی‌های سال ۸۸ انتقاد می‌کنند. گذشته از این، آمریکایی‌ها پس از ناآرامی‌های اقتصادی دی ماه ۹۶ به این جمع‌بندی رسیدند که در صورت تشدید فشار‌های اقتصادی بر ایران، امکان تکرار این ناآرامی‌ها وجود دارد. برخی گزارش‌ها در رسانه‌های آمریکا حاکی از آن است که دولت ترامپ برای وقوع چنین ناآرامی‌هایی برنامه‌های سری اجرا می‌کند. بنابراین، شاید بتوان گفت فقدان تسلیحات استراتژیک و آسیب‌پذیری داخلی ایران، مقامات آمریکا را به این نتیجه رسانده است که قبل از هرگونه توافق با ایران، گزینه تغییر رژیم را امتحان کنند. گزینه‌ای که در کره شمالی امکان تحقق ندارد.

 

۵- همسایگان ایران و کره شمالی در تفاوت رویکرد ترامپ مقابل این دو کشور بی‌تاثیر نیستند. همسایگان کره شمالی یا مثل کره جنوبی مجدانه تلاش می‌کنند روابط پیونگ‌‎یانگ و واشنگتن را بهتر کنند یا مثل چین و ژاپن، موضع نسبتا بی‌طرفانه‌ای دارند. همسایگان ایران، اما، مواضع متفاوتی دارند. کشور‌هایی نظیر عربستان، امارات و بحرین، کاملا از تشدید فشار‌ها بر ایران حمایت می‌کنند. اسرائیل نیز در کنار آن‌ها قرار گرفته است. دیگر همسایگان، یا مثل قطر، کویت و عمان و حتی عراق، بی‌طرفی اختیار کرده‌اند یا مثل آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان و ارمنستان، به تنش‌های ایران و آمریکا اهمیتی نمی‌دهند.