چرا آبروی "لیر" نمی‌رود؟

 

محمدجواد ترابی در هفت صبح نوشت:  همین ابتدا صادقانه بگویم که این یادداشت را با بدبینی تمام نوشتم؛ بدبینی به اینکه نکند تمام این خبر‌های همراهی مردم ترکیه با دولتش خالی بندی باشد و واقعیت چیز دیگری است. همین نگاه من را کشاند به کارزار رسانه‌های ترکیه‌ای و آمریکایی و البته «سی ان ان ترک» که در این میان اختلاطی عجیب، اما موثق است؛ همان رسانه‌ای که با ابتکار مجری زن اخبارش، با تماسی تصویری با اردوغان، عملا فضای رسانه‌ای کودتا علیه اردوغان را شکاند.

روز گذشته، رسانه‌های فارسی زبان به نقل از این رسانه خبر داده اند که «در پی فراخوان اردوغان مبنی بر فروش ارز و طلا از سوی شهروندان برای جلوگیری از کاهش ارزش پول ملی، امروز در آنکارا در مقابل صرافی‌ها و طلافروشی‌ها صف‌هایی بلند تشکیل شده است»

البته به جز پایگاه خبری اصولگرای مشرق نیوز هیچ سایت دیگری این خبر را با عکس کار نکرد و در تصاویر سایت مشرق هم حضور مردم دیده می‌شود، ولی صفی در کار نیست. تسنیم هم که خبرگزاری اصولگراست با تیتر «راه اندازی کمپین تبدیل دلار و طلا به لیر در ترکیه» روی عکسی از کمپین روز گذشته نوشت: «پس از درخواست رئیس جمهور ترکیه از مردم برای تبدیل دلار‌ها و طلا‌های خود به لیر، کمپینی در این خصوص در آنکارا به راه افتاده است... انجمن آنکارایی‌ها (AHID) اعلام کرد که از فراخوان اردوغان برای این موضوع حمایت می‌کند.

هیلمی یامان و اعضای انجمن با شعار «صاحب کشورت شو، دلار و طلایت را تبدیل به لیرکن» بخشی از طلا و دلار خود را به ارزش ۳۰۰ هزار لیر تبدیل کردند.

تنش‌های سیاسی چند روز گذشته بین ترکیه و آمریکا به سطح بالایی رسیده تا جایی که هیات ترک اعزامی به واشنگتن پس از شنیدن شرایط طرف آمریکایی، بدون دستاوردی به کشورش بازگشت و ارزش لیر در برابر دلار نیز تا ۲۰ درصد سقوط کرد.

همین عوامل باعث شده تا اردوغان طی چند موضع گیری و سخنرانی با اشاره به اینکه ترکیه در یک جنگ اقتصادی به سر می‌برد و بازنده نخواهد شد، از مردم کشورش خواست تا دلار و طلای خود را تبدیل به لیر کنند.»

به سراغ توئیتر رفتم و با هشتگ لیر ترکیه به دنبال عکس‌هایی از حال و هوای صرافی‌های ترکیه گشتم. شاید عجیب باشد که صف خرید دلار فقط به توریست‌ها خلاصه شده بود! کاربری به زبان آلمانی در شرح سه عکسی که از صف توریست‌ها مقابل صرافی‌های استانبول به اشتراک گذاشته بود، نوشت: «وقتی دلارت بیشتر می‌ارزه و هنوز نرخ جدید تبدیل به لیر تعیین نشده.»

ترکیه همسایه ماست، اما با سقوط ارزش پول ملی اش مردم اگر هم صف کشیده باشند برای فروش دلار و طلای شان بوده و نه خرید آن که سود بیشتری کنند یا دست کم خودشان را از این مهلکه پیش آمده نجات دهند و ثروت شان را حفظ کنند.

بیایید راه دوری نرویم و از استانبول به چهارراه استانبول تهران بیاییم. ایرنا پانزدهم مرداد یعنی همین هفته پیش در گزارشی با عنوان «فروشندگان ارز خانگی به صف شدند» نوشته بود: «بسیاری از دارندگان ارز‌های خانگی به چهارراه استانبول و صرافی‌ها رفته اند تا هرچه زودتر ارز و سکه خود را به «ریال» تبدیل کنند، زیرا زمانه سقوط قیمت‌ها فرارسیده است.» می‌بینید؟ فاصله چهارراه استانبول تا استانبول کمتر از ۲۵۰۰ کیلومتر است، اما گویی ما در سیاره دیگری زندگی می‌کنیم و همسایگان ترکیه‌ای ما اهل سیاره دیگری اند.

در مدیای فارسی، اما مطلبی توجهم را جلب کرد به قلم محمد علی دستمالی که دو روز پیش (۲۰ مرداد) در یادداشتی در روزنامه اعتماد بی آنکه از وضع دیروز چیزی بداند، تحلیلی موشکافانه از همین تفاوت ارائه تم داده بود.

خواندن بخش‌هایی از یادداشت او با عنوان «تفاوت بزرگ دلار در ایران و دلار در ترکیه» خالی از لطف نیست: «ماه‌های اخیر که در ایران، تب تحریم و افزایش قیمت دلار باعث شد اقتصاد ما آب و روغن قاطی کند، در ترکیه نیز لیر رفته رفته ارزش خود را در برابر دلار آمریکا از دست داد و روز به روز دلار گران‌تر شد. اما چرا گران شدن دلار در ایران چنین غوغا‌ها و نگرانی‌هایی به دنبال آورد، اما در ترکیه موجب چنین وضعیتی نشد؟

در سالیان و حتی در دهه‌های اخیر، به اندازه کافی در مذمت هر نوع از ناسیونالیسم به اندازه کافی مطلب نوشته شده است. در اندیشه‌ها و باور‌های اسلامی، غالبا ارجاع به آیات سوره مبارکه حجرات و دیگر آیات قرآن ارجاع داده شده و بر اهمیت مفهوم والایی به نام امت واحده تاکید شده است. در رویکرد‌های جدید نیز، با تاکید بر جهانی گری و جهان وطنی و پیش از آن نیز تاکید بر سوسیالیسم و بسیاری از ایده‌های دیگر، همواره تلاش شده تا ناسیونالیسم و باور ملی گرایانه، همچون یک بیماری مهلک و یک سم خطرناک جلوه داده شود.

اما شاید در این مسیر، ما به شکل اغراق آمیز و افراطی جلو رفته ایم! شاید در چهار دهه اخیر در جمهوری اسلامی، بسیار اغراق آمیزتر و بیشتر از حد نیاز و ضرورت، به ملی گرایی تاخته ایم و گمان کرده ایم که صرف تاکید و توجه بر اندیشه و تربیت دینی، رفتار‌های فردی و اجتماعی ما را تبدیل به ساروج و ملات مستحکمی می‌کند، برای آنکه هر خشتی، همواره جزئی از دیوار باشد.

اما شواهد و ظاهر امر نشان میدهد که دست کم در مورد اقتصاد ملی و دغدغه‌های مرتبط با سرمایه و منافع ملی و اجتماعی، نه تنها افراد، بلکه سازمان‌ها و نهاد‌ها نیز، منفعت و سود «خود» را بر مفهوم بزرگ تری به نام «منافع ملی» و سود جمعی» ترجیح می‌دهند. مصداق و استدلال می‌خواهید؟ همین صفوف طولانی برابر صرافی‌ها برای خرید دلارا کم نبودند شهروندانی که در این کشور، همه پول و ثروت خود را تبدیل به دلار و سکه و طلا کردند.

اما در ترکیه چه؟ آیا در آنجا نیز چنین شد؟ خیر. نه آمار و ارقام و نه اخبار و احوال، مبین چنین چیزی نیست. با آنکه در یک سال اخیر ارزش دلار آمریکا در ترکیه همواره بیشتر و بیشتر شده، اما مردم ترکیه برای خرید دلار در صف نایستادند و ثروت خود را به طلا و سکه جمهوری و دلار و ارز‌های دیگر تبدیل نکردند. اگر هم چنین چیزی بود، دست کم حرص و شتاب و آمار و ارقام آن، مطلقا اندازه ما نبود. چرا؟ کجای کار می‌لنگد؟ آیا مسئله فقط به ثبات اقتصادی ترکیه، درآمد ۳۰ میلیارد دلاری از توریسم، درآمد کلان از تجارت و آزادی‌های نسبی فردی و اجتماعی و سیاسی و رسانه‌ای ربط دارد؟ در پاسخ باید گفت: خیر.

همه این‌ها نقش دارد. اما فقط این‌ها نیست. عامل دیگری نیز هست. یک عامل مهم به نام عرق ملی و علاقه به رشد و شکوفایی اقتصاد ملی کشور و نشان دادن واکنش منفی به رفتار دونالد ترامپ و دولت آمریکا. آن دسته از شهروندان ترکیه که برای نشان دادن خشم خود نسبت به تهدید و تحریم‌های بیان شده از سوی آمریکا در برابر دوربین رسانه ها، دلار آتش زدند، یک اقلیت کم شمار، مرفه بی درد و تافته جدا بافته نیستند و اتفاقا در جامعه ترکیه، نگرش ضد آمریکایی، بی مشتری نیست، اما تفاوت اینجاست که در چنین مقطع تاریخی و سیاسی حساسی، آن شهروند ترکیه ای، در حمایت از اقتصاد ملی و دولت خود، کاری به پرچم آمریکا ندارد، اما دلار آتش می‌زند و اوج خشم خود را به این شکل نشان می‌دهد.

اما در کشور ما، در کنار آن دسته و گروه قابل توجه و پرشماری که نگرش ملی و دلسوزی ملی دارند، شهروندان دیگری نیز هستند که از چنین فرصتی استفاده می‌کنند تا نه تنها ریالی از مال و دارایی آن‌ها کاسته نشود، بلکه اگر دست دهد، سرمایه و ثروت جدیدی پیدا کنند.»