راز طول عمر ايران‌شناسان چيست؟

دكتر منوچهر ستوده در 99سالگي هنوز كالباس، سوسيس، پيتزا و به گفته‌ي خودش «غذاهاي مشكوك» نخورده و از شهر تهران هم گريزان است.
 
منوچهر ستوده در 28 تيرماه 1292 در تهران به دنيا آمد و اكنون كهن‌سال‌ترين ايران‌شناس در كشور است.
 
اين روزها دكتر ستوده براي بازگشت به «كوشكك» واقع در گچسر آماده مي‌شود كه ييلاق 60 سال اخير او بوده است. جشن تولد 99سالگي اين ايران‌شناس، 28 تيرماه در قشلاق او واقع در چالوس برگزار شد. دكتر ستوده پاييز و زمستان را در اين قشلاق مي‌گذراند كه شامل باغي از مركبات است كه خودش به امور كشاورزي آن رسيدگي مي‌كند.
 
اين ايران‌شناس برجسته‌ي كشور پس از درگذشت پروفسور محمدحسن گنجي ـ جغرافي‌دان ـ كه 29 تيرماه در تهران رخ داد، به خبرنگار ايسنا گفت كه گنجي و ايرج افشار از جمله‌ي بزرگ‌ترين مرداني بودند كه در زندگي‌ام شناختم.
 
منوچهر ستوده همراه با ايرج افشار ـ دوست چند ده ساله‌اش ـ به سفرهاي متعددي رفت و همچنين مجله‌ي «فرهنگ ايران زمين» را با همكاري يكديگر منتشر كردند. ايرج افشار ـ ايران‌شناس و كتاب‌شناس ـ در ۱۶ مهرماه 1304 در تهران متولد شد. او تحقیقات ارزشمندی درباره‌ي ایران‌شناسی و کتاب‌شناسی انجام داد که این تحقیقات در نشریات معتبر ایرانی و خارجی منتشر شده است. از او به‌عنوان پدر کتاب‌شناسی ایران یاد می‌شود. افشار در 18 اسفندماه 1389 درگذشت.
 
ستوده اين روزها مشغول تدوين خاطراتي است كه در گفت‌وگو با علي اميري در مدت سه سال ثبت شده است. اميري در اين گفت‌وگو، تمام وجوه زندگي استاد ستوده را مورد پرسش و پژوهش قرار داده و استاد نيز به پرسش‌هاي او پاسخ داده است.
 
اين ايران‌شناس و جغرافي‌دان در جواني فاصله‌ي تهران تا اردبيل را در مدت 17 روز با پاي پياده طي كرد و حالا هم از تهران گريزان است و كمتر به شهر وارد مي‌شود. او بسياري از قله‌ها، كوه‌ها و دشت‌ها را زير پا گذاشته و كتاب 10 جلدي «از آستارا تا استرآباد» را از مجموع اين تجربه‌ها نوشته است. دكتر ستوده همچنين در خطه‌ي شمال كشور پژوهش ميداني انجام داده و در مدت 24 سال، تمام اين منطقه را ديده و بناهاي تاريخي آن را ثبت كرده است.
 
علي دهباشي در گفت‌وگويي با خبرنگار ايسنا با تأكيد بر اين‌كه دكتر ستوده اميدوار به زندگي است و در سلامتي، به افق‌هاي دور مي‌نگرد و به ما جوانان مي‌آموزد كه «زندگي بايد كرد» توضيح داد: توليد مستندي سينمايي تحت عنوان «ستوده‌ي كوهنورد» ساخته‌ي شهاب دهباشي به پايان رسيده و در مرحله‌ي صداگذاري است. در اين مستند، به كوه‌نوردي و بيابان‌گردي‌ها دكتر ستوده پرداخته شده است.
 
اين محقق يادآوري كرد كه پيش از اين، مستند ديگري تحت عنوان «دلم خون است براي ايران» ساخته‌ي سيدجواد ميرهاشمي درباره‌ي زندگي منوچهر ستوده ساخته شده است.
 
مديرمسؤول و سردبير مجله‌ي «بخارا» در ادامه اظهار كرد: قرار است مجله‌ي «بخارا» سال ديگر در چنين روزهايي، شماره‌ي ويژه‌اي را به‌مناسبت 100سالگي دكتر منوچهر ستوده حاوي مقالاتي از سه نسل دانشجويان، همكاران و استادان منتشر كند. همچنين در اين شماره، يادداشت‌ها و مقالات دكتر ستوده براي نخستين‌بار منتشر مي‌شوند.
 
او افزود: مكاتبات دكتر ستوده با بزرگان عصر خود در شماره‌ي ويژه‌ي «بخارا» در سال 1392 خواهد آمد.
 
به گزارش ايسنا، دكتر منوچهر ستوده ـ ايران‌شناس، جغرافی‌دان و استاد دانشگاه ـ در دبیرستان البرز درس خواند و در سال ۱۳۱۳ به دانشسرای عالی وارد شد و نزد استادانی مانند سیدمحمد مشکوة و علی‌اکبر شهابی ادامه‌ي تحصيل داد. نخستین مقاله‌ي ستوده در سال ۱۳۱۵ با موضوع «مطالعات تاریخی و جغرافیایی- مسافرت به قلعه الموت» نوشته شد.
 
او در سال ۱۳۱۷ مدرك لیسانس خود را در رشته‌ي ادبیات فارسی گرفت. در همین دوره، در اداره‌ي فرهنگ گیلان و دبیرستان شرف تهران تدریس می‌کرد. در سال ۱۳۲۹ از رساله‌ي دکتری خود زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر با عنوان «قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز» دفاع کرد.

در سال ۱۳۳۰ بنا به دعوت انجمن «فولبرایت» برای سفر مطالعاتی به آمریکا رفت. او در سال ۱۳۳۱ به عضویت جامعه‌ي ملی جغرافیای آمریکا درآمد و در سال بعد به عضویت انجمن ایران‌شناسی به ریاست ابراهیم پورداود درآمد. ارتقا به درجه‌ي استادیاری دانشگاه تهران و بعد دانشیاری و انتقال به دانشکده‌ي ادبیات دانشگاه تهران و عضویت در گروه تاریخ و سرانجام ارتقا به درجه‌ي استادی در سال ۱۳۵۴ از جمله اتفاق‌هاي زندگی او بود.
 
ستوده در اين سال‌ها تا سال ۱۳۸۱ در کنگره‌های مهم ایران‌شناسی مانند کنگره‌ي بین‌المللی تاریخ و هنر و باستان‌شناسی ایران در دانشگاه آکسفورد و کنگره‌ي بین‌المللی ابوریحان در پاکستان سخنرانی کرد. سفر به چین و آسیای میانه از دیگر فعالیت‌های سال‌های اوایل دهه‌ي ۱۳۶۰ منوچهر ستوده بود.