جنجال یک دستورالعمل برای اتاق‌های عمل

ابلاغ دستورالعمل وزارت بهداشت درباره "فرآوری مجدد و ایمن وسایل پزشکی" و واکنش‌های مثبت و منفی به آن در هفته‌ای که گذشت، باز هم بحث سلامت مردم آن هم در اتاق‌های عمل را بر سر زبان‌ها انداخت. در شرایطی که برخی‌ها این دستورالعمل را صرفه‌جویی ارزی و ریالی در اتاق‌های عمل می‌خوانند، اما جامعه جراحان با آن موافق است و وزارت بهداشتی‌ها نیز در اظهاراتی جداگانه اصرار دارند که این دستورالعمل موضوع جدیدی نیست و ربطی به تحریم‌ها ندارد.

در هر حال در این دستور العمل به روش ضد عفونی و فرآوری مجدد وسایل پزشکی نیمه حیاتی و تجهیزات جانبی - نه یکبار مصرف - اشاره و بر حفظ موازین پیشگیری و کنترل عفونت تاکید شده است.

به گزارش ایسنا، تجهیزات قابل استفاده مجدد پزشکی، وسایلی هستند که ارائه دهندگان مراقبت‌های درمانی میتوانند از آنها برای تشخیص و درمان چندین بیمار مجددا استفاده کنند. برای جلوگیری از هر گونه انتقال عفونت، دستگاه‌هایی که قابلیت استفاده مجدد دارند، تحت پردازشی دقیق و چند مرحله‌ای برای تمیز کردن، ضد عفونی یا استریل کردن قرار می‌گیرند. سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) نیز در یکی از مطالب خود به این موضوع پرداخته و راهکارهایی برای انجام آن ارائه داده است.

ابلاغ این دستور العمل، این شائبه را به دنبال داشت که وزارت بهداشت با توجه به مشکلات اقتصادی کشور، تحریم‌های اقتصادی و کمبود منابع مالی که بارها درباره آن هشدار داده، صرفه جویی در منابع را در اتاق‌های عمل نیز اعمال می‌کند؛ مبحثی که البته از سوی مسوولان مختلف این وزارتخانه رد و تاکید شد که چنین دستورالعمل‌هایی مدت‌هاست در بیمارستان‌های اروپایی و امریکایی هم اعمال می‌شود و ربطی به صرفه‌جویی و تحریم‌ها ندارد.

دکتر ایرج حریرچی - سخنگوی وزارت بهداشت در این باره گفت: هیچ اتفاق جدیدی در این زمینه رخ نداده است و روال ۲۰ ساله گذشته کشورهای غربی و سازنده تجهیزات پزشکی با قابلیت استفاده چندین باره است و در ایران نیز مشابه کشورهای پیشرفته، کماکان با استاندارد علمی ادامه دارد. این بخشنامه در واقع جمع بندی بخشنامه‌های جداگانه ۲۰ ساله اخیر بوده که آخرین آنها در دی ماه ۹۶ بوده و بخشنامه اخیر ربطی به موضوع تحریم ها ندارد.

دکتر بهزاد کلانتری -مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت نیز در پاسخ به این ابهام تاکید کرد:« این موضوع، صرفه‌جویی برای وزارت بهداشت ندارد و تنها مدیریت منابع را به همراه داشته و باید صرفه‌جویی کلان را در کل کشور در این زمینه دید. وقتی بیمه پول کمتری به وزارت بهداشت دهد، نوعی صرفه جویی در سطح کلان است. همه وزارتخانه‌ها اعم از وزارت بهداشت موظفند مدیریت منابع را انجام دهند و با توجه به سیاست دولت و شرایط کشور باید از هزینه‌های جاری دولت کاست تا بر همین اساس فشار کمتری به مردم وارد شود. به‌طور مثال ملحفه، لباس و... پکی است که بیمار می‌خرد یا بیمه پولش را پرداخت می‌کند که از طریق استریل مجدد قابل استفاده بوده و این به نفع مردم و بیمه‌هاست.»

دکتر قاسم جان بابایی-معاون درمان وزیر بهداشت- نیز تاکید کرد:« استفاده مجدد از وسایل پزشکی چندبار مصرف در بیمارستان‌ها اقدامی است که از سال‌ها قبل در بیمارستان‌های اروپا و امریکا هم انجام میشود.»

لیست جامعه جراحان برای استفاده مجدد از برخی وسایل پزشکی

دکتر ایرج فاضل -رئیس کل سازمان نظام پزشکی و رییس جامعه جراحان از موافقان استفاده دوباره از وسایل گرانقیمت پزشکی است و گویا چندی پیش لیستی از وسایل پزشکی که قابلیت چند بار مصرف دارند را آماده و به وزارت بهداشت ارایه کرده‌اند، اما در ابتدا مورد قبول این وزارتخانه قرار نگرفته است. وی در این باره می‌گوید:« متاسفانه بر خلاف آنچه گفته می‌شود، تحریم‌ها شامل مسایل پزشکی نیز می‌شود، همیشه هم بوده است و داروها و مسایل پزشکی به شدت تحت تاثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرند. اما سال‌هاست که ما به این مساله عادت کرده‌ایم و خودمان را وقف داده‌ایم. مشکلاتی تحت تاثیر تحریم‌ها قرار دارد که با راهکارهای مختلف می‌توان آن را رفع کرد. یکی از این راهکارها صرفه جویی است؛ به طوری که بسیاری از وسایل گران قیمت پزشکی هستند که قابلیت مصرف دوباره را دارند و به لحاظ پزشکی مشکلی در این زمینه نیست. جامعه جراحان اعلام آمادگی کرده که لیستی از این وسایل را به وزارتخانه ارایه دهد. اما در مساله اعتباربخشی بیمارستان‌ها بخشنامه شده که استفاده دوباره از این وسایل ممنوع است و ما رسما خواستیم که این بخشنامه را لغو کنند.»

عضو هیئت مدیره جامعه جراحان: چهار دهه تجربه در این زمینه داریم

دکتر مصطفی جابر انصاری- عضو هیئت مدیره جامعه جراحان ایران نیز یکی از موافقان این دستورالعمل است. طبق اظهارات وی جراحان ایرانی سال‌ها به همین شیوه از تجهیزات پزشکی استفاده کرده‌اند و در دنیا نیز بیسابقه نیست. تنها برخی از کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا برخلاف این رویه عمل می‌کنند.

جابر انصاری،‌ با بیان اینکه یازدهمین صنعت سودآور در کشورهای غربی به خصوص آمریکا، تجهیزات پزشکی و دارویی است، اظهار کرد: بخشی از گفته‌هایی که بر خلاف این رویه گفته می‌شود، تحت تاثیر شرکت‌های نمایندگی پزشکی است. کشورهای غربی و اروپایی که آمریکا در راس آنها قرار دارد، سیستم‌های بسیار پیشرفته و گرانقیمت برای استریل کردن تجهیزات پزشکی دارند و هیچ کمپانی دیگری نمی‌تواند این کار را انجام دهد؛ به همین دلیل بازار کار بسیار قوی در این زمینه ایجاد می‌شود. این کشورها نیز تلاش می‌کنند حوزه پزشکی خود را به سمت تولید وسایل و تجهیزات بسیار تخصصی، لوکس، گرانقیمت و یکبار مصرف ببرند تا این صنعت تداوم داشته باشد. علاوه بر این از طریق ارتباطاتی که با بیمه‌ها دارند، جامعه پزشکی را مجبور به استفاده از این تجهیزات می‌کنند.

وی ادامه داد: ایران با توجه به مشکلات خود، مصرف کننده بودن در زمینه تجهیزات پزشکی و بودجه محدود حوزه سلامت وضعیت بسیار متفاوتی دارد. ما باید روش کار خود را خودمان تعیین کنیم. برای مثال یک ۸۰ سانتی متر رگ مصنوعی که برای جایگزینی شریان آئورت استفاده می‌شود، در یک بسته بندی استریل شده قرار دارد. هیچ بیماری نیاز به تمام این ۸۰ سانتی متر رگ مصنوعی ندارد. جراح ۱۰ سانتی متر از این بسته را بدون این که با بافت‌های بیمار تماس داشته باشد و قبل از اینکه وارد میز اصلی شود بر می‌دارد. ۷۰ سانتی متر از این پروتز باقی می ماند که برای هفت بیمار دیگر قابل استفاده است. قیمت این پروتز در شرایط فعلی بیش از چهار میلیون تومان است. آیا منطقی است که ۱۰ سانتی متر آن را برداریم و باقی را دور بیندازیم؟

عضو هیئت مدیره جامعه جراحان ایران تصریح کرد: ما سال‌هاست با این روش کار می‌کنیم و می‌دانیم که چطور باید این وسایل را استریل کرد. چهار دهه تجربه در این زمینه وجود دارد. آیا باید به صرف تبلیغات کمپانی‌های تجهیزات پزشکی این تجربیات گرانقیمت را نادیده بگیریم؟

جابرانصاری در ادامه با اشاره به موافقت سازمان نظام پزشکی، جامعه جراحان و انجمن‌های تخصصی با استفاده دوباره از این وسایل، بیان کرد: من حدود ۲۵ سال است با این روش از تجهیزات استفاده می‌کنم. اگر کوچک‌ترین نشانه‌ای از اشکال یا عفونت دیده میشد، برای سلامتی بیمار و حیثیت خودم به این کار ادامه نمی‌دادم. صدها پزشک ارشد و کارشناس در کشور می‌گویند این موضوع اشکالی ندارد، اما نادیده گرفته می‌شود.

وی با اشاره به پیشنهاد جامعه جراحان ایران برای اتخاذ این تصمیم، ادامه داد: ما در جامعه جراحان ایران روی این موضوع کار کارشناسی انجام دادیم و به وزارت بهداشت اعلام کردیم که استریل کردن دوباره تجهیزات در بیشتر موارد، مشکلی ندارد. فقط در مواردی نباید انجام شود که پزشکان متخصص نیز به آن اشراف دارند. انجام ندادن این کار دور ریختن منابع کشور است. حتی اگر خودمان هم بتوانیم این تجهیزات را تولید کنیم، باید بارها استفاده شوند. با توجه به وضعیت محدودیت‌های ارزی و همچنین تحریم، باید درست و بهینه از این وسایل استفاده کنیم.

جابرانصاری افزود: تمام بیمارستان‌هایی که اتاق عمل دارند واحدی برای ضدعفونی کردن تجهیزات دارند که به این ترتیب با امکاناتی ساده می‌توان این تجهیزات را استریل کرد و کشورهای اروپایی مصرف کننده که در رتبه دوم اقتصادی قرار دارند نیز به همین شیوه عمل می‌کنند.

رئیس جامعه پزشکان داخلی: هیچ وسیله غیرفلزی قابل استفاده مجدد نیست

با وجود موافقت این عضو از جامعه جراحان ایران و همچنین تاکید معاون درمان وزارت بهداشت بر سابقه استفاده از این روش در دنیا، دکتر ایرج خسرونیا- رئیس جامعه پزشکان داخلی- با استریل کردن دوباره تجهیزات پزشکی غیرفلزی مخالف است.

وی، با بیان اینکه غیر از وسایل فلزی در اتاق عمل، وسیله دیگری قابل استفاده دوباره و استریل نیست، گفت: وقتی از این وسایل دو یا سه بار مصرف کنیم، ممکن است میکروبی از یک بیمار به بیمار دیگری منتقل می‌شود.

رئیس جامعه پزشکان داخلی همچنین درباره استفاده مجدد از وسایل "یکبار مصرف" این هشدار را داد که استفاده دوباره از این وسایل اگر شاکی داشته باشد جرم است و این کار برای هیچ جراحی نباید انجام شود.