همه چیز درباره طرح ترافیک سال ۹۸

بدون در نظر گرفتن روز‌های پنج‌شنبه و جمعه و روز‌های تعطیل، تعداد روز‌هایی که طرح ترافیک اجرا می‌شود ۲۵۰ روز است. کف و سقف میزانی که شهروندان تهرانی عوارض طرح ترافیک پرداخت می‌کنند، باتوجه به ساعات غیر‌اوج و دو سر اوج برای ساکنان محدوده طرح، یک میلیون و ۸۱۱ هزار و ۲۵۰ تومان و بیشترین ۵ میلیون و ۱۷۵ هزار تومان است.

به گزارش سازندگی، «از تیرماه بر اساس مصوبات شورای شهر تهران و شورای اسلامی شهر تهران تغییراتی در نحوه اجرای طرح ترافیک رخ خواهد داد»؛ این را سردار محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، روز گذشته به ایرنا گفته است. طرحی که احتمالا از شنبه هفته آینده بلوایی در تهران به‌راه بیندازد و هنوز برای بسیاری از تهرانی‌ها پر از ابهام است. زمزمه‌های نهایی شدن طرح جدید ترافیکی تهران از بهمن ماه سال ۹۷ آغاز شد و در همان ابتدا روز اول تیر ۹۸ برای اجرایی شدن این طرح اعلام شد. بهمن ماه سال گذشته و در یکصد و بیست و یکمین جلسه شورای اسلامی شهر تهران، با افزایش حداکثر ۱۵ درصدی نرخ ورودی طرح ترافیک سال ۹۸ موافقت شد؛ ضمن اینکه علاوه بر اعلام افزایش نرخ طرح ترافیک تا حداکثر ۳۶ هزار تومان به جزییات دیگری هم اشاره شد که شامل تغییر نام محدوده طرح ترافیک هم می‌شد.

محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران که از موافقان این طرح به شمار می‌رود در همین جلسه، گفت: «مالک هر خودرو با پلاک تهران در سال ۹۸ در هر فصل می‌تواند ۲۰ بار به صورت رایگان وارد محدوده زوج و فرد شود» و همین مهمترین منعی است که این روز‌ها درباره تردد در تهران دست به دست می‌شود.

طرح کاهش چیست؟

طرح کاهش یا (LEZ) از اواخر دوره شهرداری محمدباقر قالیباف مطرح شد و البته هنوز به نتیحه نرسیده است. هرچند که روایت شده از سال ۹۲ این طرح مورد بررسی بوده است. اما به‌طور کلی طرح کاهش در جهت کاهش آلودگی هوای تهران تهیه و تصویب شده است و یکی از بخش‌های مهم آن طرح ترافیک جدید است. این طرح که ظاهرا از نمونه‌های موفق جهانی اقتباس و احتمالا بومی‌سازی شده است، قصد نظم دادن به تردد در نقاط پرترافیک و آلوده تهران را دارد.

هرچند که این طرح باید بتواند از آلودگی هوای تهران بکاهد، اما در مرحله اول و با راضی شدن پلیس، بخش پیش‌درآمدش که همان معاینه فنی است، اجرا شد. شهرداری تهران معتقد است همین اجرای نصفه و نیمه طرح کاهش در سال ۹۷ به افزایش روز‌های هوای سالم تهران منجر شده است و البته روزی نبوده که هوای تهران بحرانی شود. بماند که در سال ۹۷، آسمان با ایرانی‌ها و بالطبع تهرانی‌ها خوش‌رو بود.

اما محسن روشنی، مدیر واحد پایش آلودگی هوا و صدای شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره تاثیر طرح کاهش در بهبود هوای تهران در سال ۹۷، گفته است: «ما در تهران حجم گسترده‌ای از خودرو‌ها و مردم را داریم، آن هم با شرایط خاص جغرافیایی تهران و کوه‌هایی که اطراف تهران است و جمعیت چندمیلیونی که در شهر تردد کرده و با حمل‌ونقل آلودگی ایجاد می‌کنند. این حمل‌ونقل هم هر چقدر با ناوگان قدیمی‌تری صورت گیرد، میزان آلودگی هوا بیشتر می‌شود. مشکل اصلی ما در حوزه آلودگی‌های ناشی از ذرات معلق است که بخش اصلی آن توسط اتومبیل‌ها و ماشین‌های قدیمی و موتورسیکلت‌ها و... تولید می‌شود. در سال‌های اخیر مباحث مربوط به ریزگرد‌ها نیز مشکلات را تشدید کرده است، با این همه، اما وقتی میانگین آمار موجود را مشاهده می‌کنیم روند، نزولی است و این به معنای بهبودی شرایط و ثمربخشی اقدامات است. یکی از این موضوعات و اقدامات معاینه فنی است. البته در معاینه‌فنی‌ها اتفاق عجیب و خاصی نمی‌افتد، اما همان احتیاط حداقلی که مردم و شهروندان انجام می‌دهند، کمک خوبی به بهبود وضعیت هوا می‌کند».

او البته کتمان نمی‌کند که بارندگی‌ها تاثیر بسزایی در بهبود شرایط هوا در سال ۹۷ داشته است: «اما همه هوای خوبی که در سال ۹۷ تهران داشت به دلیل بارندگی‌ها نبوده و اقدامات دیگر نیز اثرگذار بوده‌اند. یکی از این اقدامات معاینه‌فنی‌ها و پیگیری‌های جدی‌تر این موضوع از سوی شهروندان بوده است. ما در تابستان شاهد روز‌های آلوده با آلاینده ازن بودیم، این معنایش این است که آلاینده‌ها در هوا کاهش یافته و کم بوده، چون ازن در شرایطی افزایش پیدا می‌کند که ذرات آلاینده در هوا کم باشد. نگاهی به آمار معاینه‌فنی‌ها در سال‌های گذشته نشان می‌دهد اهتمام مردم به انجام به‌موقع و حتمی معاینه‌فنی می‌تواند چه اثری بر میزان آلودگی هوا داشته باشد».

بنا بر آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در سال ۹۳، ۴۵۰هزار خودرو به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند. در سال ۹۴ این تعداد به ۵۳۲هزار و در سال ۹۵ به ۸۴۰ هزار خودرو رسیده و در سال ۹۶ بیش از یک‌میلیون مراجعه‌کننده وجود داشته است. در سال ۹۷ هم تا پایان پاییز، ۹۵۰هزار مراجعه بار اولی به معاینه فنی داشتیم، آن‌هایی که مرجوع شدند، دوباره مراجعه کردند؛ این امر آمار را به بالای یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار خودرو رسانده است.

مردم چقدر بپردازند؟

رانندگان ساکن در محدوده طرح با معاینه فنی برتر اگر در ساعات غیر‌اوج وارد طرح محدوده طرح ترافیک شوند، با لحاظ ۵۰ درصد تخفیف باید ۷۲۴۵ تومان عوارض بپردازند. همچنین برای ساکنان محدوده طرح ترافیک، میزان عوارض دو سر اوج با معاینه فنی برتر ۱۵،۵۲۵ هزار تومان و با معاینه فنی عادی ۲۰.۷۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. علاوه‌براین در ساعات غیر‌اوج برای خودرو‌هایی که ساکن محدوده نیستند، با داشتن معاینه فنی برتر ۱۴.۴۹۰ تومان و برای دارندگان معاینه فنی عادی ۱۹.۳۲۰ هزار تومان تعیین شده است.

اما خودرو‌های غیرساکن در محدوده طرح ترافیک که در ساعات دو سر اوج با معاینه فنی برتر وارد طرح می‌شوند باید ۳۱.۰۵۰هزار تومان و خودرو‌های دارای معاینه فنی عادی ۴۱.۴۰۰ هزار تومان بپردازند. در واقع ارزان‌ترین نرخ طرح ترافیک مربوط به ساکنان در محدوده ترافیک و در ساعات غیر‌اوج با رقم ۷.۲۴۵ هزار تومان و گران‌ترین نرخ هم مربوط به ساکنان خارج از محدوده و درساعات دو سر اوج با رقم ۴۱.۴۰۰ هزار تومان است. بدون در نظر گرفتن روز‌های پنج‌شنبه و جمعه و روز‌های تعطیل، تعداد روز‌هایی که طرح ترافیک اجرا می‌شود ۲۵۰ روز است. کف و سقف میزانی که شهروندان تهرانی عوارض طرح ترافیک پرداخت می‌کنند، باتوجه به ساعات غیر‌اوج و دو سر اوج برای ساکنان محدوده طرح، یک میلیون و ۸۱۱ هزار و ۲۵۰ تومان و بیشترین ۵ میلیون و ۱۷۵ هزار تومان است.

محدودیت تشویقی!

از هر طرف که به طرح‌های ترافیکی در هرکجای دنیا نگاه کنید، منع‌هایی برای تردد ایجاد کرده‌اند، منع‌هایی که شاید همیشه با این انتقاد مواجه شوند: «اگه قراره نصف سال بتونیم ماشین بیاریم بیرون، خب مالیات و بیمه هم نصف کنین!» هرچند که با طرح کاهش، این نصفی از سال تبدیل شده است به ۸۰ روز در سال؛ هر فصل ۲۰ روز به اضافه ۱۰۰ تا ۱۰۶ روز تعطیلات پایان هفته. اما عملا در روز‌های کاری، فقط ۸۰ روز هر خودرو فرصت تردد در بخش بزرگی از شهر را دارد؛ همان محدوده‌ای که اکنون به اسم زوج و فرد می‌شناسیم. پس در نگاه اول با اصول اولیه حقوق شهروندی همخوانی ندارد.

علی اعطا، سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران، درباره انتقادات به طرح جدید ترافیکی تهران که قرار است از روز اول تیر ۹۸ اجرایی شود به سازندگی می‌گوید: «در این طرح اساس و مبنای کلی بر این است که محدودیتی در جهت حمل‌ونقل ایجاد شود و تردد وسایل نقلیه شخصی کم شود. ضمن اینکه باعث تشویق سرنشینان خودرو‌های تک‌سرنشین می‌شود تا از وسایل نقلیه عمومی بیشتر استفاده کنند».

اعطا با اشاره به جزییات طرح جدید ترافیک، گفت: «یک وجه این موضوع ایجاد محدودیت است و جنبه دیگر آن استفاده از وسایل نقلیه عمومی است. در مصوبه شورا و در ماده ۱۰ آن که در ۳۰ بهمن سال ۹۷ به تصویب رسیده، گفته شده که شهرداری تهران (سازمان حمل‌ونقل و ترافیک) مکلف است، ۱۰۰ درصد اضافه درآمد حاصل از اجرای این مصوبه نسبت به درآمد حاصل از اخذ عوارض تردد در محدوده‌های مرکزی شهر تهران را صرف توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اقدامات پیشگیرانه به منظور کاهش اثرات ناشی از آلودگی هوا کند. باید به این نکته توجه کرد که محدودیت‌های ایجاد شده در راستای نادیده گرفتن حقوق شهروندی نیست، زیرا شهرداری تهران مکلف است درآمد‌های ناشی از طرح را صرف مواردی کند که در بالا به آن‌ها اشاره کردم».

سخنگوی شورای شهر تهران درباره مزایای این طرح برای شهروندان تهرانی، گفت: «در این طرح به سمتی حرکت کردیم که شهروندان به مدیریت زمان تمایل نشان دهند و به همین دلیل در هر فصل می‌توانند ۲۰ روز را به صورت رایگان در محدوده طرح کاهش آلودگی هوا باشند و این به این معنی است که افراد تشویق می‌شوند زمان را مدیریت کرده و در جهت کاهش ترافیک موثر باشند و از رفت‌و‌آمد‌های غیرمعمول جلوگیری کنند».

او معتقد است: «نکته دیگر اینکه به‌رغم تمام مواردی که به آن‌ها اشاره شد در این طرح برای ساکنان محدوده طرح، تخفیف و امتیاز ویژه‌ای در نظر گرفته شده است. علاوه بر ساکنان برای افرادی که در حوزه خدمات عمومی فعالیت می‌کنند هم ضریب تخفیف در نظر گرفته شده است. همچنین سرویس‌های مجاز مدارس هم در ماده ۶ تبصره ۵ با رعایت سقف مجوز‌های ترافیک شهر تهران مجاز به تردد هستند و عوارض آن‌ها با ضریب ۳ درصد کاهش اعمال می‌شود».

علی اعطا درباره قانونی بودن اخذ عوارض از محدوده ترافیک، گفت: این طرح در شورا مصوب شده است و اگر مصوبه‌ای مغایر با قوانین و ضوابط باشد حتما غیرقانونی بودن آن در جلسه‌ای به شورا اعلام می‌شود. اگر در بازه زمانی ۱۴ روز نسبت به مصوبه‌ای در شورای اسلامی شهر تهران اعتراضی صورت نگرفت آن مصوبه بعد از ۱۴ روز لازم الاجرا است. در این مورد هم جز در چند مورد که اعتراض‌های جزئی بودند و نقص‌ها هم به سرعت برطرف شد، اعتراض دیگری انجام نشده است و بنابراین مصوبه لازم الاجرا است. او در پاسخ به این سوال که مقدار عوارض در محدوده‌های طرح ممکن است باعث نارضایتی ساکنین محدوده طرح باشد، گفت: این موضوع، بحث

دامنه داری است که چگونه با ساکنین رفتار کنیم که باعث نارضایتی آن‌ها نشود. اما اگر این مفهوم را بپذیریم که در محدوده‌های مرکزی شهر باید محدودیت شهری اعمال کنیم اجتناب‌ناپذیر است، اما مدیریت شهری باید خود را موظف بداند که برای ساکنین طرح امکانات حمل‌ونقل و تردد را به صورت مضاعف در نظر بگیرد، اما به گونه‌ای عمل کنیم که مردم ساکن احساس کنند که به جای آن آسایش رفت و آمد را از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی دریافت می‌کنند و اگر نگاه این باشد که برای ساکنین در طرح تخفیف بیشتری اعمال شود در آن صورت برای کسبه‌ای که در محدوده هم رفت و آمد می‌کنند، باید شرایط ویژه‌ای در نظر گرفت که همین موضوع باعث از بین رفتن معنای محدودیت ترافیک می‌شود.

فقط ۱۲۰ هزار خودرو

محمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران هم در پاسخ به انتقادات و درباره مزایای طرح ترافیک جدید تهران، به سازندگی می‌گوید: یکی از مسائل مهم در شهر تهران موضوع حمل‌ونقل عمومی و کاهش آلودگی هوا است و بر همین اساس ۶۰درصد آلودگی هوای شهر تهران به خودرو‌ها مربوط می‌شود، بنابراین طبق کارشناسی‌ها و بررسی‌های انجام شده در سال گذشته قرار شد تا چند اقدام صورت گیرد که یکی از آن‌ها کاهش تردد اتومبیل شخصی در محدوده مرکزی شهر است و دیگر آن که در اقدامی شجاعانه کارت‌های ترافیکی که برای ۱۰۰ هزار نفر از خواص صادر می‌شد به ۶۰ هزار کارت کاهش پیدا کرد.

او درباره سهم مردم از کاهش آلودگی هوای تهران گفت: در مرحله بعد بخش مربوط به استفاده مردم از وسایل نقلیه شخصی است تا امکان استفاده از طرح را به صورت گسترده در محدوده طرح نداشته باشند بنابراین فضا به گونه‌ای فراهم شد تا رفع تبعیض به وجود آید و به همین دلیل اقداماتی در جهت توزیع ترافیک شکل گرفت و کسی که در ساعات پیک ترافیک در نقاط مرکزی شهر باشد، باید هزینه‌های بیشتری را بپردازد و بر همین اساس ساکنین منطقه امتیاز‌های ویژه‌ای خواهند داشت. طرح تغییرات هدفمند و معنی داری ایجاد شد و عنوان آن هم «طرح کاهش آلودگی هوا» نام گرفت و در این طرح همه خودرو‌هایی که به محدوده طرح وارد می‌شوند باید از معاینه فنی و معاینه فنی برتر برخوردار باشند و به جای طرح زوج و فرد هر خودرو ۲۰ روز در یک فصل می‌تواند به محدوده وارد شود بنابراین اختیار تصمیم‌گیری برای ورود به طرح «کاهش آلودگی هوا» بر عهده شهروندان قرار گرفته است.

میرلوحی ادامه داد: مدیریت سفر‌ها بر عهده مردم است و با توجه به این بخشی از طرح ترافیک جدید سال گذشته اجرایی شد و شاهد کم شدن گره‌های ترافیکی بودیم و درنتیجه آن ترافیک در سطح شهر پخش شد.

عضو شورای شهر تهران درباره اثری که اجرایی شدن طرح جدید ترافیکی پایتخت بر کیفیت هوای شهر تهران داشته است، گفت: سال گذشته برای اولین بار روز‌های پرخطر نداشتیم و تقریبا صفر بود. در حالی که در سال ۹۶ تعداد روز‌های پرخطر ۷ روز بوده و به این معنی است که وضعیت هوا رو به بهبود بوده است، هر چند که شرایط جوی هم کمک فراوانی به سالم بودن هوا کرد.

او در پاسخ به این سوال که مبالغ تعیین شده برای عوارض چگونه محاسبه شده و اگر فردی تعداد روز‌های مجاز خود را در محدوده ترافیک گذراند در روز هشتاد و یکم چگونه می‌تواند وارد طرح شود، گفت: درباره مبالغ در شورا توافق کردیم و به این نتیجه رسیدیم که برای ساکنین باید امتیاز‌هایی را در نظر بگیریم. سقف تردد در محدوده طرح ترافیک از ۱۲۰ هزار خودرو نباید بیشتر باشد و به همین دلیل اگر خودرویی حتی برای ورود به طرح ثبت نام کرده باشد، اما در ساعت ورودش به طرح تعداد خودرو‌های محدوده به ۱۲۰ هزار رسیده باشد، حضورش در طرح غیرقانونی است و باید تا کم شدن تعداد وسایل نقلیه در محدوده صبر کند. خودرو‌هایی که به محدوده طرح وارد می‌شوند، مشخصات آن‌ها ثبت شده است و به محض ورود به طرح از حسابشان کم می‌شود.