فیلم «زهر مار»؛ نقد و بررسی و هر آنچه باید درباره آن بدانید

 

زهر مار
کارگردان: سیدجواد رضویان، تهیه‌کننده: جواد نوروزبیگی
بازیگران: سیامک انصاری، شبنم مقدمی، شقایق فراهانی، سیامک صفری، نسیم ادبی و...

 

خلاصه داستان: رضا، دفتردار میانسالی که به تازگی به تهران نقل مکان کرده است، رهی، همکلاسی سال‌های دور خود را می‌بیند که هنوز از او کینه به دل دارد، در شرایطی که رضا تلاش می‌کند از او دلجویی کند، رهی دسیسه‌ای طراحی و رضا را در گرفتاری بزرگی اسیر می‌کند.

جواد رضویان: انتظار سیمرغ ندارم!

جواد رضویان در نشست پرسش و پاسخ فیلمش «زهرمار» در سینمای رسانه گفت: هدف از ساخت فیلم یک نقد اجتماعی بود و اینکه نشان دهیم فقر می‌تواند منجر به چه چیز‌هایی شود. چه فقر مالی، چه فقر فرهنگی. این فیلم تلاش کرد این مورد را به تصویر بکشد.

وی ضمن تشکر از خبرنگاران و عکاسان گفت: من تازه وارد این عرصه شدم، بی‌رحمانه مرا نقد کنید، اما جانب انصاف را نگه‌دارید.

رضویان در پاسخ به این سوال که فکر نمی‌کنید ساخت فیلم‌های ضد ارزشی به سبک دهه ۸۰ تمام شده است بیان کرد: من اعتقاد ندارم «زهرمار» ضد ارزشی است. اتفاقا به ارزش‌های بسیاری توجه دارد. اما اگر اینطور به نظر نمی‌رسد، به خاطر من است.

نوروزبیگی، تهیه کننده فیلم، درباره پاسخ به این سوال که «چقدر با توجه به اینکه برادرتان مداح است انتظار بروز واکنش از سوی جامعه مداحان را دارید و آیا مداحی تاکنون فیلم را دیده یا نه؟»، گفت: حساسیت من و آقا جواد بیشتر بود. بازتاب‌ها را که می‌بینم، برادر خود من هم دیدند. نقدی شده بود به آن‌ها که اگر یک مداح در این موقعیت قرار بگیرد، چه کاری انجام می‌دهد. آیا می‌تواند از پس آن بربیاید، یا از همان ابتدا کنار می‌کشد.

یکی از خبرنگاران از رضویان پرسید «انتظار گرفتن سیمرغ را دارید»، گفت: به هیچ‌وجه.

---

بیشتر ببینید: (تصاویر) حرکات بامزه جواد رضویان در اکران «زهرمار»

---

او درباره نحوه انتخاب بازیگران این فیلم گفت: اولین و آخرین انتخاب ما آقای انصاری بودند. گزینه‌های دیگری هم بودند، گپ‌هایی هم زده شد. به واسطه تغییر سرمایه‌گذاری که برای من اتفاق افتاد، همچنان روی آقای انصاری تاکید داشتم. خانم مقدمی هم از همان ابتدا اولین انتخابم بود، چون می‌دانستم قدشان از آقای انصاری بلندتر است.

نوروزبیگی درباره هزینه ساخت فیلم گفت: هزینه تولید این فیلم حدود دو میلیارد و ششصد میلیون تومان شده است.
سیامک انصاری در پاسخ به سوالی در مورد ایفای نقشی متفاوت در این فیلم گفت: من خیلی با جواد رضویان تمرین داشتم. خیلی تلاش کردیم روی لحن و حرکات کار کنیم و در کل خیلی سختی کشیدم.

جواد رضویان در پاسخ به سوالی در مورد هدف فیلم و دغدغه اش برای ساخت آن گفت: هدف یک نقد اجتماعی بود و اینکه نشان دهیم فقر می‌تواند منجر به چه چیز‌هایی شود. چه فقر مالی چه فقر فرهنگی. این فیلم تلاش کرد این مورد را به تصویر بکشد.

رضویان در مورد شانس دریافت سیمرغ گفت: جشنواره کلا هیجان انگیز است و ما مدام در حال ترشح آدرنالین هستیم. خوشحالم از دوستان که اجازه دادند در اولین تجربه کارگردانی ام پا به جشنواره بگذارم.

رضویان در پاسخ به سوالی در مورد انتظارش از مخاطب بعد از تماشای فیلم گفت: وقتی هر نقد اجتماعی‌ای ساخته می‌شود تلاش بر این است که یک آگاهی بخشی به جامعه صورت بگیرد. این جا‌هایی که ما در فیلم مان نشان دادیم وجود دارد و هست. من می‌توانم مستنداتش را هم به شما نشان بدهم. کمی حواس‌مان را جمع کنیم و اطراف مان را بهتر ببینیم.

---

 

 

فیلم‌نامه‌ای که پیمان عباسی برای فیلم زهرمار جواد رضویان نوشته، از دید طرح داستانی، یک فیلم‌نامه الگومند است که می‌کوشد قاعده‌ها و اصل‌های ژانر کمدی‌درام‌های ایرانی را رعایت کند. برای تماشاگر آشنا به این‌گونه از فیلم‌ها روشن است که هم‌راهی «لیلی» یا همان «مریم» (شبنم مقدّمی) با حاج‌حشمت طهرانی (سیامک انصاری) برای یافتن «رهی عباس‌پور» (سیامک صفری) در ادامه به تاثیرپذیری «لیلی» از «حاج‌حشمت» و دورشدن از شمایلِ یک زنِ ول‌گرد و نیز تاثیرپذیری قهرمان داستان از این زن (که در فیلم «جواد رضویان»، مرد اول که مداح است و عاقد و قصد نامزدی برای انتخابات شورای شهر را دارد، با بازشدن چشمان‌اش به فقر و فلاکت حاکم بر جامعه به خودش می‌آید و حتی از کاندیداتوری استعفا می‌دهد) خواهد انجامید.

 

اما این را هم از یاد نبریم که طراحی این مسیر الگومند، نیازمند خلق موقعیت‌ها، روی‌داد‌ها و پیچش‌های داستانی و نیز رویارویی دو کاراکتر اصلی با آدم‌هایی ا‌ست که آن‌ها را به دل کشمکش‌هایی بکشاند و در عین تضاد‌های روحی و شخصیتی به یکدیگر نزدیک‌شان کند تا به‌تدریج بر یکدیگر تاثیر روحی و عاطفی بگذارند. اما فیلم‌نامه «پیمان عباسی» و فیلم «جواد رضویان» در طراحی و روایت این مسیر الگوپذیر بسیار ناتوان است.

 

«زهرمار» پر است از روی‌داد‌ها و موقعیت‌هایی ایستا و نه پیش‌برنده، کاراکتر‌هایی با پرداخت بسیار بد و کنش‌ها و دیالوگ‌های لوس، و نیز صحنه‌هایی طولانی و ملال‌آور. برای اثبات این ادعا‌ها می‌توان به صحنه دو سه دقیقه‌ای، بی‌کارکرد و شبه تلویزیونی آماده سازی شام از سوی «حاج‌حشمت» برای «رهی» و «لیلی»، و یا صحنه بسیار خنک مداحی «حاج‌حشمت» بر بالای مزار «ابوالحسن‌خان» و با حضورِ «لیلی» و نیش‌وکنایه‌های او (که بار‌ها در فیلم‌هایی از این دست دیده‌ایم) اشاره کرد؛ یا می‌توان از نگاه بسیار عقب‌افتاده و تیپیکال فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان نسبت به جوانان و بچه‌های نسل‌های تازه در صحنه کلوب ورزشی و کافی‌شاپ یاد کرد؛ و یا از دیالوگ‌های شعاری «لیلی» درباره فقر و نداری مردم جامعه گفت که در ادامه کلیپی- شبیه به کلیپ‌های ماه‌واره‌ای و با شعری به‌اصطلاح اعتراضی، امّا خنده‌دار- آن را هم‌راهی می‌کند. حتی می‌توان پای کاراکتر‌هایی همانند «یحیی» (برزو ارجمند) و «محدثه» (شقایق فراهانی) با آن شکل رفتار و گفتار به‌شدت اغراق‌شده‌شان را به میان کشید.

 

پرده سوم داستان فیلم نیز هم‌راه است با قهرمان‌بازی باورنکردنی «حاج‌حشمت» (این‌که بی‌مقدمه می‌بینیم او رفته و دزدان فرزند «لیلی» را لت‌وپار کرده) و نیز تحول پیش‌بینی‌پذیر و بسیار ساده‌انگارانه «لیلی» که در قالب پیامی شعاری برای «حاج‌حشمت» خود را نشان می‌دهد و آه را از نهاد مخاطب درمی‌آورد!

 

به‌عنوان یک کمدی‌درامِ ایرانیِ گیشه‌پسند هم «زهر مار» فیلم خوبی نیست! اما در پوششِ یک تله‌فیلم اخلاقی و خانواده‌پسند (که البته مؤلفه‌ها و دست‌مایه‌های روایی و دراماتیک‌اش بسیار کهنه و دمده‌اند) می‌توان به آن نگریست و حتی درباره‌اش ادعا کرد که توده‌های مخاطبان را می‌تواند در بهترین حالت برای یک‌بار سرگرم کند. اما در این میان، پرسشی بزرگ که به ذهن مخاطب جشنواره‌رو می‌رسد، این است که چرا فیلمی هم‌چون «زهر مار» باید در یک فستیوال سینمایی- که رسالت‌اش به‌اصطلاح هنری ا‌ست- یکه‌تازی کند؟!